Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.1983, Blaðsíða 12

12
DV. MANUDAGUR19. SEPTEMBER1983.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
AöstoOarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86A11. Auglýsíngar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áksriftarverð á mánuði 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað 22 kr.
Leiftursóknar-tíöindi
Ríkisstjórninni gengurvelaö framkvæma leiftursókn
sína. Þaö verða allir aö játa, hvort sem þeir líta á stjórn-
arstefnuna sem leiftursókn gegn lífskjörum eða leiftur-
sókn gegn veröbólgu og óhófslífi um efni fram.
1 síðasta mánuði hækkaði byggingarvísitalan ekki
nema um 2,55% og lánskjaravísitalan aðeins um 1,34%.
Skrautfjöörin í hatti ríkisstjómarinnar var þó fram-
færsluvísitalan, sem hækkaði nánast ekki neitt eða um
0,74%.
Séístakar aðstæður hjálpa til að gera þessar tölur
svona ótrúlega lágar. Ekki má búast við, að tölur næstu
mánaða verði alveg jafnlágar. En engum getur dulizt, að
verðbólgan er á dúndrandi niðurleið hér á landi.
Ýmislegt fleira hefur verið lagað en verðbólgan ein.
Mikið af óskhyggju hefur verið skorið úr fjárlagafrum-
varpi ríkisstjórnarinnar. Samt má fullyrða, að enn séu
þar inni óþarfir og skaðlegir liðir upp á hundruð milljóna.
1 gengismálum hefur ýmislegt verið lagfært. Sérstak-
ur skattur á ferðamannagjaldeyri hefur verið lagður nið-
ur, svo að nú ríkir ekki tvöfalt gengi. Þá eru góðar horfur
á, að gjafakjörum afurðalána verði breytt í gengistrygg-
ingu.
Ríkisstjórnin má þó hafa í huga, að gengisskráning er
ónákvæmari mælikvarði en vísitala. Ríkisstjómir geta til
dæmis haft þá rangsnúnu hugsjón að falsa gengiö með því
að halda því föstu eins og þessi er að gera.
Þess vegna er út í hött að taka upp gengisviðmiðun á
spariskírteinum ríkissjóðs í stað vísitölu. Við slíka breyt-
ingu er meiri hætta á krukki ríkisstjórna, sem hefur skað-
leg áhrif á vilja manna til að spara peninga.
Öbeit á vísitölum getur gengið út í öfgar. Til dæmis er
nú töluverð hætta á, að vextir verði lækkaðir örar en
hjöðnun veröbólgunnar gefur tilefni til. Aldrei má ganga
svo langt á því sviði, að vextir verði öfugir.
7% vaxtalækkunin fyrir helgina er örugglega á yztu nöf
hins gerlega. Ríkisstjómin má ekki verða of bráðlát í
leitursókninni. Enn hefur hún þó ekki hróflað við vöxtum
á verðtryggðum reikningum né við þeim reikningum sem
slíkum.
Sparnaðarandi verður seint ræktaður með Islending-
um, nema ár eftir ár og áratug eftir áratug sé þess gætt,
að hagkvæmara sé að spara peninga en að eyða þeim. Sú
er forsenda þess, að fólk leggi inn fé, sem síðan má lána
út.
Ríkisstjómin stefnir réttilega að óbreyttri skattabyrði.
Nóg hefur verið lagt á fólk á þessu ári, þótt skattheimta
sé ekki aukin í ofanálag. En slík stefna er auðvitað erfið á
tíma ört minnkandi verðbólgu.
Erfiðast mun ríkisstjórninni reynast að standa við lof-
orð sín og stjórnarflokkanna um lengri og hærri lán til
íbúða. Þar sem fjárlagafrumvarpið er enn í óhæfilegum
halla, hefur vandanum verið ýtt í lánsf járáætlunina.
Þar verður ekki heldur um auðugan garð að gresja.
Þegar skuldabyrði þjóðarinnar er komin upp undir 60%,
er í mesta lagi hægt að slá ný lán fyrir afborgunum, en
ekki til að auka byrðina. Eitthvað verður því undan að
láta.
Einhver dráttur verður því væntanlega á, að ríkið
byggi orkuver og draumóraverksmiðjur fyrir lánsfé á
næstunni. Því má segja, að fátt sé svo með öllu illt., að
ekki boði nokkuð gott. Peningaleysið er okkur raunar
bráðhollt.
Jónas Kristjánsson
Setið að álsamningum i London.
Að leita að gull-
skipi í Sviss
Nú eru samningamenn ríkisstjóm-
arinnar komnir heim úr leiðangri
sínum til Sviss. I farteskinu höföu
þeir nýjan bráöabirgðaálsamning
sem kynntur hefur verið þjóöinni
eins og fundið gullskip. Þeir eru bún-
ir aö leggja þennan samning fyrir
ríkisstjómina og hún hefur fagnað
fundnu fé og samþykkt samninginn.
Þaö skyldi þó aldrei vera að þetta
gullskip væri enn einn togarinn eða
eitthvað þaðan af verra?
Að semja af sér
Fyrir gerð þessa samnings var
samningsstaöa okkar Islendinga
gagnvart Alusuisse með besta móti.
Kom þar til annars vegar hækkandi
verð á áli á heimsmarkaöi og hins
vegar niöurstöður endurskoðunar
Coopers og Lybrant á búreikningum
álversins þar sem ýmislegt ófagurt
kom í ljós. Samt fömm við til Sviss,
og semjum af okkur. Við seljum Alu-|
suisse „meðferð á deilumálum for-
tíðarinnar” eins og það heitir i áliti
samninganefndar um stóriðju, fyrir
timabundna orkuverðshækkun upp á
h'til 3 mills. Viö seljum þeim vilyröi
um stækkun álbræðslunnar fyrir að
fá að endurskoöa núgildandi heildar-
samning. Með öðrum orðum, við
göngum inn á allar meginforsendur
Alusuisse í þessum viðskiptum og
það þótt samningsstaða okkar hljóti
að hafa tahst óvanalega góö. Þetta
heitir einf aldlega að semja af sér eða
aö láta hlunnf ara sig í viöskiptum.
Mamma, hverjir tala
þetta álmál?
I fyrsta kafla samningsins láta ís-
lensku samningamennirnir af hendi
þann rétt að leggja deilumál ríkis-
stjórnarinnar og Alusuisse í alþjóð-
legan gerðardóm eins og til stóð.
Þess í stað skal setja á stofn 3 dóm-
nefndir til að f jalla um málið.
Ein af ástæðunum sem gefin er
upp fyrir þessari tilhögun mála er að
þetta muni spara okkur heilmikla
peninga. En hvaða peninga? Vissu-
lega sparar þetta kostnað við mála-
rekstur en hvaða trygging er fyrir
því að þetta geti ekki leitt til þess að
við töpum heilmiklu af því fé sem við
teljum okkur eiga inni hjá Alusuisse,
svo ekki sé minnst á það hve lág-
kúrulegt það er fyrir frjálsa og full-
valda þjóð aö hafa ekki efni á aö reka
mál sín fyrir dómstólum. Aumir
erum vér nú orðnir Islendingar.
önnur ástæða sem gefin er fyrir
þessari tilhögun er að það sé til mik-
illa bóta að Islendingar eigi sjálfir
aðild að þessum dómnefhdum. Mér
finnst það harla einkennilegt ef þessi
deilumál eru allt í einu farin að snú-
ast um þjóðerni, þau hafa hingaö til
snúist umhagsmuni og í þeim efnum
hafa hagsmunir og þjóöemi engan
veginn alltaf farið saman. Megin-
máhð er hverjir gæta íslenskra hags-
muna í þessum dómnefndum en um
það er lítið að finna i samningnum og
það þótt við vitum af reynslunni að
það skiptir miklu máh hverjir tala
Kjallarinn
SigrídurDúna
Krístmundsdóttir
okkar máli á þessum vettvangi. Eða
eins og fimm ára snáöinn sagði með
spurn í augum: Mamma, hverjir
tala þetta álmál? Það er einmitt það,
hverjir tala álmálið?
Raforkuverð og
stækkun álversins
1 öðrum og þriðja kafla þessa
samnings er fjallaö um raforkuverð
til Alusuisse, stækkun álversins og
rétt Alusuisse til að selja nýjum hlut-
höfum allt að helmingi hlutaf jár í Is-
al.
Samkvæmt samningnum fæst raf-
orkuverð til Alusuisse hækkað til
bráðabirgða úr 6,5 mills í 9,5 mills og
ef til vih um 0,5 miUs í viðbót ef ál-
markaðurinn er hagstæður. Hér er
komin upp sú skríngUega staða að
stjómarformaður Landsvirkjunar
hefur samið um lægra raforkuverð
en þarf tU þess einfaldlega að reka
Landsvirkjun. Við höldum áfram að
selja Alusuisse raforku á verði sem
er langt undir framleiðsluverði ork-
unnar. Skrýtin viðskipti þaö, enda
ganga þau ekki upp, einhver verður
að borga mismuninn til að halda fyr-
irtækinu gangandi og það gerir al-
menningur nú sem endranær.
Og enn er ekki sagan ÖU. Við þetta
bætist að ef samkomulag næst ekki
við endurskoöun heUdarsamningsins
við Alusuisse þá gengur þessi htla
raforkuverðshækkun til baka og raf-
orkuverðið verður aftur 6,5 miUs á
kwst. Þá má spyrja — hvað þarf tU
þess að samkomulag náist og viö
fáum yfirleitt nokkra frambúðar-
hækkun á raforkuverði til Alusuisse?
TU þess að svo megi verða verðum
við samkvæmt þessum samningi að
faUast á stækkun álversins. Og hvað
þýðir stækkun álversins fyrir okkur?
Hún þýðir m.a. það, að við verðum
að virkja Blöndu og sennilega leggja
í aðra stórvirkjun enn tU aö mæta
orkuþörfinni. Og hvað þýða þessar
virkjanir? Þær þýða að við verðum
að leggja gífurlegt fjármagn í virkj-
anaframkvæmdir á næstu árum,
fjármagn sem byrjar ekki að skUa
, arði inn 1 þjóöarbúið fyrr en að mörg-
um árum liðnum, og þá þvi aöeins að
við getum selt orkuna með einhverj-
um hagnaði. Og hvar á aö fá þetta
fjármagn á meðan okkur er sagt að
ekki séu tU peningar í landinu tU aö
borga launamönnum þau laun sem
þeim ber samkvæmt kjarasamning-
um? Eina svarið er að við verðum að
fá það fjármagn annars staöar frá,
við verðum að taka enn fleiri erlend
lán.
Hvað vakti fyrir íslensku samninga-'
mönnunum þegar þeir reistu sér
þann hurðarás um öxl að tengja sam-
an á þennan máta hækkun raforku-
verös og endurskoðun heUdarsamn-
ings annars vegar og stækkun ál-
versins hins vegar? Þetta atriði er
það alvarlegasta í öllum samningn-
um þar sem það eitt og sér kemur í
veg fyrir aö við getum náð viðunandi
samkomulagi við Alusuisse á núver-
andi samningsgrundvelh. Við höfum
í þessum samningi gengið inn á allar
forsendur Alusuisse. Við semjum um
raforkuverð tU bráðabirgða sem er
langt undir framleiðslukostnaði —
þeirra hagur ekki okkar. Við
semjum um að þeir geti tekið nýjan
eignaraðila inn í fyrirtækið til aö
auðvelda þeim að standa straum af
fjármagnskostnaði við stækkun þess
— þeirra hagur ekki okkar. Við
semjum um endurskoðun heildar-
samningsins með þeim skUyrðum að
þeir fái að stækka álverið — þeirra
hagur okkar f jörtjón.
Það er ljóst að samningsstaöa
okkar nú er mun verri en fýrir gerð
þessa samnings og saga þessa máls,
álmálsins, frá upphafi sýnir okkur á
sífeUt nærtækari máta aö það borgar
sig ekki að skapa atvinnu og verð-
mæti á Islandi með því að eiga við-
skipti við erlenda auðhringa. Er ekki
kominn tími til að við Islendingar
semjum um það okkar á mUh að
hætta þátttöku í þessum hrunadansi
alþjóðlegra stóriðjuhagsmuna og
innlendrar verðmætasóunar og
förum að hlúa að gróðrinum í okkar
eigin garði?
Reykjavík, 14. sept. 1983
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir,
þingmaður Samtaka um Kvenna-
lista.
• .. saga þessa máls, álmálsins, frá upp-
hafi sýnir okkur á sífellt nærtækari máta
að það borgar sig ekki að skapa atvinnu og
verðmæti á íslandi með því að eiga viðskipti
við erlenda auðhringa.”