Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1984, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 2. FEBRUAR1984.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjórí: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og utgáfustjóri: HÖROUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HAR ALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍOUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍDUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Simi ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍDUMULA 12. Prentun:
Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað 25 kr.
Að hindra sult ogseyru
Vandamál undirstéttarinnar í landinu verða ekki leyst
í kjarasamningunum, sem nú er verið að undirbúa hjá
ríkinu og á almennum vinnumarkaði. Ef hindra á sult og
seyru hjá fámennum hópi fólks, verður að fara aðrar leið-
ir að auki.
Fjármálaráðuneytið og Bandalag starfsmanna ríkis
og bæja deila um, hvort lágmarkslaun eigi að vera 12.420
krónur eða 15.000 krónur á mánuði. Báðir aðilar eru
hlynntir lágmarkslaunum og í rauninni ber furðu lítið á
milli í tölum.
Virðingarvert er, að í opinbera geiranum skuli menn í
raun fylgja hugsjóninni um lágmarkslaun. Á almenna
vinnumarkaðinum hafa menn einnig haft þetta mjög á
orði, en allir vita um leið, að lítt vottar fyrir því á borði.
Vinnuveitendasambandinu þykir rétt að styðja mál-
staðinn opinberlega, þótt ráðamönnum þess séu ljósir
gallar lágmarkslauna. Meðal annars stuðla þau að
launaskriði. Einnig hafa þau tilhneigingu til að verð-
leggja láglaunafólk út af vinnumarkaði.
Alþýðusambandinu er enn meiri nauðsyn að þykjast
fylgja lágmarkslaunum í stað flatrar prósentuhækkunar
launa. En allur þorri ráöamanna þess er samt í raun ráð-
inn til að gæta hagsmuna þeirra, sem betur mega sín, svo
sem uppmælingaraðals.
Svo kann að fara, að framtakið í opinbera geiranum
þvingi almenna vinnumarkaðinn til að semja um hliðstæð
lágmarkslaun þar, jafnvel þótt það minnki prósentu-
hækkun þeirra launþega, sem Alþýðusambandið er í raun
að semja fyrir.
Samt sem áður mun það ekki leysa vandamál undir-
stéttarinnar í landinu. Það er sérhæft vandamál, sem
ekki fellur vel að möguleikunum, sem kjarasamningar
bjóða. Og það mun einmitt koma í ljós í láglaunakönnun
Kjararannsóknanefndar.
Undirstéttin í landinu er mjög fámenn, ef til vill um tí-
undi hluti þjóðarinnar. Langsamlega mestur hluti
hennar eru sumar fjölskyldur einstæðra foreldra og sum-
ar barnmargar fjölskyldur. Einnig er dálítiö af öldruðu
fólki og örkumla.
Ef láglaunamarki fylgir hliðstæð hækkun ellilífeyris og
örorkubóta, er líklegt, að mestur hluti vandans, sem eftir
er, sé hjá fjölskyldum einstæðra foreldra og barnmörgum
fjölskyldum. Og sá vandi verður seint leystur með lág-
launamarki
Einstæð móðir, sem aðeins getur unnið hálfa vinnu
utan heimilis, mun áfram búa við sult og seyru. Og hið
sama má segja um barnmargar fjölskyldur, þar sem að-
eins annað foreldrið getur unnið fulla vinnu, en hitt aðeins
hálfa. , .
12.420 króna lágmarkslaun geta hugsanlega nægt ein-
staklingi. Barnlaus hjón, sem bæði vinna úti, geta enn
frekar lifað af 24.840 krónum, því að ódýrara er fyrir tvo
að lifa saman á heimili en fyrir einn. Það eru börnin, sem
breyta myndinni.
Einstæð móöir getur ekki lifað af meðlagi og 6.210
króna launum fyrir hálfan vinnudag utan heimilis. Og
fjögurra barna fjölskylda getur ekki lifað af 18.630 króna
launum fyrir hálfan annan vinnudag utan heimilis.
Staðreyndin er, að það er dýrara að skilja og dýrara að
eiga mörg börn en atvinnulífið getur staðið undir í öllum
tilvikum. Það er vandamál, sem verður að leysa með
millifærslu hins opinbera, með barnabótum til undirstétt-
arinnar.
Sí og æ er verið að benda á, að rétta leiðin er að breyta
niðurgreiðslum búvöru í fjölskyldubætur, barnabætur
eöa afkomutryggingu. Það er einföld leið til að hindra
sult og seyru hinna fáu, — á kostnað hinna mörgu, sem
sæmilega hafa til hnífs og skeiðar. Jónas Kristjánsson
Þá myndu mold-
vörpur skjálfa
Um fátt hefur veriö meira talaö i
fréttum hérlendis og í nágrannalönd-
um okkar síöasta hálfan mánuðinn en
njósnir skrifstofustjórans í norska
utanríkisráöuneytinu, Arne Treholt.
Rannsókn þessa máls á væntanlega
eftir að standa lengi enn. Hvað út úr
henni kann aö koma veit enginn.
Kannski leysir hinn norski n jósnari frá
skjóöunni og segir frá samstarfsmönn-
um sínum í Noregi og annars staöar.
Kannski — og raunar finnst mér þaö
líklegra — segir hann svo gott sem
ekkert, viöurkennir það sem norsk
yfirvöld geta sannaö á hann og þar
meö búiö. Hann veit sem er aö hans
voldugu húsbændur í Kreml fylgjast
meö honum og þeir sem bregöast þeim
eiga ekki von á góöu, þótt ekki sé nema
fordæmisins vegna.
Hugsjónabjálfi
En þótt margt sé hulið enn þá og
veröi kannski alltaf eru þó nokkur
atriöi ijós. Njósnarinn kemur úr
fremur vel stæöri fjölskyldu, því faöir
hans varö ráðherra. Hiö norska vel-
ferðarþjóöfélag sá honum fyrir mennt-
un og tryggri lífsafkomu, hann hefst
sjálf ur til metorða og kvænist inn í eina
ríkustu fjölskyldu landsins. Hann
viröist á ytra boröi hafa notiö alls þess
besta sem vestrænt lýðræöis- og vel-
ferðarþjóöfélag hefur upp á aö bjóða,
og eftir því sem sögur herma haföi
hann ekkert á móti því að njóta þess.
Samt gengur hann í þjónustu þeirra
sem vilja þaö feigt, vilja afnema
Kjallari
á fimmtudegi
qmmL
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
lýöréttindi og færa lífskjörin áratugi
aftur í tímann.
Hvaö olli því? I fáti og forundran
ruku menn til og reyndu aö finna alls
kyns skýringar á framkomu hans
þegar upp komst um hana. Spila- og
skemmtanafíkn, lausaleiksbarn
austan tjalds og fleira á þeim nótum
var tínt til svo unnt væri aö finna ein-
hverja skýringu. Nú lítur út fyrir þaö
að engu sliku sé til aö dreifa. Enn gæla
menn viö þaö að á Treholt hafi sannast
hiö fomkveöna aö á mjóum þvengjum
læri hundamir að stela, hann hafi byrj-
að smátt en síöan fært sig upp á skaftið
og hin rússneska leyniþjónusta KGB
notað lítilf jörleg afbrot i fyrstu til þess
aöknýja hann til sífellt verrí verka.
Vera kann aö eitthvað sé til í þessu,
en því er ekki að leyna aö helst gmnar
menn nú að hann hafi einf aldlega gerst
föðurlandssvikari af fúsum og frjáls-
um vilja, knúinn áfram af þeirri glýju
sem oft sest í augu ungra mennta-
manna aö sósíalismi sé þjóðfélags-
hjálpræöi og sósíalismi eða kommún-
ismi geti átt samleið meö lýðræðis- og
velferðarþjóöfélagi. Hann hafi meö
öörum orðum verið hugsjónabjálfi eins
og svo margir aörir sem leynt og ljóst
ganga erinda heimsvaldastefnu
kommúnismans og komast hjá því aö
sjá og skilja þaö sem viö þeim blasir.
Áhrifum beitt
innanlands
Þaö er einnig orðið ljóst aö Arne Tre-
holt geröi meira en njósna fyrir Sovét-
menn. Hann var einnig einn þeirra
fremsti áróðursmaöur í Noregi og
haföi mjög mikil áhrif. Hann komst til
hárra metoröa og gat komiö skoöunum
sínum og sjónarmiöum á framfæri á
þýðingarmestu stööum. Aumingja
Jens Evensen reynir aö sverja af sér
aö Treholt hafi haft mikil áhrif á geröir
hans. Þaö er skiljanlegt, því ef þaö
kæmi í ljós að Treholt hefði gabbað
hann væri þaö enn verra fyrir hann
sem stjórnmálamann en aö hafa tekið
vafasama ákvöröun eftir eigin dóm-
greind.
ÍSLENSKIR
RÍKISBANKAR
—ævintýri með úrlausnum
Búum okkur til i huganum litiö
ævintýri. Fyrir nokkrum árum stofn-
aöi ég flugfélag, viö getum kallað þaö
Isfrakt. Eins og íslenzkum athafna-
mönnum sæmir, leitaði ég vel og lengi
að rekstrargrundvelli fyrir fyrirtækið,
árangurslaust auövitað, en ekkert
íslenzkt ævintýri er spennandi ef svo-
leiöis smámunir veröa til aö koma í
veg fyrir mikla fjárfestingu og út-
þenslu fyrirtækja og ekki vildi ég
veröa eftirbátur manna í þeim efnum.
Brátt var um það talað, hversu verðug-
ur fulltrúi hins islenzka einkaframtaks
ég væri og ekki minnkaöi álitiö, þegar
spurðist aö ég skuldaöi ekki undir
nokkrum tugum mUljóna út um hvipp-!
inn og hvappinn.
Nú verðum viö aö breyta út frá
íslenzkri ævintýrahefö, því aö þar kom
aö ég þurfi aö fara aö borga skuldimar
mínar. Eg haföi nefnUega gert þá
reginskyssu að taka flest mín lán hjá
Búnaöarbankanum, og þar sem ég
þekki ekki Framsóknarflokkinn nema
af afspum, þá kom upp sú óvenjulega
staða, aö athafnamaöurinn þurfti aö
bera ábyrgö á atvinnurekstri sínum,
sjálfur og einsamall. En hryUUeg tU-
hugsun í velferöarþjóöfélaginu — hvar
er náungakærleikurinn? Aukinheldur
hafði ég alltaf verið póUtískt viörini og
saup nú seyðiö af því. Benzinn og húsiö
í Mávanesinu á hraöri leið undir
hamarinn. Afgangurinn er sorgarsaga
sem ekki verður rakin frekar, — látum
nægja aö segja, aö ég á í sífelldum
erfiöleikum meö Fiatinn minn núna.
A sama tíma og ég stóö í stórræöum
Kjallarinn
KARLTH.
BIRGISSON
NÁMSMAÐUR VID DEPAUW
UNIVERSITY, BANDARÍKJUNUM
var aö gerast annaö ævintýri i raun-
veruleUcanum, mjög svipað mínu.
Endir þess varð þó öllu gæfuríkari —
raunar eins og klipptur út úr góðri
amerískri bíómynd. A síöustu stundu
kom hetjan á hvíta hestinunj í líki
bankaráösmanns meö vindU í munn-
vikinu og bjargaöi athafnamanninum
frá hungurdauöa. Ekki var hetjan hóg-
vær og UtiUát eins og hetjum sæmir,
heldur hældi sér af afreki sínu á
Alþingi, þar sem hún átti raunar sæti
af einkennUegri tUviljun. Þegar ég
frétti af björgunaraögerðunum, leið
mér eins og söguhetju í sænsku
raunsæisleikriti og mér varð á aö
spyrja mig: Hvers á ég aö gjalda aö
vera ekki Finnbogason og þekkja ekki
bankaráðsmann meö vindU?
Fólk þekkir
Það er auðvelt að segja sögu af
áhrifum stjómmálaflokkanna í banka-
kerfinu, en þaö er varla þörf á slíku.
FóUc þekkir þetta af eigin raun. Fólk
þekkir langa setu í biöstofum banka-
stjóra, þekkir hvernig menn þurfa
næstum aö koma skríðandi tU aö biöja
um sjálfsagöa þjónustu af hálfu fyrir-
tækja almannavaldsins. Fólk veit líka,
aö Siggi í næsta húsi þarf sjaldan eöa
aldrei að bíða í biðstofum — hann
þekkir nefnilega góöa menn sem eru
þess albúnir aö hjálpa honum um lán
fyrir „nauöþurftum”. Nú er í sjálfu sér
ekkert athugavert við hjartagæzku
slíkra manna, ef ekki væri hér um að
ræða stofnanir almannavaldsins, sem
eiga aö fara aö almennum leikreglum,
þar sem aUir landsmenn hafi sama
rétt.
TU aö skilja hvers vegna banka-
kerfið virkar eins og þaö gerir, er
mUcUvægt aö skUja, aö íslenzkir rUcis-
bankar eiga ekkert skylt viö sósía-
lisma, og því síður félagsmálastefnu í
þágu launafólks. Fyrstu bankamir
voru stofnaðir löngu áöur en straumar
jafnaðarstefnu bárust hingað. Lands-
bankinn er stofnaður 1885, Islands-
banki 1904. Þaö voru þessir bankar
sem áttu öðru fremur þátt í aö útvega
fjármagn til uppbyggingar fyrstu
íslenzku stórfýrirtækjanna. Slíkar