Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.1983, Síða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR21. JUNl 1983.
DAGBLAÐÍÐ-VfSIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjérnarformaóurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverð á mánuði 230 kr. Verö í lausasölu 20 kr.
Helgarblaö 22 kr.
Snjöll peósfóm
Jón Helgason landbúnaöarráöherra leit í síöustu viku
yfir skákborð landbúnaðarkerfisins og sá ýmsar hættur
leynast í taflinu. Eins og góðum skákmanni sæmir létti
hann á stööunni meö því að fórna peði, svo aö einokunar-
kerfið mætti standa.
Þegar Jón komst til valda, hafði einokunarkerfi land-
búnaðarins nýlega rofið langt þrátefli og blásiö til sóknar
á tveimur stöðum í senn. Annars vegar átti að koma upp
einokun á eggjum og hins vegar efla svæðiseinokun á
jógúrt.
Athyglisvert var, að í umræðum um þetta mál tók eng-
inn stjómmálaflokkur upp hanzkann fyrir neytendur,
hvorki í jógúrtinni né eggjunum, — ekki frekar en í
öðrum tilraunum einokunarkerfis landbúnaðarins til að
níðast á neytendum.
Eggjaeinokunin heitir úthlutun heildsöluleyfa. Hún
miðar að samdrætti verksmiðjubúskapar í þágu heimilis-
búskapar í stíl hins hefðbundna landbúnaðar. Þetta á að
venju að gera á kostnað neytenda, — mynd hækkaðs
eggjaverðs.
Svæðiseinokunin á jógúrtsölu átti að leggja seljanda þá
skyldu á herðar að koma í veg fyrir, að kaupendur færa
með jógúrt út fyrir einokunarsvæðið, — með því að neita
að selja slíkum kaupendum jógúrtina.
Hvort tveggja olli töluverðri reiði neytenda og efldi þá
til dáða í vöminni. Einkum áttu menn erfitt með að
kyngja hliðstæðunni við Hólmfast á Brunnastöðum, sem
hýddur var fyrir að selja þrettán fiska utan ein-
okunarsvæðisins.
Neytendur vildu ekki láta hýða Harald Gíslason,
mjólkurbússtjóra á Húsavík, fyrir að leyfa jógúrtsölu til
Hagkaups, sem flutti hana suður yfir heiðar og seldi þar á
lægra verði en einokunarkaupmaður svæðisins, Mjólkur-
samsalan.
I þessu máli eiga neytendur erfitt með að kyngja því, að
við dreifingu landbúnaðarafurða sé árið 1983 beitt sömu
svæðiseinokuninni og danska einokunarverzlunin beitti
árið 1698, fyrir tæplega þr júhundruð árum.
Um leið mættu menn muna, að jógúrt er aðeins lítill
þáttur búvörusölunnar. Hún komst í sviðsljósið, af því að
hún er ódýrari á Húsavík en í Reykjavík. Ef svo væri
ekki, hefði svæöiseinokunin ekki vakið jafnmikla athygli.
öll verzlun með hefðbundnar landbúnaðarafurðir sauð-
f jár og nautgripa er ófrjáls eins og öll verzlun yfirleitt var
fyrir þremur öldum. Sérhver framleiðandi hefur einka-
rétt á þeim neytendum, sem teljast innan hans svæðis.
Þetta týnist í skákinni, þegar verðið er hið sama alls
staðar. Þá taka menn hvorki eftir svæðiseinokuninni, né
eftir því, að hún er aðeins hluti einokunarinnar sjálfrar,
innflutningsbannsins á hliðstæðum afurðum.
Með innflutningsbanni er komið í veg fyrir, að neytend-
ur hafi til samanburðar ódýrari afurðir frá útlöndum,
þaðan sem til dæmis er hægt að fá smjör, er kostar aðeins
einn tíunda hluta af því, sem það kostar hér í einokuninni.
Þannig er nauðsynlegt, að neytendur átti sig á, að hin
afturkallaða svæðiseinokun á jógúrt var bara hluti
svæðiseinokunar landbúnaðarafurða, sem svo aftur á
móti er ekki nema hluti alls einokunardæmis land-
búnaðarins.
Þetta veit Jón Helgason. Sem góður skákmaður stöðv-
aði hann umsvifalaust sókn jógúrteinokunarinnar. Hann
fórnaði því peði í von um, að neytendur legðust aftur í
dvala og gleymdu afganginum af allri einokuninni.
Jónas Kristjánsson
...Okkar mál
Þetta var löng helgi, þjóðhátíðar-
daginn, 17., bar upp á föstudag að
þessu sinni, þannig að vinnuvikan
hjá daglaunamönnum var aðeins
f jórir dagar.
Að sögn lögreglunnar tókst það
allvel að þessu sinni að halda upp á
afmæli Jóns Sigurðssonar og lýð-
veldisins, en þessi dagur hefur einatt
verið örðugur, því okkur hefur ekki
tekist að finna honum hentugt form,
ef frá er talin athöfn stjómvalda
fyrir hádegi, en í henni lifir enn ein-
hver bamaleg einlægni og fertug
fomeskja, er minnir okkur á stofnun
lýðveldisins á Þingvöllum í úrhellis-
rigningu árið 1944. Og má með
nokkrum rétti halda því fram að það
hafi aldrei þomað alminnilega síðan.
I heimildum segir að fyrir 39 ámm,
er þjóðveldið var endurreist á Þing-
völlum, en þá bar 17. júní upp á
laugardag, hafi fólk byrjað að
streyma til Þingvalla þegar á
fimmtudagskvöld. A föstudagskvöld
töldu greinargóðir menn 2500 tjöld á
Þingvöllum, en þá um nóttina var
versta veður, rigning og hvassviðri.
Á laugardagsmorgun hélt áfram að
rigna, svo við lá að fresta yrði ýms-
um liðum hátíðarinnar, öðram en
þingfundinum. Forseti þingsins
hringdi síðan bjöllu og mælti:
..Samkvæmt þvi, sem nú hefur
greint verið, lýsi ég yfir því aö
stjórnarskrá lýðveldisins Islands er
gengin í gildi.” Og hann hélt áfram
að rigna. Það rigndi yfir fulltrúa
erlendra ríkja er fluttu ávörp, yfir
þjóðkórinn, yfir fánahyllinguna og
glímumennina. Og loks leysti regnið
þjóðina upp í vatni, en ég held að
þrátt fyrir allt, hafi eitthvað undur-
samlegt skeð þama, sem ekki skol-
aöi burt með regninu, og varð því eft-
ir, þegar rann af fólki sú ölvun, án
áfengis, er því fylgdi, að losna undan
þjáningu einveldisins, eins þó tök
Dana á landinu hefðu verið dálítið
mildariseinustuáratugina. Allavega
hygg ég að flestir muni það úr ræðu
Sveins heitins Björnssonar, forseta,
er hann vitnaði í Þorgeir Ljósvetn-
ingagoða: „Efsundurerskiptlögun-
um, þá mun sundur skipt friðinum.”
Og síðan hefur þetta regnbarða
þjóðveldi siglt um eilífðina og átt
góða daga og vonda. Einnig höfum
við eignast nýja þjóð, því mikill
meirihluti Islendinga mun nú vera
yngri en þetta þjakaða lýðveldi, frá
1944, er þjáist af verðbólgu, hroða
og öðrum innanmeinum. Af landinu
er líka svo dregið, að varla fæst fisk-
ur úr sjó og það tekst naumast að
koma hér upp alminnilegu vori, hvað
þá sumri, seinustu árin.
Um helgina ræddu menn mest um
kreppuna, sem verður einhvernveg-
inn svo sjálfsagt umræöuefni í úr-
synningi.
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, talaði líka um kreppu
og minntist æskuáranna. Þá tíma
vildi forsætisráðherra ekki endurlifa
sjálfur og lái honum það enginn.
Heimskreppan hitti Islendinga
illa, ef til vill verr en flestar aðrar
þjóðir, því af engum sjóðum var þá
að taka, framleiðslan var einhæf og
afurðir landsins vora nánast óseljan-
Iegar.
Ekki veit ég fyrir víst, á hvem
hátt forsætisráðherra upplifði sína
heimskreppu, en varnaðarorð hans
hittu okkur fomíslendinga rétt. Og í
hugann kemur það sem i kvæðinu
segir: Orsögutogaraútgerðarinnar:
Kjallarinn
lónas Guðmundsson
Vift vomm ung
og þá gátu
menn ekki elskað
þeir sultu
og togarar gátu
ekki sokkið
þeir ultu.
Enn erum við ung
og við getum
ekki elskað
þó erum við södd
togaraútgerðin er líka
illa stödd.
Þjóðhátíöardagurinn opnaði
augun að þessu sinni, regndrukkinn
að vanda, og hin rennvota þjóö gekk
út í suddann til að halda til móts við
þá hamingju er fólgin er í þvi að ráða
eigin gjaldþroti og þrautum.
I raun og veru er 17. júní þó ekki
sem heppilegastur fyrir þjóðhátíðar-
dag, veðurfræðilega, þótt að öðru
leyti sé hann rétt valinn. Ekki er 1.
desember þó neitt skárri, en þá er
þjóðhátíð þeirra er hafa lært latínu
og blak. En sem verra er, að mjög
sjaldgæft er að eins eða jafngott veð-
ur sé á öllu Islandi sama daginn,
þannig að gott veður á samlagssvæð-
inu hér, þýðir að illviðri er fyrir norö-
an, og öfugt. Helst virðist þó almætt-
inu takast að láta rigna á öllu landinu
svotil jafnt.
Ekki þurftu Reykjavíkingar þó að
kvarta neitt sérstaklega að þessu
sinni, því himnarnir héldu í sér yfir
hádaginn og það rigndi ekki neitt aö
ráði fyrr en undir það, að byrjað var
að dansa á malbikinu. En malbiks-
dans er liklega frumlegasti munaöur
Islendinga á þjóðhátíðardaginn, ef
frá eru talin blöðrukaup, en blaðra
kostar nú 80 krónur, eöa átta þúsund
krónur gamlar. En hvaö um það.
Þúsundimar söfnuðust saman í mið-
borginni 17. júní. Ungt fólk; háfættir
guðir, bömin, sem erfa eiga ríkis-
skuldimar og loðnuna, og svo fom-
islendingar á peysufötum og í dauna-
legum sparifötum, sem gjöra lífið að-
eins ennþá dapurlegra en það þó er.
öllu ægði saman, og smám saman
komst veðurguðinn í betra skap og
sólin brosti daufu brosi.
Það er án efa auðveldara að gagn-
rýna þjóðhátíð í landi, sem enga
sigra hefur unnið, en að benda á nýj-
ar leiðir til fagnaðar og við báramst
aðeins með flaumnum, hlustuðum á
lögreglukórinn, og virtum fyrir okk-
ur allt þetta fallega fólk, sem lifir á
erf iðum tímum, en lætur ekki á neinu
bera.
Maðurinn, sem ég vann með á eyr-
inni, lét heldur ekki á neinu bera,
þótt hann notaði tækifærið til þess að
segja álit sitt á stjóminni.
— Fólkið veit, að það þarf ráð-
stafanir núna, sagði hann. Líka
kauplækkun, en við viljum fá eitt-
hvað á móti, sagði hann og gerði sig
alvarlegan í framan. Eitthvað fast.
Ekki bara ráðstafanir, sem lækka
kaupið, og einhverjar mildunarað-
gerðir, sem eiga að koma, þegar guð
lofar.
Sjáðu bara búvörurnar, hélt hann
áfram. Hækkuöu um 31 prósent, eins
og ekkert hefði í skorist. Líka við-
haldsliöurinn sem nemur 30 prósent-
um af grandvellinum. Já, nema
jógúrtin á Selfossi, sem ekki hækkaði
nema um 19 prósent, af því að hægt
er að kaupa hana ódýrt á Húsavík.
Og hvað sagði Samlagsstjórinn fyrir
austan. Það er okkar mál. Það er
sumsé prívatmál manna í Arnes-
sýslu, hvað eitt og annaö kostar í
Reykjavík og á Húsavík.
Og í hvert skipti, sem við drekkum
mjólkurglas, borgum við í Undan-
rennumusterið í Artúnshöfða. Hefði
nú ekki verið nær að bíða eitthvað
með það?
— Hefuröu komið í grunninn?
spurði hann eftir nokkra þögn
— Hvaða grunn? spurði ég.
— Nú, í nýju samsölunni, sagöi
hann. Hann er á stærð við Reykjavík-
urtjörn. Er svona hérambil jafnstór
°g verðlagsgrundvöllurinn, bætti
hann við og hvarf í mannþröngina,
þar sem fólkiö hélt áfram í þungum
straumi í mannlíf shafinu.
Og í hugann kom, aö nú er svo kom-
ið, að vort eina lán er vaxtaaukalán
og það eina sem vantar, era nýjar
kynslóðir til þess að standa undir vel-
sæld og munaði dagsins í dag. Og
maður lyktaði innvortis eins og fisk-
búð í sólskini. Alveg sama þótt verðið
á jógúrt sé þeirra mál, en ekki mitt.
Jónas Guðmundsson, rithöfundur