Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1984, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1984, Blaðsíða 13
DV. FIMMtÍJDAG’UR2rFÉBRÚAR 1984. Enginn vafi er á því aö Ame Treholt var afkastamikill njósnari. Sennilega verður aldrei upplýst aö fullu hve mikið njósnir hans hafa skaðað þjóð hans og bandamenn hennar. Víst er líka að svardögum hans þar um verður varlega trúað. Menn munu einfaldlega reyna að gera sér grein fyrir því hvað hann hefði getað vitað og búast svo við því versta. Gæti margt sagt En margt gæti Arne Treholt sagt sem fengur væri að vita. Enginn vafi er á að hann veit mætavel um mold- vörpustarfsemi kommúnista í Vestur- Evrópu. Sjálfur taldi hann það ekki eftir sér að setja smáhreyfingu meðal flokksbræöra sinna í gang, samanber spjall yfir kaffibolla í New York við íslenska sendimenn á allsherjarþingi. Arne Treholt skipaði sér í „friöar”- arm norska krataflokksins, var á móti vestrænu samstarfi, baröist gegn kjamorkuvopnum og svo framvegis, en varð þó að gæta nokkurs hófs. Kannski hann gæti gefið einhverjar upplýsingar um það hvers vegna krataflokkar Norðvestur-Evrópu hafa einn af öðrum lagt á flótta frá fyrri skoðunum og grafa nú hver sem betur má undan vestrænu samstarfi. Kannski gæti Arne Treholt útskýrt það fyrir okkur hvers vegna hinar voldugu friðarhreyfingar Vestur- Evrópu berjast gegn sumum vopnum en ekki öðmm. Kannski hann gæti út- skýrt það hvers vegna enginn sagði orð þegar sovéskum kjamaflaugum var beint gegn Vestur-Evrópu, milljónum var smalað út á götur þegar byrjað var 13" að setja þar upp eldflaugar nema hinar væm teknar niður, en enginn æmtir né skræmtir þegar svar Sovétmanna er að fjölga enn eldflaugum sínum. Það þarf ábyggilega einhvers konar tré- hausa til þess aðskilja þetta. Kannski Arne Treholt gæti líka út- skýrt hvemig unnt er aö fá fólk til þess aö marséra um götur og kyrja Vietnam og E1 Salvador en segja bara „Ja, það er nú annað mál”, þegar minnst er á Afganistan. Gaman væri lika ef Ame Treholt vildi vera svo vænn að segja okkur frá boðsferðum vestrænna verkalýðsfor- ingja austur fyrir tjald, eftir hvaða reglum þessi boð fara og hvers vegna sumir taka á sig langan krók í staö þess að fara beinustu leið austur fyrir. Ekki væri hvað síst spennandi að heyra frá Arne Treholt hvernig hús- bændum hans í KGB hefur tekist að koma sínum mönnum að í fjölmiðlun Vesturlanda og hvernig það er skipu- lagt að „loka” þeim fyrir mönnum með „óheppilegar” skoðanir, gamal- dags þenkjandi fólki sem telur að hlut- leysi eigi að vera hlutleysi hver sem í hlutá. Já, það er margt spennandi sem Arne Treholt gæti sagt okkur, raunar um flest annað en hann er þó frægastur fyrir, nefnilega njósnirnar. Kannski skipta landráð hans á því sviði ekki mestu máli, þegar öllu er á botninn hvolft. Það er mikið til í því sem skoðanabræður hans hérlendis sem erlendis reyna að halda uppi sem kæruleysislegum útúrsnúningum að margir stunda njósnir á báða bóga og landráð eru ekki alvarleg í þeirra augum svo lengi sem þau þjóna kommúnisman um. En ef Ame Treholt skýrði frá öllu sem hann veit um moldvörpustarfsemi kommúnista i Norðvestur-Evrópu, ekki hvað síst innan krataflokkanna, þá færi skjálfti um marga. Þá myndu jafnvel Kremlarmúrar kippast örlítiö til og ýmsir kikna í hnjáliðunum — jafnvel uppi á Islandi. Þá myndu mold- vörpurskjálfa. Magnús Bjarnfreðsson. gera bankana að hagkvæmum þjónustustofnunum fyrir hinn almenna neytenda — ekki pólitískar peninga- dælur í þágu flokkanna. Af hverju vilja þeir ekki? Það er athygli vert aö líta á skoð- anir og athafnir stjórnmálaflokka í ljósi valda þeirra í peningastofnunum. , Andstaöa gegn raunvöxtum, sem fyrst og fremst komu sparifjáreigendum til góða, er auöskiljanleg, þegar litið er á pólitískar lánveitingar til fyrirtækja. Það er ekki þægileg staöa að þurfa skyndilega að tilkynna vinuui sínum, að nú þurfi þeir aö fara aö borga lán sín til baka fullu verði. Mótbárur gegn eftirlitshlutverki þingnefnda eru þó enn skiljanlegri. Ætla rnætti að þeir, sem ekkert rangt hafast að, hefðu ekkert á móti slíku eftirliti. Þeir ættu í raun að fagna slík- um aögerðum, þar sem þá færi ekkert á milli mála að þeir væru jafnheiöar- legir og þeir segjast vera. En er ekki eðlilegt að draga þá ályktun að sam- vizka manna sé ekki tandurhrein, ef þeir vilja ekki slíkt eftirlit? Afbrota- menn vilja lögregluna feiga, þótt heið- virðir borgarar vilji henni allt hiö bezta í eftirlitshlutverki hennar. Ein- hverjum kann aö þykja þetta ósmekk- leg samlíking, enda landlægur sá ósiöur hér á landi að gera greinarmun á venjulegum lögbrotum og því sem kallað er hvítflibbabrot. Þaö breytir ekki því að undarleg er andstaða manna við að eftirlit sé haft með störfum þeirra, ef allt er þar eins og þaðáaðvera. Stokkum spilin Eftir stendur sú staðreynd, að nauö- syn er á uppstokkun í íslenzka hanka- kerfinu og þá einkum því sem lýtur ið áhrifum stjómmálaflokka þar. Það er löngu kominn tími til aö menn skilji að virkni í stjórnmálastarfi, að ekki sé 'minnzt á þingmennsku, samrýmist ekki þeim störfum sem ætlazt er til að æðstu menn bankanna inni af hendi. Bankar eiga að þjóna hagsmunum hins almenna neytanda, en ekki nokkur hundruð manna klúbbum, sem kalla sig stjórnmálaflokka. Sá er kjami málsins: Stjórnmálaátök verður að færa út úr bönkunum. Karl Th. Birgisson Beðið eftir bankastjóra: „Hvers á ég að gjaida að vera ekki Finnbogason og þekkja ekki bankaráðsmann með vindil? ákvaröanir voru auövitað stórpólitísk- ar, — hver átti að fá aöstoð og hver ekki, — enda urðu bankarnir strax að pólitísku bitbeini og áttu átök um Landsbankann raunar stóran þátt í afsögn Björns Jónssonar ráðherra 1911. Staðreyndin er sú, að ríkisbankarnir hafa ekkert breytzt síöan á öndverðri öldinni. Þeir eru enn stórvirk tæki til útvegunar fjármagns til fyrirtækja og enn eru þær ákvarðanir stórpólitískar. Deilur um yfirráö vom að hluta til leystar meö fjölgun bankanna og bankaráöin notuð til að tryggja þau völd. Völdum var úthlutaö eftir valda- hlutföUum á Alþingi, auðvitað í nafni lýðræöis, enda „lýðræðisflokkarnir” þrír einna ötulastir viö fjármagns- úthlutunina. Opinberlega er öllum slík- um völdum afneitað, nema þegar valdabaráttan verður nógu hörð til þess aö menn gefa út yfirlýsingar um eignarrétt stjórnmálaflokka á banka- stjórastöðum, eins og gerðist núna síöast í desember. En þeir eru fáir þingmennirnir, sem eru nógu hrein- skilnir (eða einfaldir?) til að hlaupa með slíkt í blöðin. Tvenns konar lausnir Hvað er þá tU ráða til að veita Jóni sama rétt og séra Jón hefur haft í ára- tugi? Tvennt má gera tU að losa bank- ana undan ofurvaldi stjórnmála- rnanna. Við getum hugsað okkur að framkvæmdavald, sem kosiö væri af þjóðinni sjálfri, skipaöi bankastjóra beint. Þá höfum við tvenns konar tryggingu fyrú- tUhneigingu til að fara að almennum leikreglum. Annars vegar yrði slíkt framkvæmdavald opnara fyrir gagnrýni þar sem það þyrfti að bera ábyrgð á gerðurn sínum frammi fyrir kjósendum næst þegar kosið yrði. Hins vegar ætti aö fylgja vald þingnefnda til eftirlits og gagn- rýni fyrir opnum tjöldum. Slíkar þing- nefndir væru óháðar framkvæmda- valdi, enda þing kjörið í sérstökum kosningum, og gætu því óhræddar spurt gagnrýninna spurninga ef grunur léki á að ekki nytu aUir sömu réttinda í viðskiptum við bankana. SUkt eftirUtshlutverk þingnefnda þekkist í öUum lýöræðisríkjum í kringum okkur og þaö starf hefur löngu sannaðgUdi sitt (í guöanna bæn- um hUfum sjáUum okkur við röfli um McCarthy-tímabiUð í Bandarikj- unum). Hin lausnin er einfaldari og klárari: Seljum rikisbankana. Um þetta hafa þingmenn Bandalags jafnaðarmanna flutt tiUögu á Alþingi. Hún gerir m.a. ráð fyrir að kaupandi sé hlutafélagið með meira en 1000 hluthöfum, enda eigi enginn hluthafi meira en 2% hluta- fjár, og kaupanda einungis heimUt aö kaupa einn banka. Með þessu móti yrði t.d. starfsfólki og sparifjáreigendum gert kleift að gerast hluthafar, jafn- framt því sem reynt væri að sporna gegn því að einn eða fleiri aðUar næðu öUum tökum á stjórn bankans. Ekki er síður mikilvægt að þetta myndi hvetja tU samkeppni miUi bankanna, t.d. um opnunartíma og verðlagningu á ýmissi þjónustu. Þetta myndi fyrst og síöast • „Það er auðvelt að segja sögu af áhrifum stjórnmálaflokkanna í bankakerfinu, en það er varla þörf á slíku. Fólk þekkir þetta af eigin raun.”

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.