Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.1983, Page 38

38
DV. FIMMTUDAGUR3. MARS1983.
DÆGRADVÖL
DÆGRADVÖL
DÆGRADVÖL
Við
snúum
snældunni
og á því byggist einmitt notagildi
þeirra, þvi styrkur og stefna segul-
kraftsins gefur til kynna ákveðinn tón,
sem hægt er að skila með sérstökum
búnaðL
Auðvitað vakti hljóðsnældan mikla
athygli og ágirnd þegar hún kom á
markaðinn, rétt eins og myndböndin
gera núna, og ekki þurfti þessi tækni
nema fáein ár til þess að verða sjálf-
sögð almenningseign. Hljóðsnældur
koma okkur að margvíslegum notum
— blaðamenn taka upp samtöl,
unglingar taka upp tónlist, eigendur
heimilistölva geyma á þeim ýmsar
upplýsingar og svo mætti lengi tel ja.
Þaö eina sem mér f innst vanta á Ust-
ann og finnst í rauninni dálitiö furðu-
legt að ekki skuli komið í kring, er sú
staðreynd að enn er ekki farið að gefa
út að marki bókmenntaverk á hljóð-
snældum, og verður þó ekki annað sagt
en tæknin sé til reiðu og kostnaður
áreiðanlega nokkum veginn viðráðan-
legur. Margir kunna vel aö meta ýmis-
legan upplestur í Ríkisútvarpinu, smá
sögur, framhaldssögur, sagnir og fróð-
leik og leikrit; það yrði ábyggilega vel
þegið ef slíkt efni væri fáanlegt í
búðum á hljóðsnældum, sem hver og
einn gæti þá notið eftir því sem áhugi
hans og tími leyfir, en það er kunnugt
að mörgum fellur illa að haga lífi sínu
eftir dagskrá útvarpsins þó að ágætt
efni sé þar á boðstólum og fleiri vildu
njóta en koma því við með hægu móti.
En neyðin kennir naktri konu að
spinna, og einn er sá hópur þjóðfélags-
þegnanna, sem illa kemst af án
hljóðsnældnanna hvað þetta snertir, en
Myndbönd og myndbandakerfi, stór
og smá, eru mönnum fimahugleikin
þessa dagana, sem vonlegt er, en það
er vert að minnast lítillega undanfara
þeirra og uppeldisföður á tækni-
sviðinu, en þaö em hl jóðböndin.
Ein 85 ár em liðin siöan Valdimar
nokkur Poulsen var aö fikta i tólum
Hljóðsnældur:
Baldur Hermannsson
sinum og setti saman vél þá, sem hann
kallaði „Telegraphone”. Frumpartar
vélarinnar vom stálþráður á sívaln-
ingi sem snerist í sífellu og hreyfán-
legur hnúður tengdur hljóðnema úr
kolefni. Trúlega hefur þetta verið
heldur fábrotinn búnaður á vorra tíma
vísu, en þó var hægt að nota hann til
þess að varðveita ýmiss konar hljóð og
raddirmanna.
Helsta þróunarskeið þessarar tækni
stóð milli heimsstyrjaldanna, en það
var ekki fyrr en kringum 1960 að
Philips dældi á markaðinn hljóðsnæld-
um í þeirri mynd sem nú eru notaðar.
Nútíma hljóðband samanstendur úr
eins konar burðarfleti úr plastefni og á
honum liggur örþunnt lag málmagna;
algengastar era agnir úr járn-oxíði, en
einnig eru til agnir úr krómoxíði eða
blönduðu járni. Agnir þessar hafa
þann eiginleika að taka segulmögnun
Hljóðsnœldan hefur marga eiginleika umfram hljómskífuna — það er hægt að taka upp efni á hana i
heimahúsum og njóta þess nánast hvar sem er, ibifreiðinni, ágötum úti og úti á viðavangi. Ennerþóekki
farið að gefa út bókmenntaverk á hljóðsnældum, að minnsta kosti ekkert að ráði.
það em blindir menn og sjónskertir.
Blindrafélagið tók upp þá merkilegu
nýbreytni árið 1975 að láta lesa úr
ýmsum ritverkum inn á hljóðsnældur.
Fyrst í stað var þessi þjónusta starf-
rækt í samvinnu við Borgarbóka-
safnið, en um siðustu áramót var öll
starfsemin sameinuð í eina stofnun,
Blindrabókasafn Islands.
Eg held að Blindrafélagiö hafi þama
riðið á vaöið og unnið fmmherjastarf,
sem síðar verður fyrirmynd fram-
leiðslu og sölu hljóðbóka á almennum
markaði. Við höfum tekið tvo forvígis-
menn tali, Gísla Helgason, sem hefur
umsjón með sjálfri hljóðbókagerðinni,
og Helgu Olafsdóttur á útlánsdeildinni.
Einnig höfum við spjallað viö aldraöan
mann, Eirík Stefánsson kennara, sem
missti sjónina fýrir tveim ámm og
hefur síðan notið góðs af hinni nýju
tækni.
Hljóðbandið er borið segulögnum sem varðveita jafnt hljómlist og raddir
manna.
Þar sem orðin
breytast
í segulkraft
— litið inn í hljóðbókagerðina og
spjallað við Biritu Mohr
Mér brá hastarlega í brún er ég þjóðmálaumræöa,sagðiég,þvíaðnú
lauk upp dyrum að hljóðbókagerð- barst út úr hinum innlestrarklef-
inni og heyrði þá upphafinn boðskap anum ómþýð kvenrödd og flutti mjög
frjálshyggjunnar ymja í lofti. Róm- svo framandlegan texta.
sterkur karlmaður ræddi í barýton ,,Nei, þetta er nú færeyska”, sagði
um markaðsfrelsi, bölmóð ríkis- Gísli og rétti mér kaffiboilann góða,
afskiptanna, ginnhelgan rétt sem orðinn er ómissandi í blaða-
einstaklingsins td þess að velja og samtölum. „Hún Birita Mohr er
hafna. Hverju sætir þetta eiginlega? þama ixmi að lesa fyrir landa sína og
Er nú Hannes Hólmsteinn hingaö ef þú vilt skal ég biðja hana að ræða
kominn líka? ,JIei, ekki er það nú,” stundarkorn við þig. En þú verður að
sagði Gísli Helgason, máttarstólpi vera snar, því að tækin mega ekki
hljóöbókagerðarinnar og brosti við. standa ónotuð lengur en góðu hófi
„Hér erum við að láta lesa inn á gegnir.”
hljóðspólur margvislegar greinar úr Og Birita snaraðist fram, glaðleg
dagblöðunum því að sjónskertir stúlka frá Torshavn, sem stundar
menn eiga skilyrðislausan rétt til að nám í Leiklistarskólanum hér í
fylgjast með þjóðmálaumræðunni Reykjavík og les fyrir landa sína
ekki síður en aðrir. Hann Sveinn eftirþvísemtíminnleyfir.
Asgeirsson hefur hönd í bagga með „Þetta er nú Byggöasaga eftir
okkur og það vill nú svo skemmtilega Sámal Johansen, sem ég er að lesa
til að þessi þjónusta hófst fyrir núna. Hún segir frá heimahögum
nákvæmlega sjö árum, þann 28. hans í gamla daga, en seinna langar
febrúar 1976.” mig til þess að lesa eítthvað eftir
— En ekki er þetta nein íslensk hann Heinesen,” sagði Birita.
„Aðalatriðið er að gefa sór tima og vanda sig", sagði Birita Mohr frá Færeyjum og tyllti sár andartak vlð
stjórntæki hljóðbókagerðarinnar. Klefinn hennar er tH hægri, en lengst til vinstri glittir i manninn sem las
frjálshyggjuboðskapinn góða. Mynd BH.
— Hvað ertu komin langt með
bókina?
,,£g er rétt tæplega hálfnuð. Þetta
er fjórða skiptið sem ég kem, og ætli
ég eigi ekki eftir ein 5—6 skipti.”
— Og hvað ertu lengi að í hvert
skipti?
„Svona 2—3 tíma. Tíminn nýtist
auövitað ekki alveg hundrað prósent
og það fer alltaf hálftimi í að losna
við íslenska málhreiminn, því að
tungumar eru svo líkar. ”
— Lestu með leikrænum
tilburðum?
„Nei, ég held að það sé ekki æski-
legt að ýkja lesturinn um of, sérstak-
lega af því að þetta er heldur svona
fræðilegur texti og það verður fyrst
og fremst eldra fólk sem færir sér
hann í nyt. En aðalatriöið er aö gefa
sér tíma og vanda sig. ”
— Heldurðu að það sé eitthvað til í
því, sem hún Helga Olafsdóttir í
útlánsdeildinni sagöi, að konur séu
viljugri að lesa héma, vegna þess að
þær séu hneigðari til hjálparstarfa?
„Já, það held ég alveg áreiðan-
lega. Konur eru yfirleitt félagslegri
og taka meira tillit til annarra. Karl-
menn hugsa meira um sjálfa sig og
keyra sig áfram. En ég hef gaman af
þessu og svo er þetta auðvitað ágæt
æfing í framsögn,” sagði Birita og
kvaddi og hvarf inn i klefann í flýti,
því nú var Arnþór Helgason farinn
að ókyiTast við stjórntækin, enda
ærin verkefni framundan.