Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.1982, Blaðsíða 10

10
DV. FIMMTUDAGUR18. NOVEMBER1982.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Þaö hefur veriö mörgum áhyggju-
efni hvemig stööugt hefur stefnt í
það aö menn geröu höfin aö þró fyrir
úrgangsefni, meira eöa minna
eitruö. Þaö eru því fagnaöartíöindi
þegar örlar á smáskímu í þeim
dimmu f ramtíðarhorfum.
Fram er komin vísindaskýrsla aö
loknum ítarlegum rannsóknum sem
léttir að nokkru þessum áhyggjum af
mönnum. Samkvæmt henni hefur
sjórinn spjarað sig furöanlega í aö
gleypa eiturúrgang án þess aö eðli
hans eöa samsetning hafi breyst
mikið.
Aö vísu gætir mikillar mengunar
víöa viö strendur og á grunnsævi og
þaö svo aö heilsu manna í nágrenn-
inustafarhætta af.Enþaðvarniður-
staöa rannsóknaraöila aö eiturmagn
þessara hafsvæöa heföi minnkaö á
síðasta áratug. Þaö sama er sagt um
úthöfin. Þakka rannsóknaraöilar þaö
ýmsum umhverfisvemdariögum
sem sett hafa verið hjá mörgum
iönaöarþjóöum til þess aö takmarka
hverju menn fleygja af eiturefnum,,
eins og til dæmis ýmsum klórsam-
böndum, isjóinn.
Þessi skýrsla var birt í síðasta
mánuöi. Byggist hún á rannsóknum
sem umhverfismálaráðstefna Sam-
einuöu þjóðanna í Stokkhólmi sam-
þykkti 1972 aö ráöist skyldi í. En þaö
var nefnilega niöurstaöa ráðstefn-
unnar aö nauðsyn væri aö rannsaka
hvaða áhrif mengunarefni mann-
anna heföu á heimsins höf.
Regional Seas Program, einn þátt-
urinn í umhverfismálaáætlun Sam-
einuðu pjóöanna, stóö að þessum
rannsóknum meö aöstoö sjö annarra
alþjóöastofnana. „Hollusta haf-
anna” var heitiö sem rannsóknin _
hlaut og störfuöu viö hana um hundr-
aö vísindamenn frá um 35 ríkjum.
Visindamenn vara mjög við því að geisiavirkum úrgangi sé fleygt í sjóinn eins og Grænfriðungar hafa
barist gegn, en í því stríði var þessi mynd tekin í haust.
LENGITEKUR
SJÓRINN VID
I greinargerö meö þessari 108
blaðsíðna skýrslu sem birt var í Genf
á dögunum segir dr. Stjepan Keckes,
forstööumaöur Regional Seas
Program, aö rannsóknirnar sýni aö
enn gæti engra verulegra áhrifa á
hreinleika úthafanna, þrátt fyrir
mikil brögö aö því aö úrgangsefnum
sé fleygt í sjóinn. Þar á hann við haf-
svæöin sem liggja að minnsta kosti
nokkur hundruð mílur frá næstu
ströndum.
I rannsóknum sínum á ströndum
við Atlantshaf og Kyrrahaf komust
vísindamennimir aö því aö áhrifin af
skolpi, matarúrgangi, verksmiðju-
frárennsli og öörum óþrifnaöi sem
maöurinn veitir í sjó fram séu
staðbundin. Það var breytilegt frá
Uthöfin eru sögö tiltölulega lítið
spjölluð en öðru máli gegnir um
sjóinn meðfram ströndum.
Mengunar-
rannsóknirsýna
aðhöfineru
hreinni núna
enl972 —
þrátt fyrir allt
einni strandlengju til annarrar hvaö
mengunin var mikil og undir því
komið hvernig og hvar vötn féllu til
sjávar og hve mikiö umfang slíkra
frárennsla var. Bent var á að sums
staðar væri óhollustan slík að heilsu
baðstrandargesta væri hætt og
annars staðar væru skelfisksmið í
hættu.
En hitt var þó fagnaöarefni að
jafnvel á innhöfum, eins og Mið-'
jarðarhafinu, Eystrasalti, Norður-
sjónum og á Mexíkóflóa þar sem
verulegt magn af mengandi efnum
hefur runniö til sjávar kom í ljós að
aðskotaefni höfðu ýmist brotnað
niður eða þynnst út svo að þau voru
hættulaus. Þaö er að segja þegar
komið var eitthvað frá ströndinni.
Keckes forstöðumaöur bendir
sérstaklega á að ekki sé öll mengun
komin til fyrir trassaskap eða vísvit-
andi gáleysi. Sums staöar renni auka
efni til sjávar með neöanjaröarvatni
sem menn hafi ekki óraö fyrir.
Þannig komist stundum olía í skolp-
leiðslur eftir að henni hefur verið
hleypt ofan í jarðveginn þar sem
menn töldu öllu f ullkomlega óhætt.
Olíumengun sjávar er sögð eitt
alvarlegasta vandamálið. Skýrslan
tekur þó fram að áhrif olíunnar séu
mjög háð því hverrar tegundar hún
sé, eða með öðrum orðum efnasam-
setningu hennar. Var það niðurstaða
rannsóknaraðila að í fæstum til-
vikum valdi olíuleki róttækum
spjöllum á úthöfum og aö áhrif
þeirra eyðist á vikum eða fáum mán-
uðum. Þeir séu þó öllu alvarlegri á
innhöfum eða flóum. Þar getur þaö
tekið viökomandi svæði ár eða ára-
tugi að ná sér aftur eftir olíuslys.
„Við teljum allir að höfin séu
hreinni núna, 1982, en þau voru
1972,” segir dr. George Harvey, haf-
fræðingur hjá rannsóknastofnun
einni í Miami í Bandaríkjunum, en
hann var meðal þeirra sem störfuðu
mikið að þessum athugunum. ,,Svo
er að sjá sem sjórinn sé harðari af
sér og þolmeiri en við öll töldum,”
bætti hann við í blaöaviðtali fyrir
skemmstu.
Hann taldi sig meöal annars hafa
oröið þess áskynja að minna blý væri
nú í sjónum vegna meiri takmark-
ana á blýinnihaldi bensins. Sagði
hann að tilburðir á norðurhveli til
þess að hreinsa andrúmsloft og vatn
væru famir að skila árangri og bata-
merki augljós þótt í þeim heimshluta
væri iðnaðurinn með öllum sínum
úrgangi meiri og útbreiddari heldur
en á suðurhvelinu sem menn hefðu
orðið meiri áhygg jur af núna.
Skýringarinnar vill hann leita í því
að iðnaður á norðurhveli sé hættur
eða búinn aö minnka stórlega notkun
á hættulega eitruöum efnum en
ungur iðnaöur margra þróunarríkja
notist hinsvegar við þau.
Skýrslan endar þó á viðvörun.
Segir í henni að það stefni í f jölgun á
örverum meö framburði skolps í
sjóinn og eirrnig séu meiri brögð að
því að geislavirkum efnum sé varpaö
í sjóinn og þess gæti í mælingum.
Vara vísindamennimir alvarlega við
því.
Fraser í vanda
r
— syrtir að í ef nahagsmálum Astralíubúa
Forsætisráðherra Ástralíu,
Malcolm Fraser, lá alla síðustu viku
á sjúkrahúsi vegna lærtaugargigtar
og haföi því nógan tima til að hugsa
um versnandi efnahagsstööu lands-
ins. Á einu ári hefur verðbólgan
aukist úr 9% í 12,3%. Atvinnuleysið
eykst. 26. október sóttu 1.400 stál-
iðnaðarverkamenn frá Broken Hill
Proprietary (BHP) að þinghúsinu til
að mótmæla yfirvofandi uppsögnum
1.700 manna.
Fraser hefur tapað baráttunni við
efnahagsvandann. I fjárlögum sem
lögð voru fram í ágúst reyndi hann
að undirbúa sigur sinn í kosningum
sem hann vill flýta. Þrátt fyrir 549
miijón ástralskra dala (um 607múlj-
ónir Bandaríkjadala) halla á árinu
1981- 82 lækkaöi Fraser tekju-
skattinn og áætlaöi 1,7 milljaröa
halla á árinu 1982- 83. Skattalækkun-
in hefur ekki þjónað tilgangi sínum.
Sakir versnandi efnahagsástands,
aukinna atvinnuleysisbóta, fjárhags-
aðstoðar til bænda vegna þurrka og
minni tekna en áætlaö var af bar-
áttunni við skattsvindlara, er mun
líklegra að hallinn á f járlögunum nái
3milljörðumdala.
Ástandið í efnahagsmálunum er
nú svo svart að jafnvel hans eigin
flokkur, Frjálslyndi flokkurinn,
hefur neitað að styðja tillögu Frasers
um kosningar í næsta mánuði.
Fraser taldi að hann hefði meiri
möguleika á að vinna kosningar á
þessu ári en því næsta, en þá lýkur
þriggja ára kjörtímabili hans. Vildi
hann því flýta kosningunum um ár.
Félagar hans álíta að hann muni
líka tapa þótt kosningum verði flýtt.
Fjögurra daga vinnuvika.
Heimskreppan sagöi síöar til sín í
Ástralíu en öðrum löndum vegna
heppilegra fjárfestinga í orkumálum
á árinu 1981. En háar kaupgreiðslur
— kaup hækkaði um 17% á tíma-
bilinu janúar til júní — og versnandi
efnahagsástand í heiminum hefur
bundiö enda á velgengnina í Astralíu.
Fjölda nýrra framkvæmda hefur
verið frestaö. Ef landbúnaður er
undanskilinn var hagvöxturinn 0,8%
á tímabilinu apríl til júní. Aftur á
móti stóð hann í núlli fyrstu þrjá
mánuðiársins ogminnkaðium0,7%
á síöustu þremur mánuöum ársins
1981. Atvinna fer minnkandi og í
september náði atvinnuleysið 7,4%.
Nokkuö hefur dregið úr kaup-
hækkunum en það er bara vegna
þess að verksmiðjur hafa stytt
vinnuvikuna í fjóra daga til
að komast hjá uppsögnum starfs-
fólks.
V erðbólgan kemur til með aö vaxa
í desember vegna hærri óbeinna
skatta og annarra breytinga á fjár-
lögum. Vextir á langtíma ríkis-
skuldabréfum hafa lækkað vegna
vaxtalækkana í Bandaríkjunum. En
aukin verðbólga hefur gert þann
áranguraðengu.
Hingað til hefur stjómin forðast
örar gengisbreytingar á ástralska
dalnum. Á síðustu 6 mánuðum hafa
þeir getað haldið genginu uppi með
aöstoð Japana sem hafa keypt ríkis-
skuldabréf að andvirði 2 milljarða
Ástralíudala. Ef veröbólgan heldur
áfram að aukast má búast við að þeir
peningar hverfi eins og dögg fyrir
sólu. (The Economist)
Malcolm Fraser: Fékk nægan tima til að hugsa á sjúkrahúsinu.