Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1983, Blaðsíða 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 27. OKTOBER1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Landbúnaöur er aðalframleiðslugrein Nýja-Sjálands. Ull, kjöt, mjólkurafurðir og trjávörur aðalútflutningurinn.
Nýja-Sjáland á leið
upp úr kreppudalnum
Eftir að hafa verið í efnahagsleg-
um öldudal í tíu ár sjást ýmis teikn á
Nýja-Sjálandi um batnandi tíma og
þrjár milljónir Ný-Sjálendinga, sem
síðustu árin hafa þrælreyrt sultaról-
ina, gera sér góðar vonir um betri
kjör strax á næsta ári. — Aö baki
hafa þeir verstu efnahagskreppu
sem yfir þá hefur dunið í 40 ár.
Robert Muldoon forsætisráðherra
sem hefur haldið uppi verðstöðvun
og launafrystingu síðan í júní í fyrra
hefur í blaöaviðtölum látið skina í
aukna bjartsýni og spáir efnahags-
bata á næsta ári ef ekki kemur til
launahækkunarskriöa þegar fryst-
ingu launa verður aflétt í febrúar.
Jafnframt tekur hann mönnum vara
við því að hækka lánsvextina.
Efnahagsstefna hans hefur orðið
til þess að verðbólgan, sem nam 17%
í júní, komst niður í 5,4% (í septem-
ber, reiknuð á ársgrundvelli), og
Muldoon gerir sér góöar vonir um að
halda megi henni undir 4% á næsta
ári.
Efnahagslíf Nýja-Sjálands byggir
mjög á landbúnaðinum. Aðalútflutn-
ingsafuröir eru kjöt, mjólkurafurðir,
ull og trjávörur. Efnahagsbatanum
er þakkað að miklu leyti því aö þróun
á útflutningsmörkuðum hefur verið
hagstæð og útflutningstekjur Ný-Sjá-
lendinga hafa aukist. Afgangur af
útflutningsversluninni nam í ágúst
(af 12 mánuðunum á undan) 860
milljónum Bandaríkjadala og er það
nær 900% aukning frá seinni hluta ’81
og fyrri hluta ’82.
Hallinn á fjárlögunum féll niður í
465 milljónir US-dala, sem er minni
en oft hefur verið. 4% aukning hefur
verið í smásöluversluninni, miðaö
við ágúst í fyrra, og eru kaupmenn
bjartsýnir á næstu framtíð.
Raunveruleg aukning í þjóðar-
framleiðslunni nam aö meðaltali
0,5% árin upp úr 1975, en síðustu spár
gera ráö fyrir að aukningin á
mánuðunumframundan nemi 1%.
Kreppa síöasta árs á alþjóðamörk-
uðum lék greiöslujöfnuð Nýja-Sjá-
lands illa. Hallinn komst í tvo millj-
arða Bandaríkjadala yfir tólf mán-
uðina fram aö september 1982 og hef-
ur aldrei áöur staðiö svo illa. Aftur-
kippur kom í efnahagslífið og at-
vinnuleysi lagðist yfir. I dag er at-
vinnuleysi um 6% í landi þar sem oft-
ast hefur verið full atvinna.
Þrátt fyrir skattalækkanirnar á
síðasta ári, sem Muldoon mat til 590
milljóna US-dala, lækkuðu ráöstöf-
unartekjur fólks yfir árin 1982 og ’83
um 4% að meðaltali. Minnkandi tekj-
ur landbúnaðar og samdráttur hjá
fyrirtækjum jók þarna á. Hailinn á
fjárlögunum sem stjómin lagði fram
fyrir árið 1983—’84 bar eðlilega svip
af þessu og var 2,1 milljarður Banda-
ríkjadala sem sömuleiðis er met.
Gagnrýnendur á efnahagsstefnu
Muldoons sem jafnframt er fjár-
málaráðherra hafa mestar áhyggjur
af skuldum Ný ja-Sjálands við útlönd,
en þær eru um 10 milljarðar dollara.
„Miðaö við brúttóþjóðartekjur
nema skuldirnar 47% en hjá öðrum
OECD-ríkjum nema þær að meðal-
tali um 20%, ” segir Len Bayliss,
fyrrum aöalhagfræðingur Nýja-Sjá-
landsbanka. „Nýja-Sjáland nýtur
enn lánstrausts erlendis en alþjóöa
lánastofnanir eru þó farnar að gefa
þessuauga.”
Muldoon bendir mönnum þó á að
fagna beri minnkandi verðbólgu og
bættum viðskiptajöfnuði sem skoða
megi sem teikn um betri tíma fram-
undan. Telur hann ekki ástæðu til
þess að hafa áhyggjur af erlendu
skuldunum. Þær hafa oröið til að
mestu til þess að fjármagna stór-
orkuframkvæmdir Ný-Sjálendinga
sem eru byrjaðir að þreifa fyrir sér í
olíu- og gasframleiðslu, en þeir hafa
verið mjög háöir olíunni sem orku-
gjafa. Olíureikningur þeirra hefur
gleypt fjórðung af útflutningstekjun-
um, en stjómin stefnir að því að Ný-
Sjálendingar framleiði olíu sem full-
nægt geti 50% af olíuþörfinni á sam-
göngusviðinu árið 1987.
I þessar framkvæmdir hefur fjár-
magnið runniö, en á meöan hefur
veriö stöðnun í annarri kaupsýslu,
landbúnaði og íbúöarbyggingum.
Búist er við því aö gróska hiaupi í
íbúðarbyggingar á næsta ári.
Muldoon telur að fjárlagahallinn
verki hvetjandi og þá ekki síður
skattalækkanirnar. Hann lét einnig
lækka lánavextina í hlutfalli viö
hjöðnun verðbólgunnar, en það varö
til þess að létta á landbúnaöinum,
sem er aðalframleiðslugrein Nýja-
Sjálands. Hann setti takmarkanir á
útlán bankanna og með útgáfu ríkis-
skuldabréfa var reynt að soga um-
framfjármagn úr peningaveltunni til
að standa undir fjárlagahallanum.
Síöustu skýrslur sýna að útlána-
starfsemin hefur samt aukist um
11,5% síðustu tólf mánuöi og kvíða
menn því að það eigi eftir að örva
verðbólguna og draga úr lækninga-
mætti launa- og veröstöövunar. Allt
veltur þó á því hvort stjórninni tekst
að halda launa- og verðhækkunum
niðri á komandi ári þótt verð-
stöðvunarlögin falli úr gildi í febrú-
ar.
Kosningar eru fyrirhugaöar í
nóvember á næsta ári og Muldoon
hefur sagt að þeim verði ekki flýtt
nema upp spretti vinnudeilur. Hinn
61 árs gamli forsætisráðherra nýtur
enn mikils persónufylgis í skoöana-
könnunum á meðan vinsældir ieiö-
toga stjómarandstöðunnar, Robert
Lange, formanns verkamanna-
flokksins, hafa dvínað.
Hart tekið á tölvufíkti
á öryggisvandamálið sem við þetta
hefur komið upp hjá bönkum og
hernum.
Lög um slík og ámóta tölvu,,af-
brot” eru engin, en þeir sem sóttir
eru til saka vegna afbrota á þessu
sviði eru látnir sæta viðurlögum fyr-
ir brot á lögum og reglum um mis-
notkun pósts og síma. I sumum til-
vikum hafa fyrirtæki eöa stofnanir
fylgt á eftir með málsókn um skaöa-
bætur.
I rassíu FBI undanfamar vikur
hefur verið lagt hald á heimilistölv-
ur, diskettur, snældur, ritunarbúnað
og ýmsar bækur og gögn sem tölvu-
leikmenn hafa komið sér upp. Þessar
húsleitir vom gerðar hjá ungmenn-
um í Kaliforníu, New York, Michi-
gan, Arizona og Oklahoma og víðar.
Enginn var handtekinn, en erindrek-
ar FBI sönkuöu aö sér tækjakosti
fyrir þúsundir dollara, uppflettinga-
bókum og tölvusímaskrám í bunk-
um. Heimildir til húsleitar fengu lög-
regiumennimir á grundvelli þess að
viökomandi var grunaður um mis-
notkun á tölvufjarskiptum, þjónustu
sem síminn býöur fyrirtækjum og
stofnunum upp á, bæði innan Banda-
ríkjanna og eins við útlönd.
Lögreglan haföi rakið slóðina í
gegnum tölvúf jarskipti á milli slíkra
tölvusnillinga innbyrðis þar sem þeir
skiptust á upplýsingum um „lykla”
tölvubanka og aörar uppgötvanir
sínar á þessu sviði.
Aöaltilgangur yfirvalda viröist
vera sá að vekja foreldra þessara
ungmenna til umhugsunar um hvað
er að gerast innan veggja heimila
þeirra. I sumum tilvikum er þegar
farið að bera á árangri af því þar
sem foreldrar, þótt þeir hafi leyft
unglingnum að fá aðra heimilistölvu,
hafa bannað þeim að vera í tölvuf jar-
skiptum.
Um leið eru þeir aðilar sem ráða
yfir tölvumiðstöðvum eða tölvubönk-
um byrjaðir að leggja heilann í bleyti
um hvaða öryggisráðstafanir megi
gera til þess aö hindra óviðkomandi
aðgang aö tölvubanka þeirra.
Yfirvöid í Bandarikjunum virðast
ráðin í að taka tölvuinnbrot föstum
tökum og hafa laganna verðir gengið
vasklega fram til þess að sýna að
yf irvaldinu er f ullkomin alvara.
Að undanfömu hafa leynierindrek-
ar alríkislögreglunnar bandarísku
(FBI) komið eins og þjófar að nóttu
og gert húsleit hjá þeim sem grun-
aðir eru um aö fikta við að brjótast
inn í tölvubanka stofnana og fyrir-
tækja.
Fjórtán ára ungmenni hafa verið
vakin upp af FBI-mönnum sem
komnir eru inn á gafl hjá þeim veif-
andi leitarheimildum. Það hafa
nefnilega verið mikil brögð að því að
táningar í leik með heimilistölvur og
síma hafa í stráksskap glímt við að
ráða duimálslykla í tölvubönkum og
grúskað þar í tölvuminni viðkomandi
stofnunar.
Frægt var í sumar þegar uppvíst
varö að unglingar höfðu þannig fikt-
aö í tölvubanka heilbrigðisstofnunar
sem geymdi í tölvu sinni upplýsingar
um sjúklinga. sjúkdóma þeirra,
ástand og ráðleggingar um meðferð.
Kvikmyndin „War Games”, sem
frumsýnd var í sumar, vakti marga
til umhugsunar um hvað slík
bemskubrek gætu hugsanlega leitt
af sér. Hún fjallaði um unga tölvu-
snillinga sem eftir símaköplum og
tölvufjarskiptum höfðu komist inn í
tölvukerfi hersins og höfðu næstum
með fikti sínu og prakkaraskap
hrundið af stað styr jöld.
Tölvukerfi stofnana eins og banka
eru samtengd mörg með fjarskipta-
kerfi sem er í rauninni ekkert annað
en símalínur. Sömuleiðis tölvukerfi
ýmissa heilsugæslustofnana. Og
auðvitað tölvukerfi þess opinbera og
þá tölvukerfi hersins.
Fikt unglinganna hefur fært mönn-
um heim sanninn um að það er unnt
að „brjótast inn” í tölvubankana og
hætta á spjöllum með því að rugla
upplýsingum, má þær út eða vísvit-
andi setja inn rangar í minni stóru
tölvunnar er mikil. Að ekki sé minnst
Nokkur ungmenni í Kalifomíu, áhugafólk um tölvur, á fundi með blaðamönnum þar sem þau bám sig upp undan
harkalegri framgöngu yfirvaldsins. Heimilistölvur þeirra og margvíslegur útbúnaður hafði verið gerður upptækur
vegna fikts við „tölvuinnbrot”.