Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1983, Side 10

10
DV. MIÐVKUDAGUR 24. ÁGUST1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Tyrkland:
Bannaöir stjómmálaflokkar gera
þingkosningar vafasamar
I PLO:
SUNDRUÐ
Tyrkneska herforingjastjómin
veröur nú fyrir æ meiri gagnrýni,
eftir því sem kosningar færast nær.
Meöal annars eru herforingjarnir
gagnrýndir fyrir þaö aö ætla ekki aö
koma á fullu lýöræði. Kosningar eiga
aö fara fram í nóvember næstkom-
andi.
Þaö var í apríl sem herforingja-
stjórnin aflétti banni viö starfsemi
stjómmálaflokka sem gilt hafði frá
valdatöku herforingjanna 1980. Nú
er leyfð myndun stjórnmálaflokka
og margir geröu sér vonir um aö her-
inn færi aftur til búöa sinna. En síðan
hafa herforingjarnir gripiö til harka-
legra aðgeröa gegn flestum hinna
nýju flokka svo að nú er ekki líklegt
að fleiri en þrír flokkar af fimmtán
nái aö fullnægja öllum skilyrðum
fyrir framboði áður en framboðs-
frestur rennur út, á miðnætti í kvöld.
Nú síðast greip þjóðaröryggis-
ráðiö, sem er öflugasta valdatæki
Kenan Evren forseta, til þess ráös aö
viðurkenna ekki hóp stofnfélaga
tveggja flokka til þess að tryggja aö
þeir nái ekki aö bjóöa fram. Þessir
flokkar eru Jafnaðarmannaflokkur
Erdal Inonu og Flokkur hinnar réttu
leiðar sem er hægri flokkur. Eftir að
þjóðaröryggisráðið neitaði aö viður-
kenna suma stofnfélaga þessara
flokka horfir illa með framboð
þeirra, þar sern allir flokkar verða
að hafa 30 stofnfélaga sem Þjóðar-
öryggisráðið samþykkir.
Erdal Inonu, sem þegar hefur
verið bannað að taka þátt í stjórn-
málum, hefur mótmælt ákvörðun
herforíngjanna harðlega. Hann sagöi
í skriflegri yfirlýsingu sem bannað
hersins m.a. Suleiman Demirel,
fyrrum forsætisráðherra. Þá voru
dagblöð æ djarfari í gagnrýni sinni
þar til tveim stórum dagblöðum var
bönnuð útgáfa fyrir stuttu. Milliyet
var blað frjálslyndra og því var
lokaö eftir að Metin Toker, mágur
Inonu, hélt því fram í grein þar að
vestræn lýðræðisríki myndu forðast
samband viö Tyrki á meðan í Tyrk-
landi ríkti einræðisstjórn. Og Tercu-
man, blað hægrimanna, var sett í út-
gáfubann af því að í berorðri grein
þar sagði að hernaðareinræðisríki
væru annars flokks ríki alls staðar í
heiminum.
Þá hefur æ meira boriö á óánægju
með stjóm Evrens meðal mennta-
manna og miðstétta, sem á sínum
tíma sættu sig viö valdatöku hersins,
vegna þeirrar ógnaraldar sem þá
ríkti í Tyrklandi.
En Kenan Evren, hershöfðingi og
forseti, sem stjórnaði valdaráninu og
mun verða forseti næstu sjö árin,
samkvæmt nýrri stjómarskrá, er
vinsadl meðal iandsmanna. Og enn er
engin merki að finna um almenna
óánægju eins: og raunin hefur orðið á
með herforingjastjómir í Pakistan
ogS-Ameríku.
Helsta aðferð herforingjanna til
þess að koma í veg fyrir stofnun
flokka sem þeir telja óæskilega hefur
verið sú að samþykkja ekki stofn-
félaga flokkanna. Samkvæmt kosn-
ingalögum má enginn flokkur bjóöa
fram nema hann hafi á að skipa 30
stofnfélögum sem samþykktir em af
þjóðaröryggisráðinu, og jafnframt á
flokkurinn þá að bjóöa fram í að
minnsta kosti helmingi af 68 kjör-
Stórkostleg átök voru i Tyrklandi áður en herforingjar tóku völdin og
voru drepnir allt að 30 manns á dag undir lokin. Þvi hafa miðstéttir
landsins sœtt sig við herforingjastjórnina. En spurningin er hversu
lengi svo verður.
dæmum í landinu. Þjóðaröryggis-
ráðið hefur á síöustu mánuðum neit-
að að samþykkja 400 stofnfélaga, án
nokkurra skýringa, og nú em aðeins
þrír flokkar sem hafa þegar fullnægt
öllum skilyrðum fyrir f ramboöi.
Flokkamir þrír sem fullnægt hafa
skilyrðum fyrir framboði em allir í
meginatriðum sammála flestum
stefnumálum ríkisstjómar Evrens.
Ekki halda þeir heldur uppi gagnrýni
á stjórnarskrárbreytingar sem gefa
forsetanum mikil völd yfir þinginu.
Sá flokkur sem stjómvöld em
hlynntust er Þjóðlegi lýðræðisflokk-
urinn, en formaður hans er Turgut
Sunalp, fyrmm hershöfðingi. Sárafá-
um stofnfélögum flokksins var hafn-
að af þjóðaröryggisráðinu, og meöal
frambjóðenda flokksins eru Bulend
Usulu forsætisráðherra og fjórir
aðrir ráðherrar i ríkisstjórninni.
Hinir tveir flokkamir em hinn hægri
sinnaöi Föðurlandsflokkur undir for-
ystu Turgut Ozal, fyrrum efnahags-
ráðgjafa Evren, og Alþýðuflokkur
sem þykir vera við miðju stjómmál-
anna.
Fréttaskýrendur segja að herfor-
ingjarnir hafi gripið til þess að
samþykkja ekki stofnfélaga flokka
sem þeir töldu að stæðu of nærri
stjómmálaflokkum sem störfuðu
fyrir valdaránið. Þannig hefðu her-
foringjamir talið Jafnaðarmenn og
Flokk hinnar réttu leiðar arftaka
Lýðræðisflokks alþýðu og Réttlætis-
flokksins en þeir vom stærstu
flokkar í Tyrklandi áður en herinn
tók völdin.
SAMTÖK
var að birta í tyrkneskum fjölmiðlum
að kosningamar 6. nóvember ættu
greinilega ekki að vera fyrirboði
endurreisnar lýöræðis. Hann bar
stjóm Evrens forseta saman við
fyrri herforingjastjórnir sem viku
fyrir lýðræðislega kjömum ríkis-
stjórnum, og ekki var sá saman-
burður stjóm Evrens í hag. Það
gefur yfirlýsingu Inonu aukið gildi að
faðir hans var náinn samstarfs-
maður Mustafa Kemal, föður tyrk-
neska ríkisins, en Kenan Evren vitn-
ar oft til fordæmis Kemals sem síns
innblásturs.
önnur merki um auknaandstöðu
gegn stjóm Evrens, er fordæming á
stjóm hans frá stjómmálaleiðtogum
Tyrklands sem voru fyrir vaMatöku
Kenan Evren, forseti Tyrkiands,
áskilur sár rétt tii þess að skera
úr um starfsieyfi stjómmála-
flokka.
Palestínuaraba er að engu orðin og
stærsta hreyfing innan PLO, A1
Fatah, er nú klofin í afstööu sinni til
stefnumála leiðtoga hreyfingarinn-
ar, Yassers Arafat.
Upphaf deilnanna innan PLO má
rekja til þeirrar ákvörðunar Arafats
aö halda á brott frá Beirút og koma
11 þúsund manna her sínum fyrir í
átta þjóölöndum, frá eyðimörkum
Alsír til fjalla Yemen. Þegar ákvörð-
unin um brottflutninginn var tekin
virtist sem Israelsmenn gætu lagt
borgina í rúst ef Palestínuarabar
fæm ekki burt. En í maí gerðu nokkr-
ir liðsforingjar innan A1 Fatah, sem
styðja Sýrlendinga, uppreist gegn
stjóm Arafats og sökuðu hann um aö
hafa gefist upp í baráttunni gegn
Israel.
Átök hafa orðið milli hinna deil-
andi fylkinga í Austur-Líbanon, þar
sem PLO hefur enn búöir á landi sem
Sýrlendingar halda. Arafat var
rekinn úr landi í Sýrlandi með lítilli
viðhöfn, þegar hann sakaði sýrlensk
stjórnvöld um að styðja uppreisnar-
menn. Sýrlendingar neita þeirri
ákæm, en veita uppreisnarmönnum
þó fullt ferðafrelsi á sýrlensku land-
svæði. Þessar deilur innan PLO hafa
skaðað ímynd hreyfingarinnar, en
forystumenn hennar hafa lagt
áherslu á að markmiö hennar sé að
ná ábyrgum samningum við Israels-
menn. „Sýrlendingar hafa gert það
sem Israelsmenn gátu aldrei. Þeir
láta okkur líta út eins og glæpa-
llndanhaldið frá Beirút litu margir Paiestinuarabar á sem sigur, en reyndln er sú að það var áfaii sem
hreyfingin gæti jafnvel aldrel náð sór af.
flokk,” sagði Palestínuarabi um
þetta mál.
Það alvarlegasta sem í ljós hefur
komið er að sú vonarglæta sem
kviknaði eftir orrustuna um Beirút,
um að ná mætti friðarsamningum,
hefur nú slokknað. Yfirmenn PLO
hafa hafnað friðartillögum Reagans
Bandaríkjaforseta vegna þrýstings
frá öfgafullum andstæðingum innan
samtakanna sem hafa stuðning frá
Sýrlendingum. Samkvæmt tillögum
Reagans áttu Palestínuarabar að fá
sjálfsstjórn á vesturbakkanum og
Gaza-svæðinu, í sambandi við
Jórdaníu. Þetta gengur skemmra en
yfirlýst markmið PLO um að ná
fram sjálfstæðu ríki Palestínuaraba.
Þegar hermann PLO héldu frá
Beirút var þeim sagt að þetta gæti
reynst skref tii endurreisnar ríki,
Palestínuaraba. Og á spjöldum sem
áhorfendur báru stóð ,,Allir vegir
liggja til Jerúsalem”. Talsmenn
PLO viöurkenna að samtökin eru nú
f jær lausn mála en nokkru sinni fýrr.
Hófsamari ráðamenn innan PLO
kenna Bandaríkjamönnum um fyrir
það aö hafa ekki neytt Israelsmenn
til meiri undanlátssemi.
Yasser Arafat stendur nú frammi
fyrir því aö friðarviðleitni hans getur
ekki leitt til ávinnings, í bili aö
minnsta kosti. Hann viröist nú vera að
leita að nýrri stefnu. En fréttaskýr-
endur efast rnn að PLO geti aftur
unnið sér stööu sem öflugasta þjóð-
frelsishreyfing heims án fastra bæki-
stöðva, eins og hreyfingin hafði í
Beirút.
Sumir hermenn PLO hafa nú
þegar snúið aftur til austurhluta
Líbanons og þar flækst í bardaga
milli fylkinganna innan PLO. Sýr-
lendingar leyfa hinsvegar Palestínu-
aröbum á sinu landsvæði ekki aö
ráðst gegn Israelsmönnum sem þó er
markmiðþeirra.
Einn leiðtogi hófsamari afla innan
PLO, Issam Sartawi, sagði á þingi
samtakanna í Algeirsborg í febrúar
að menn yrðu að gera sér grein fyrir
því aö undanhaldið frá Beirút hefði
verið ósigur, en ekki sigur og að PLO
myndi ekki þola einn slíkan „sigur”
enn. Hann fékk litlar undirtektir á
þinginu og í apríl var hann myrtur af
útsendurum Abu Nidal sem er leið-
togi lítils hóps öfgafullra Palestínu-
araba. Abu Nidal hefur reyndar
verið dæmdur til dauöa af dómstóli
PLO, en einhverjir innan hreyfingar-
innar virðast halda yfir honum
verndarhendi. Og meðan hreyfingin
er svo illa klofin er ekki von til þess
að markmið hennar náist eða nokkur
málamiölun við Israelsmenn.
Nú, ári eftir að hersveitir þjóð-
frelsissveita Palesínuaraba, PLO,
héldu á brott frá Beirút, er PLO-
hreyfingin klofin í innbyrðis deilandi
fylkingar og hefur aldrei verið fjær
því að ná markmiði sínu, sem er
stofnun ríkis Palestínuaraba. Það
undirstrikar hnignun PLO aðmargir
skæruliðann;.-, sem sigldu frá Beirút
með pompi og pragt, skjóta nú á
samherja sína.
Meðan á umsátrinu um Beirút stóð
sögðu margir Palestínuarabar aö
aldrei hefði vegur PLO verið meiri.
Nú telja margir aö umsátriö hafi
verið versta áfall sem Palestínu-
arabar hafa orðið fyrir frá því Isra-
elsríki var stofnaö 1948. Eining
Yasser Arafat, leiðtogiPLO, ernú ,
í úlfakreppu.