Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.1983, Blaðsíða 12

12'
Útgáfufélag: FRJÁL5 FJÖLMIÐLUN HF.
Stiómarformaflur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSONog ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
iRitstjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMIBóólt.Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiósla, áskriftir.smáauglýsingar.skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: Bóóll.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI1».
Áskriftarveröá mánuöi 180 kr. Verö i lausasölu 15 kr. Helgarblað 18 kr.
Formannatillögumar
Kjördæmamálið er að komast í brennidepil. Þau sögu-
legu tíðindi gerðust að formenn stjórnmálaflokkanna
fjögurra náöu samkomulagi um breytingar á stjórnar-
skránni að því er varðar nýtt kosningafyrirkomulag. Þar
er gert ráð fyrir fjölgun þingmanna um þrjá, enda minnki
um leið misvægi atkvæða úr 4,1 á móti 1 í 2,6 á móti 1.1
raun þýðir þetta, að þingmönnum fjölgar í Reykjavík úr
15 í 18 og á Reykjanesi úr 7 í 11, ef uppbótarþingsæti eru
talin með. Verður þetta á kostnað uppbótarsæta annars
staöar.
Formennirnir höfðu fengið umboð flokka sinna til aö
ganga frá og leggja fram ofangreindar breytingar, svo aö
ekki var annaö vitað en andstaðan væri lítil sem engin,
frumvarpið mundi renna í gegn.
En nú er annað að koma á daginn.
Viö fyrstu umræðu á þingi tóku sex alþingismenn til
máls og mótmæltu kröftuglega þeirri leiðréttingu á mis-
vægi atkvæöanna, sem fyrirhuguö er. Sagt er að sá hópur
alþingismanna sé mun stærri sem andvígur er, allt að 18
til 20 þingmenn úr flestum flokkum.
Bandalag jafnaðarmanna er einnig á móti breytingun-
um, en á öðrum forsendum, sem sé þeim, að fram-
kvæmdavaldið, þ.e. ríkisstjórnin, skuli kosin beinni kosn-
ingu. Aö því breyttu eigi kjördæmaskipan og kosninga-
vægi að vera eins og nú er.
Utan þings hefur á hinn bóginn risið upp allstór hópur
kjósenda, sem telur breytinguna ganga of skammt og
heldur sig fast við grundvallarregluna: einn maður, eitt
atkvæði. ,
Athyglisvert er, að ráðgjafar tveggja stjórnmálaflokk-
anna, Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, hafa skorað á
alþingi að fella formannatillögurnar. Þeir telja gallana
langtum fleiri en kostina.
Þeir skjóta þeirri hugmynd fram, að bera skuli undir
þjóðina í þjóðaratkvæðagreiðslu hvort menn vilji taka
upp meginregluna um jafnt vægi atkvæða.
Þá er enn ótalin sú fregn, að forsætisráöherra hyggist
leggja fram eigiö frumvarp, sem gangi út frá óbreyttri
þingmannatölu.
I skoöanakönnun DV kom fram að yfirgnæfandi hluti
kjósenda vill ekki að þingmönnum sé fjölgað, þótt meiri-
hlutinn sé jafnframt hlynntur því að vægi atkvæðanna sé
leiörétt.
Af öllu þessu sést, að djúpstæður ágreiningur ríkir
meðal þjóöarinnar, hvaða leið skuli farin.
Því veröur heldur ekki neitað að tillögur formannanna
bera keim af því, aö þær séu vandræðaleg tilraun flokk-
anna til að sætta sjónarmið og þó allra helst að miða við
hvernig þessi eða hinn flokkurinn komi út samkvæmt
hinu nýja kosningafyrirkomulagi.
Tillögurnar eru málamiðlun, þar sem reynt er að fara
bil beggja, þéttbýlis og dreifbýlis. Fyrir vikið verður
hvorugur hópurinn ánægöur og staða formannanna
viröist ekki sterkari en svo, að opinská atlaga er gerð að
tillögum þeirra úr innstu herbúðum.
Hér í blaðinu hefur sú krafa margoft verið sett fram, aö
misvægi atkvæðanna skuli leiðrétt.
Dráttur þar á er óafsakanlegur.
Blaðið hefur einnig verið andvígt fjölgun þingmanna.
Þeir eru nógu margir fyrir.
Tíminn er hins vegar að renna frá okkur, og ef málið
rennur út í sandinn nú, getur orðið löng bið þar til réttlæt-
ið nær fram að ganga.
Tillögur formannanna verða að skoðast sem áfangi að
því marki, að vægi atkvæöanna jafnist að fullu. Þær eru
betri en ekkert. ebs
______________DV.FIMMTUDAGUR3.MARS 1983.
ENN ÆSIST
LEIKURINN
Línur skýrast nú óðum hvað varðar
næstu alþingiskosningar og f ramboð til
þeirra. Hver listinn eftir annan lítur
dagsins ljós, sumir átakalítið og án
þess verulega athygli veki, aðrir með
hávaða og bræðravígum. Um síðustu
helgi voru prófkjör í tveimur kjör-
dæmum hjá sjálfstæðismönnum.
Annað þeirra var í Austurlandskjör-
dæmi, en þar hefur farið fyrir liði
þeirra Sverrir Hermannsson, forseti
neðri deildar alþingis. Sverrir varð
öruggur sigurvegari og Egill,
meöreiðarsveinn hans Jónsson, sem
óvænt komst síöast inn á þing sem
landskjörinn þingmaöur, fékk einnig
góða kosningu. Sem sagt — úrslit sem
fáum komu á óvart og hafa ekki gefið
mikiö tilefni til stríðsfréttaleturs í
blööum. Öðru máli gegndi svo sannar-
lega um hitt prófkjörið, sem fram fór í
Reykjaneskjördæmi. Með því fylgdust
allir fjölmiölar af miklum áhuga og
úrslit þess verða aö teljast talsverð
pólitisk tíöindi.
Viðvörun til
flokksforystu
Ef þessi tvö prófkjör eru borin
saman kemur í ljós aö í öðru þeirra,
þ.e. á Austuriandi, takast einkum á um
efstu sæti menn sem ekki hafa tekið
mikinn þátt í innanflokksátökum í
Sjálfstæðisflokknum. Báðir eru að vísu
eindregnir stjórnarandstæðingar, en
a.m.k. Sverrir hefur hagað málflutn-
ingi sínum á þann veg að meira hefur
orðið til skemmtunar en sárinda og er
það sjaldgæft í slíkum átökum. Að auki
hefur hann notið virðingar fyrir rétt-
sýna stjórn sem forseti neöri deildar
þingsins. Prófkjörið fyrir austan gaf
því ekki tækifæri til neins uppgjörs
striðandi afla í flokknum. Annað var
heldur betur uppi á teningnum í
Reykjaneskjördæmi.
Kjallari
á fimmtudegi
Magnús Bjamf reðsson
Á ytra borði líta úrslitin í Reykjanes-
kjördæmi fyrst og fremst út sem
persónulegur sigur dr. Gunnars G.
Schram og ósigur Ölafs G. Einars-
sonar, formanns þingflokks sjálf-
stæðismanna. Ekki ætla ég að gera
lítið úr glæsilegum sigri dr. Gunnars
G. Schram, sem hefur meö eftirminni-
legum hætti kvatt sér hljóös í
íslenskum stjórnmálum, en mig
grunar að úrslitin séu meira en þetta
og ég þykist raunar hafa til þess ýmis
rök, því það marga sjálfstæðismenn
þekki ég í þessu kjördæmi. Ég held aö
þessi úrslit séu fyrst og fremst ákall
hinna óbreyttu sjálfstæöismanna til
flokksforystunnar, mér liggur viö að
segja neyðaróp, þar sem þess er
krafist að sandkassaleiknum sé hætt
og flokkurinn fari aö snúa sér heill og
óskiptur aö því aö reyna að stjórna
landinu í stað þess aö flokksfory stan sé
sífellt að glíma við að tryggja völd
ákveðinna einstaklinga.
Ólafurge/dur
kfo fningsins
Enginn vafi er á því aö þingflokks-
formaður Sjálfstæöisflokksins galt í
þessum kosningum þess ástands sem
innan flokksins hefur ríkt. Aöstaða
hans sem þingflokksformanns hefur
vissulega ekki verið öfundsverð, en
áreiðanlegt er að sumar hvatskeyts-
legar yfirlýsingar hans hefðu mátt
vera ósagðar. Allt hjálpaðist síðan aö
við aö rýra álit hans og ekki hvað síst
það hlutverk, er hann varð sem þing-
flokksformaður að leika við afgreiðslu
bráöabirgðalaganna sællar minn-
ingar. Matthías Á. Mathiesen hefur
kannski út af fyrir sig verið alveg jafn-
mikill stjórnarandstæðingur og Olafur,
en hann hefur mátt þegja á þýðingar-
miklum augnablikum og varð því ekki
eins mikill persónugervingur ó-
sættisinsogOlafur.
(affl Úrslítin á Reykjanesi. „Fyrst og fremst
ákail hinna óbreyttu sjálfstæðismanna til
flokksforystunnar, mér liggur við að segja
neyðaróp. ..”
Ungur og orðhvatur samhyggju-
maður, Birgir Ámason eðlisfræðingur,
tók til máls um frjálshygg ju í Dagblað-
inu-Vísi 13. janúar 1983. Ég gat því
miður ekki svaraö honum að bragði,
því ég fór daginn eftir til langr-
ar dValar erlendis og hafði nauman
tíma næstu vikumar. Er full ástæða til
þess aö svara honum, því að hvort
tveggja er, að hann reyndi að leiða
nokkur rök gegn frjálshyggju og aö til-
raunin mistókst á fremur fróðlegan
hátt. Því skrifa ég þessa grein. Ég hlýt
þó, áður en ég sný mér að rökum Birg-
is, að minna á það, sem fommenn
sögðu, að þeir segðu mest frá Olafi
konungi, sem minnst hefðu séð til
hans. Birgir hefur bersýnilega ekki
lesiö staf í bók Adams Smiths, Auðlegð
þjóðanna. Hann segir, að Smith hafi
varið „arðrán og kúgun borgarastétt-
arinnar á verkalýðnum í Englandi.”
Fátt hefði verið fjær Smith. Hann hafði
litla sem enga samúð meö atvinnurek-
endum og eignamönnum, taldi þá eftir
megni reyna að hækka vömr í verði,
gera samsæri gegn almenningi, eins og
hann oröaði þaö. En eitt gat aö sögn
Smiths komið í veg fyrir, aö þeim tæk-
ist þetta, og það var samkeppnin, því
að hún knúði þá tU að þjóna almenn-
ingi, hvort sem þeim líkaði betur eöa
verr.
K
Ógöngusagan um
fangana tvo
Birgir segir í grein sinni alkunna
sögu, sem stundum hefur verið notuð
til að réttlæta rikisafskipti. Hún er um
tvo fanga, sem lenda í ógöngum (the
prisoners’ dUemma), ef þeir taka
ákvarðanir hvor í sínu lagi, ef þeir
þurfa með öðrum orðum aö „reikna
hvor annan út”. Hugmyndin er einföld,
þótt Birgir lýsti henni á mjög ófullkom-
inn hátt. Sumar ákvarðanir lífsins era
þess eðlis, að þær verða skynsamlegri,
ef menn taka þær saman eða með öðr-
Kjallarinn
Hannes H. Gissurarson
um orðum sem ein heild, en ekki hver í
sínu lagi. Menn græða stundum á því
að semja og tapa á því aö fara sinu
fram. Besta hagnýta dæmið um þetta á
okkar dögum er líklega vígbúnaöar-
kapphlaupið. En stjómfræðingar hafa
sumir einnig notað söguna til þess að
skýra til hvers ríkið er. Það er tU þess
að tryggja frið og sitthvað annað, sem
menn geta ekki notið nema í samein-
ingu: Annaöhvort hafa allir friö eða
enginn.
En Birgir hefur ekki sýnt annaö með
sögu sinni en það, sem ég og aðrir
frjálshyggjumenn (en reyndar ekki
markaðshyggjumenn eða anarkó-
kapítalistar) eram sammála honum
um — að einhver ríkisafskipti kunna
að vera nauðsynleg. Spurningin, sem
máli skiptir, er önnur. Hún er, hvað
ríkiö eigi aö gera og hvaö það eigi að
láta einstaklingunum á markaðnum
eftir að gera — hvaöa mál eigi aö leysa
með ríkisafskiptum og hvað meö
markaðsviðskiptum. Ymsir hag-
fræðingar hafa reynt aö svara þeirri
spumingu með því að bera árangur af
ríkisafskiptum saman við árangur af
markaösviðskiptum og komist aö
þeirri niðurstöðu, að oftar en ekki megi
ná jafngóöum árangri meö minni til-
kostnaði, ef mál séu leyst með mark-
aðsviðskiptum. Benda má á rannsókn-
ir þeirra James M. Buchanans, sem
hélt fyrirlestur á Islandi haustiö 1982,
og Georges Stiglers, sem hlaut nóbels-
verðlaunin í hagfræði á síðasta ári.
Hitt er annað mál, aö ekki má
gleyma þeim mikla mun, sem er á
markaðsviðskiptum og ríkisafskipt-
um, frá siðferðilegu sjónarmiöi séö.
Hann er sá, að einkarekstur er
nauðungarlaus, rikisrekstur ekki.
Enginn neyðir mann til aö kaupa þjón-
ustu einkafyrirtækja eins og Utsýnar
eða Hagkaupa. En hann neyðist til
þess aö kaupa þjónustu ríkisfyrirtækja
eins og Háskóla Islands eða Félags-
málastofnunar Reykjavíkurborgar,
hvort sem hann kærir sig um það eða
ekki og hvort sem hann nýtur þjónustu
A „Fátt sýnir betur en nýting fiskimiöanna,
^ að ríkisafskipti eru oftar vandinn sjálfur
enlausn hans.”