Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1983, Blaðsíða 13

DV. MÁNUDAGUR 3. JANUAR1983.
13
Hjörleffur og dr. Miiller.
Innbyrðis vopnahlé
Eðlilegt er, að nokkur tími hafi
verið tekinn í samningaumleitanir,
og á meðan þær standa yfir, þreifa
aöilar fyrir sér með tillögum sitt á
hvað. En þegar samningaþóf dregst
úr hömlu og ekkert miðar, þrýtur
menn eðlilega þolinmæðina, þegar
fullreynt er talið á þeim vettvangi.
Þá er gripið til hótana og síðan fram-
kvæmda á einhliða aðgerðum, sem
tiltækar eru. A þessari stundu standa
mál þannig, að orkumálaráðherra
hefir gripið til hótana um einhliða
aðgerðir, og ríkisstjómin stendur að
baki honum. Hér er ekki um aö ræða
einleik Hjörleifs Guttormssonar, þaö
skulu menn athuga í öllu moldviðr-
inu, sem upp er þyrlað í kringum
hanní þessumáli.
A „Álhringurinn mun sitja við sinn keip svo
^ íengi sem íslendingar leika ekki kref jandi
leiki í skákinni.”
Það er svo annað mál, sem ekki
skal rætt frekar hér, að sjálfsagt eru
ákveönir aðilar innan ríkisstjórnar
tregir til raunhæfra aðgerða í þessu
máli. Það hefir óður á slíkt reynt,
þegar Islendingar hafa orðið aö
grípa til einhliöa aðgerða gagnvart
öðrum þjóðum í lífshagsmunamálum
og má þar minna á útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í tvígang undir for-
ustu Lúðvíks Jósepssonar. Þá reynd-
ist mörgum af öfundarástæðum
erfitt að fylgja málinu af heilum hug
og svo mun einnig nú, að ýmsir eiga
erfitt með aö fylkja sér undir forustu
ríkisstjómarinnar í álmálinu með
Hjörleif Guttormsson í broddi
fylkingar vegna öfundar í hans garð
og hans flokks.
Upphlaup peðsins á sér líka hlið-
stæöu. Áður hefir órofa samstaða
þjóðarinnar verið rofin á viðkvæmu
stigi af skoðanabræðrum peðsins og
andstæðingnum fengið vopn í hendur
og kropið á kné fyrir honum. Á þann
hátt er álskákin nú í uppnámi.
Það er einn af leyndardómum
hernaðarlistar aö þekkja sem bezt til
andstæðingsins og þó ríður kannski
mest á því að þekkja andstæðinginn
eða vita, hver hann er. Vonlítil er sú
barátta, sem háð er við óþekktan
andstæðing. Það ber því brýna
nauðsyn til, að úrtölumenn og skó-
sveinar erlendra áhrifaafla geri sér
nú þegar ljóst, hver er andstæðingur
Islendinga í álmálinu. Sá and-
stæðingur er ekki ríkisstjómin eða
Hjörleifur Guttormsson orkumála-
ráðherra. Aðalandstæðingurinn er
auðvitaö hinn voldugi álhringur Alu-
suisse. Hann verður ekki sigraöur
nema með einhuga samstöðu Islend-
inga allra, sem verða að fylkja sér
saman í þessu máli og semja um inn-
byrðis vopnahlé í minni háttar deilu-
málum á meðan. Bandamenn þessa
volduga andstæðings em svo öll þau
peð, sem slíku upphlaupi valda, að
skákstaöan verður í uppnámi.
Þessum skelfdu peöum má auðvitað
ekki tefla fram, heldur að setja þau
niður, eins og Kári Bjöm úr Mörk
forðum, að baki vopnfæmm og bar-
dagahæfum mönnum.
Birgir Stefánsson,
kennari.
Japaninn framleiðir ekki bHa fyrir ísiendinga af samuð og Islenaingar
selja Spánverjum ekki fisk af samúð. . .
heldur lendi þær í vösum atvinnu-
stjórnmálamanna eins og Olafs
Grímssonar og Sverris Hermanns-
sonar, sem nota þær til aö kaupa
fyrir atkvæði?
Að s jálfsögðu leysum við vandann
ekki allan meö spakmælinu einu.
Hver em verk mannsins sjálfs, og
hvemig á hann að njóta þeirra? Ég
held, að markaðurinn sé eini hlut-
lausi dómarinn um þetta. Sá, sem
selur vöru sína á markaðnum og
græðir, af því að eftirspurn er eftir
vöm hans, á rétt á gróða sínum —
enda er gróði hans ekkert annað en
afleiðing af vali annarra manna.
Hann hefur ekki alltaf fengið
gróðann með mikilli vinnu eða erfiöis-
munum, heldur stundum meö út-
sjónarsemi, aðdráttarafli, yfirburða-
gáfum eöa annarri sérstakri hæfni.
Kvikmyndastjarnan, sem menn
flykkjast til að horfa á, dægurlaga-
söngvarinn, sem veröur skyndilega
vinsæll, erfinginn, sem auðmaðurinn
hefur dálæti á — þetta fólk hefurekki
„unnið fyrir” því, sem þaö fær, í
bókstaflegustu merkingu. En það
hefur veitt öðrum þjónustu, sem
þessir aðilar em tilbúnir til að greiða
fyrir, og þeirra verka sinna á þaö að
njóta.
„Hver er sinnar
gæfu smiður "
Með þessu spakmæli er þeirri hug-
mynd hafnað, sem „velferðarríki”
okkar daga hvílir á, en hún er, að
hamingjuna megi skipuleggja, að
gera megi menn að gæfumönnum í
stofnunum. Hamingjan kemur ekki
að utan, heldur að innan, hún býr í
manninum sjálfum, eins og Sigurður
Breiðfjörð minnti okkur á. (öðru
máli gegnir að vísu um vellíðan en
Kjallarinn
Hannes H. Gissurarson
hamingju: Ríkið getur tryggt vel-
líðan manna meö því aö dæla í þá
nautnalyfjum, svo að dæmi sé tekið.
En þeir eru fáir, sem telja, að gæfan
felist í því einu að liða vel.) Menn
finna hamingjuna í starfi, þeir smíða
gæfusína sjálfir, aörir geta ekki gert
það fyrir þá, eins og Wilhelm von
Humboldt benti á í Takmörkun ríkis-
valdsins 1792. Það á eins við um of-
drykkjumanninn og letingjann, að
ríkið getur ekki ráðið við þá eymd,
sem kemur aö innan. Það gerir að
öllu jöfnu illt verra með afskiptum
sínum.
Fyrirvarar eru nauðsynlegir við
þetta spakmæli eins og önnur.
Ogæfan getur komið að utan ekki
síður en að innan. Menn geta orðiö
fyrir áföllum, sem eru ekki þeim
sjálf um aö kenna. Af þessu spakmæli
má ekki draga þá ályktun, að
ógæfumaður sé alltaf sinnar ógæfu
smiður. En það breytir engu um það,
að engir geta smíðað gæfu mannsins
fyrir hann, síst valdsmenn ríkisins.
„Garður er granna sættir"
Með þessu spakmæli er það sagt,
að besta ráöið til að tryggja frið með
mönnunum er að setja fastar reglur
um eignarrétt þeirra. Þetta eru hag-
kvæmnisrök fyrir séreign. Sér-
eignarrétturinn er homsteinn
friðarins. I þessu viðfangi má minna
á söguna af Agli Skallagrímssyni.
Hann lagði svo fyrir á gamals aldri,
að silfri sínu yrði öllu kastað yfir
menn á Alþingi og þeim sagt að eiga,
sem hirtu, til þess að hafa mætti af
því nokkra skemmtun, er þing-
heimur berðist. Þetta var að vísu
ekki látið eftir Agli, en sagan sýnir
það, sem máli skiptir. Og allir
þekkja dæmi um deilur í fjölbýlis-
húsum, ef ákvæði um sameigin em
óskýr, og endalausar landamerkja-
þrætur bænda, svo að ekki sé minnst
á það, hvernig umhorfs yrði með
þjóðinni, ef menn ættu fremur að
afla eigna með baráttu en
viðskiptum.
Til eru þeir menn, sem ræða í
fyrirlitningartón um „friðhelgi
eignarréttarins”. Þeir skilja það
ekki, að fastar reglur um, hvað er
mitt og hvað þitt, eru nauðsynlegar.
David Hume ræddi um þetta í þriðja
bindi bókar sinnar, Ritgerðar um
mannlega náttúru, 1739. Hann benti
á það, að þessar reglur verði að vera
fastar, til þess að þær nái tilgangi
sínum. Það er því ekki hending, að
rætt er um frið-helgi eignarrétt-
arins. Og ólíkt friðsamlegra yrði á
Islandi, ef menn hættu að hamast við
aö skipta þjóðarkökunni og leyfðu
henni heldur að skiptast á menn eftir
hlut þeirra að bakstrinum (en um
þann hlut er markaöurinn eini hlut-
lausi dómarinn, eins og þegar hefur
verið sagt) — ef menn létu með
öðrum orðum það í friði, sem grönn-
um þeirra tekst að rækta á sínum
reitum, og reyndu að gera betur
sjálfir.
-0-
Hvaða ályktun getum við dregið
af hinni islensku alþýðuspeki? Hina
sömu og flestir hugsuðir Vesturlanda
hafa dregið, að stefna einstaklings-
frelsis, séreignar og samkeppni sé
eina stefnan, sem mörkuð sé af
reynslu kynslóðanna.
Oxford, í desemberbyrjunl982.
Hannes H. Gissurarson.
„Hvaða ályktun getum við dregið af hinni
íslensku alþýðuspeki?”