Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.1983, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 29. NOVEMBER1983.
Frjálst.óháö dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
AóstoQarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SIOUMULA 12—14. SÍMI 86AI1. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: PVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað 25 kr.
Stöðvum steinullina
Samkvæmt lögum um steinullarverksmiöju er ríkis-
stjórninni því aðeins heimilt að leggja fram fé til
fyrirtækisins, að hlutaféð í heild verði að minnsta kosti
30% af stofnkostnaði hinnar fyrirhuguðu verksmiðju á
Sauðárkróki.
Núverandi ríkisstjórn braut þessi lög um daginn, þeg-
ar hún samþykkti ríkisaðildina, enda þótt hlutafé fyrir-
tækisins eigi ekki að vera nema tæp 5% af stofnkostnaði í
stað 30% eöa 30 milljónir króna í stað 192 milljóna.
Til að bæta gráu ofan á svart hefur ríkisstjórnin á-
kveöið að útvega á næsta ári 80 milljónir króna í erlend-
um lánum til verksmiöjunnar. Er þá enn eftir að útvega
530 milljón króna lán í þetta 640 milljón króna gælufyrir-
tæki.
Ábyrgð núverandi ríkisstjórnar er þyngri en hinnar,
sem fékk lögin um steinullarverksmiðjuna samþykkt
fyrir hálfu þriðja ári. I lögunum eru fyrirvarar, sem ekki
hefur verið staðið við. Samt ætlar ríkið að taka þátt.
Þyngsta ábyrgð á þátttöku mundu bera Albert
Guðmundsson í fjármálaráðuneytinu og Sverrir
Hermannsson í iðnaðarráðuneytinu. Hinn fyrrnefndi á að
ábyrgjast lánin og hinn síðarnefndi kaupa hlutaféð —
fyrir lánsfé.
Hlægilegt er, að annar þessara ráðherra, sem er að
reyna að selja ríkisfyrirtæki, á aö taka þátt í að útrýma
um 50 atvinnutækifærum í sautján einkafyrirtækjum í
framleiðslu einangrunar og færa yfir í eina ríkiseinokun.
Hin makalausa verksmiðja núverandi ríkisstjórnar á
að framleiða úrelta vöru, sem hvarvetna er á hröðu und-
anhaldi í byggingaiðnaði. 1 útlöndum eru slíkar verk-
smiðjur reknar meö aðeins 50% afköstum.
Mikla athygli hefur vakið á síðustu árum, hversu
hættulegt er að vinna í steinullarverksmiðjum. 1 Dan-
mörku einni létust í fyrra ellefu starfsmenn úr krabba-
meini vegna mengunar af steinullarryki. Svo kvarta
sumir út af álverum!
Enginn hefur í alvöru haldið fram, að unnt verði að
selja nokkuð af framleiðslunni til útlanda. Samt er verið
að stofna verksmiðju, sem á að framleiða 6.000 tonn á ári
upp í heimamarkað, sem var 610 tonn í fyrra.
Greinilegt er, að níu tíundu hlutar framleiðslunnar
munu ekki seljast, nema þrengt verði að öðrum
einangrunarefnum á markaðnum, svo sem glerull ng
plasti. Það verður fyrst gert með tollum og kvótum og
síðast með einokun.
Húsbyggjendur munu borga brúsann í hækkuðum
byggingakostnaði. 50 starfsmenn í 17 einkafyrirtækjum
munu borga brúsann í atvinnumissi. Skattgreiðendur og
erfingjar landsins munu borga brúsann í ríkisútgjöldum
og erlendum skuldum.
Heimamenn á Sauðárkróki ætla aðeins að leggja fram
0,6% kostnaðar eða fjórar milljónir af 640 milljónum. Það
eru 13% af hlutafénu. Finnar eiga að leggja fram 17%.
Sambandið 30% og ríkið 40%. Þannig er búið til gælufyrir-
tæki.
Allir útreikningar á arðsemi verksmiðjunnar eru út í
hött, enda hafa margir sérfróðir aðilar varað við feigðar-
flaninu. Til dæmis hefur Skipaútgerð ríkisins ekki
samþykkt að flytja steinullina á 75% afslætti af farm-
gjöldum.
6.000 tonna verksmiðja fyrir 610 tonna markað er
vitlausasta iðnaðarævintýri Islandssögunnar, vonlausara
en Kröfluvirkjun. Þar verður kastað á glæ 640 milljónum
króna.
Þetta gæludýr verður að stöðva. Albert getur það, ef
hann vill. Jónas Kristjánsson.
Mannslíf f tolli
Þá er aöventan gengin í garö, og
um helgina voru jólamerki víöa í
gluggum, bæöi verslana og heimila,
aö ekki sé nú rætt um hinar fögru
skreytingar veöurguöanna, er klætt
hafa svört trén hvítri mjöll, ólýsan-
legri fegurö, sem ekki virðist vera í
miklu samræmi viö hegöan mann-
kynsins, er mælir sálarstyrk sinn í
kjarnaoddum, stolnum, eöa óstoln-
um tölvubúnaði og aö eldflaugar séu
á réttum stööum, og hæfilega
margar fyrir húöina.
Þaö má því segja aö vetrarlegt sé
nú á islandi og dimmt sé yfir heimi,
þrátt fyrir aöventuljós í gluggum. Og
í hugann koma orö Tómasar Guö-
mundssonar, er hann lýsir því svo
tregablandiö, þegar fljótiö flutti hans
síöasta vordag í hafið.
Aöventan mun vera áramót kirkju-
Eftir helgina
Jónas Guðmundsson
ársins, nýtt kirkjuár hefst meö jóla-
föstu og 17. júní læröra manna
verður svo 1. desember, ef aö líkum
lætur, eöa fullveldisdagurinn. Þá er
oft mikiö um dýröir, og ég minnist
þess úr sjónvarpinu, að troðfullur
salurinn titraöi í þögninni, meöan
menn fóru í vasana til þess aö finna
Island farsælda frón, á fjölrituöum
miöum, svo söngurinn gæti hafist
aftur.
Um helgina ræddu menn mest um
sorgina, alla þá mannskaða er orðið
hafa í haust. Skip og flugvélar hafa
farist og viö höfum misst menn.
Ekki veit ég hvaö tölfræðin segir,
en í skammdegi veröur sársaukinn
meiri og þjáningin sekkur dýpra í
sálina enáöörumdögum.
Þaö er ef til vill þess vegna, sem sú
opinbera umræöa um neyðarhjálp
handa loönusjómönnum, hitti marga
illa. Og eiginlega haföi maður þaö á
tilfinningunni, aö þjóöin ætti nú
sökótt viö landhelgisgæslu sína.
Svona gott er nú aö vera vitur eftirá,
eins og gjarnan er sagt, því sannast
sagna, þá hefur mikil guös mildi oft
ráðiö því, aö, þessi fáu varöskip sem
viö eigum, hafa eins og fyrir tilviljun
eina verið nærstödd, er voöa bar aö
höndum.
Hinu er ekki aö leyna, að nauðsyn-
legt er aö hafa vel búin björgunar-
skip á miöunum, eöa í námunda viö
þau þegar allra veðra er von. Um
þetta hefur undirritaöur margsinnis
ritaö áöur, og leyfi ég mér aö endur-
taka þá uppástungu, að landhelgis-
gæslan veröi gjörö aö sérstöku
læknishéraði, til þess að unnt sé aö
hafa lækni á Hombanka, Strandar-
grunni og í Lónsdjúpi, og öðrum svip-
uöum stöðum, í vondu veðri.
Um borð í varöskipunum er
nokkur aöstaöa til neyöarhjálpar, er
helst þyrfti aö manna, meö læknum,
a.m.k. ákveöna mánuöi ársins. Það
myndi veita öryggi, bæöi sæförum og
eins á ýmsum stööum í landi, er
lokast af aö vetrarlagi.
Að þessu mættu menn hyggja á
miklum tímum heilsugæslustöðva og
brennivínsþurrkhúsa, sem auövitað
eru líka af hinu góöa.
Ef til vill er rétti tíminn einmitt
núna, þegar öll héraöslæknisembætti
eru mönnuö læknum, og frá því hefur
verið greint, aö læknar gangi nú í
fyrsta sinn atvinnulausir á íslandi.
En ef veriö er að tala um sjóinn,
eöa öryggi sjófarenda, er af nægu aö
taka. Þaö er til dæmis uggvænlegt
hvernig samgönguráöuneytið viröist
moka út skilríkjum og réttindum
handa ólærðum mönnum til þess að
fara meö skipstjórn og vélstjórn,
meðan Stýrimannaskólinn í Reykja-
vík hefur nær enga nemendur, og
sömu sögu er aö segja af sjómanna-
skóla Vestmannaeyja.
Þaö sér hver heilvita maöur, aö ef
þaö ástand ríkir, aö menn geta
sparað sér skólavist, með því aö
sækja sér í stjómarráðiö, dánarvott-
orö þau, er á nútíöarmáli eru
nefndar undanþágur til þess að
stjóma skipum, veröur þaö auövitað
til þess aö tæma sjómannaskólana,
hvaö það hef ur þegar gert. Hér er því
vegið aö siglingalist okkar menn-
ingu, sem og öryggi.
Forsvarsmenn sjómanna, ræöa
mikið á stundum um skip undir
„hagsmunaflaggi”, Líberíufána og
Panamaflaggi. En ýms ábyrgöar-
laus ríki, hafa tekið þaö aö sér aö
gefa skipum, sem raunar eru ekkert
annaö en fljótandi líkkistur, fullgilda
pappíra til þess að leggja á heims-
höfin. Og þarna blandast einnig
skattamál í dæmiö, svo og kjaramál
skipverja.
Frá því er hinsvegar sjaldnar
greint, aö í mörgum þessara landa er
einnig unnt aö kaupa sér skip-
stjórnarréttindi, bæði á stjómpall og
í vél. Og þá eru fyrir 50—100 dollara,
gefin út skjöl í svipuðum gæöaflokki
og samgönguráöuneytið virðist
moka út núna og hafa gjört hömlu-
lítiö og nefnir undanþágur. Þaö þarf
því ekki aö fara til Panama í verk-
efnaleit fyrir samtök sjómanna.
Þessu veröur aö hætta og þaö
þegar í staö, og fleira þarf aö laga.
Þótt eigi sé þaö sársaukalaust í
byrjun jólaföstu, á þungum sorgar-
dögum, kemst maöur til dæmis ekki
hjá því aö oröa þaö, að Landhelgis-
gæslan á nú enga stóra þyrlu, er þolir
vond veöur. Og opinberlega hefi ég
ekki séö þess getið, aö þyrla sé í
pöntun.
Er hér átt viö björgunarþyrlu.
Sú sem fórst í Jökulfjörðum var
nefnilega aleiga okkar, því má ekki
gleyma núna. Aleiga í víötækum
skilningi.
Sérfróöir menn hafa sagt mér, aö
þyrlur af þeirri tegund er fórst, séu
þó ekki hugsaðar alfarið sem björg-
unarvélar, til aö starfa viö verstu að-
stæöur. Heldur sé um aö ræða þaö
sem á erlendu máli eru gjarnan
nefndar „executiveþyrlur” sem not-
aðar eru m.a. til aö losa hátt sett fólk
viö óþægindi. Og þá viö allt aörar
aöstæöur en eru undir Stigahliö í
'noröan.
TF-RÁN var tveggja hreyfla vél,
en þó mun hún hafa verið af minnstu
hugsanlegu gerö, sem unnt var aö
nota viö blindflug og neyöarflug, eöa
sem björgunarþyrlu viö Island.
Sú er skoðun manna, er hafa sér-
þekkingu, aö mun öflugri þyrlu þurfi
til verka hér, langfleygari og sterk-
ariáallanmáta.
Þá þurfi slík þyrla aö geta tekið
eldsneyti á flugi.
Viö höfum séö slíkar þyrlur viö Is-
land, til dæmis þyrlur varnarliðsins
og frönsku þyrlurnar, sem hér voru
viö æfingar í haust. Franska flug-
sveitin kom hingað gagngert til aö
leita uppi illviöri, ísingu og þann
voða, er slíku loftfari getur mætt, en
fannst síður á Parísarsléttunni á
haustin.
Auðvitaö er stórum þyrlum einnig
hætt og þeim líka, er þeim fljúga. En
öflug tæki þurfa ekki á alefli sínu aö
halda við alla hluti, eins og minni
þyrlur hafa oröiö aö gjöra hér viö
land, en á því er nokkur munur.
A sunnudegi get. ég því miöur ekki
nefnt tegundarheiti á algengum þyrl-
um vamarliösins, er ganga undir
nafninu „JOLLY GREEN”. Þær
hafa reynst sérlega vel og þær hafa
mörgum mannslífum bjargaö á Is-
landi og viö landið. Þannig þyrlu
þurfum viö aö eignast hið fyrsta, eöa
aðra sambærilega. Og það áður en
voöa ber aö höndum, og áöur en aö
því dregur á ný, aö menn veröi vitrir
eftirá.
Og þá verðum viö, nauðug viljug,
aö mæta þeirri staöreynd, aö það
tekur talsveröan tíma aö þjálfa
menn í stjórn, meðferð og umhirðu,
áöur en von er til aö öflug þyrla veröi
aö virku og öruggu björgunartæki.
Þaö er sem áöur sagði, ekki
sársaukalaust að rita um þetta efni,
undir þungum sorgar himni, í upp-
hafi hátíða, eöa aöventu jóla.
En eins og fljótin flytja vordagana
í hafið heldur lífiö áfram. Viö mun-
um meö sama hætti áfram missa
menn, þrátt fyrir gífurlegar fram-
farir í björgun úr sjávarháska og
f ramfarir í siglingalist.
En nú hljóta menn að staldra viö,
og á vondum tímum veröum viö aö
kaupa rétta þyrlu og kaupsamninga
þarf aö gjöra í vondu veöri.
Og aö lokum er rétt aö minna á
þaö, aö þrátt fyrir stóra landhelgi og
illvígari vetrarsókn til fiskveiða, þá
eigum viö aöeins þrjú varðskip. Og
þannig er búiö aö Landhelgisgæsl-
unni fjárhagslega, aö á stundum er
ekki unnt aö leysa smámuni úr tolli,
hvað þá aö til séu peningar fyrir olíu
til þess aö halda skipunum úti.
Aöföng til landhelgisgæslu og
björgunarsveita ættu auðvitaö aö
vera undanþegin sköttum, því
mannslíf gætu leynst í skjalabunka
tollstjórans, en þaö er efni í aðra
grein, eins og sú umbúðalausa aöför
að Landhelgisgæslunni, þegar tekiö
var fram, aö umræddan dag, heföi
ekkert varöskip veriö út af Noröur-
landi.
Jónas Guömundsson,
rithöfundur.