Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1984, Qupperneq 12

DV. FOSHJÐAGUR17. FEBRDAR1964
12
Frjáist,óháð dagbtað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaóur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMULA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarveró á mánuói 250 kr. Veró í lausasölu 22 kr.
Helgarblaó 25 kr.
Neytandinn í lykilhlutverki
Ástæöa er til að fagna þeirri ákvörðun, að verðlag á
ýmsum vörum verður gefið frjálst um næstu mánaðamót.
Hámarksálagning verður felld niöur bæði í heildsölu og
smásölu, þar sem samkeppnisaðstæður leyfa. Er þar
aðallega um að ræða vörutegundir sem mikið er verslað
með, svo sem matvöru, snyrtivörur, hreinlætis- og
hjúkrunarvörur og pappírsvörur til heimilisnota.
I verðlagningu á þessum vörum, sem og öðrum, höfum
við búið við verðlagslöggjöf, sem heimilar hámarks-
álagningu og opinberar verðákvarðanir. Þetta fyrir-
komulag hefur komið bæði kaupmönnum og neytendum
illa. Kerfið hefur ekki hvatt kaupmenn til að leita
ódýrustu vörunnar og í rauninni hefur það verkað í þver-
öfuga átt. Því hærra innkaupsverð, því hærri álagningu í
krónum talið hefur kaupmaöurinn fengið í sinn hlut. Lög-
gjöfin hefur frekar ýtt undir hærra verðlag heldur en hitt.
Neytendur hafa um of treyst á opinbert eftirlit með
vöruverði, verðskyn þeirra hefur brenglast og jafnvel
horfið í þeirri dýrtíð sem ríkt hefur. Álagningarreglurnar
haf a gert innkaupin dýrari. ,
Með þeirri breytingu, sem nú stendur fyrir dyrum,
geta heildsalar og smásalar ráöið álagningu sinni sjálfir.
Með hagkvæmari innkaupum geta þeir jafnvel fengið
hærri álagningu í sinn hlut, en selt neytandanum vöruna
ódýrar engu að síður. Frjálsræðið hvetur beinlínis til
þess. Samkeppnin og markaðurinn skapa aðhald ef rétt
er á málum haldið.
Með því að gefa verðlag frjálst er stigið spor í átt til
þeirra verslunarhátta sem kaupsýslustéttin og reyndar
þorri almennings hefur barist fyrir. Frjáls verslun er
kjörorö þeirra, sem hafa trú á aö markaðurinn sé besti
mælikvarðinn og virkasta verðlagseftirlitið.
Hér er verið að gera veigamikla tilraun til að brjótast
út úr úreltri verðlagslöggjöf og því ríður á að frjálsræðið
verði ekki misnotað. Ef niðurstaðan verður sú að í skjóli
frjálsrar álagningar hækki vöruverð mun það knýja
stjórnvöld til að kippa að sér hendinni og verðlagslög-
gjöfin reyrð niður á nýjan leik. Þá munu líða ár og dagar
þar til nokkrum manni dettur í hug að gefa verðlag
frjálst.
Sú tilraun sem nú er gerð mun því ráða úrslitum um
framtíð íslenskrar verslunar.
Neytandinn og viðskiptavinurinn munu gegna
lykilhlutverki. Þeirra er að fylgjast með verðlagi, bera
saman vöruverð og láta kaupmanninn finna að máli
skipti hvort varan hækki eða lækki. Markaðurinn verður
að stjórna verðlaginu og samkeppnin milli
vörumerkjanna. Hann er það aðhald, sem á að vera
trygging fyrir hagstæðu vöruverði. Neytandinn á að hafa
betri tök á verðsamanburði, þegar dregið hefur úr verð-
bólgu og dýrtíð og stöðugleiki myndast í verðlagi frá ein-
um degi til annars.
Verðlagsstofnun mun einnig halda uppi strangri
verðgæslu, veita upplýsingar, standa fyrir verðkönnun-
um og vera kaupmönnum og neytendum til leiðbeiningar
um mismunandi verðlag vöruflokka og verslana í milli.
Allir sem hlut eiga að máli geta þannig stuðlað að því
að frjálst verðlag verði til hagsbóta fyrir heimilin í land-
inu. Ef þessi tilraun tekst fylgir annað á eftir. Þá mun sá
gamli draumur rætast, að verslunarhættir hér á landi
stjórnist af markaði og samkeppni, í stað opinbers
verðlagskerfis, sem öllum hefur verið til óþurftar.
Ef sú von verður að veruleika, að verðlag lækkarí
kjölfar frjálsræðisins, verður það jafnframt kærkomin
kjarabót fyrir allan almenning. Ekki veitir af. -ebs.
Svart er
lyginnar
litur
— um aðför lögreglunnar
á ísafirði að skipshöf n
mb. Orra ÍS 20
Þaö er ekki ofsögum sagt um lög-
regluliðið í landinu að í það veljast mis-
jafnir sauöir, og á þaö sennilega við vel
flest störf. En lögreglumenn eru einir
af þeim fáu sem geta skýlt sér bak viö
störf sín og þurfa sjaldnast að standa
viö þaö sem þeir gera.
Ég ætla að segja frá störfum lög-
reglunnar á Isafirði, en eitt af því sem
henni ber að gera er að tollskoða skip
er þau koma til hafnar erlendis frá.
Meöferö lögreglunnar á skipshöfn mb.
Orra IS 20, er hún kom frá Englandi í
september 1982, er fáheyrð og málið
allt lögreglunni til vansæmdar.
Upphaf málsins
Orri kom að landi kl. 18 og þustu þá
þrír tollverðir um borð. Tók það þrjár
klukkustundir að toUa þennan tæplega
300 tonna fiskibát, sem 6 skipverjar
voru á, því skrúfa þurfti á mörgum
stööum þil í sundur og margleita í
sumum klefum. Það hefði mátt halda
að þarna væru á ferðinni vel þekktir
smyglarar sem lögreglan yrði að hafa
hendur í hári á. Reyndist svo, því
umfram þaö sem leyfUegt er voru í
skipinu fáeinir bjórkassar sem lög-
reglan tók í vörslu sína. Annan varning
skrifaði hún upp og reyndist það vera
hjá flestum einn til tveir hlutir, sem
þeir höfðu keypt sér.
Tjáðu tollveröir skipshöfninni að
síðar yrðu sendar skýrslur til útfyiling-
ar og var áhöfninni síðan leyft aö fara
með vörurnar heim.
Samkvæmt toUalögum reyndist einn
hásetinn of ungur, 19 ára, til að mega
fá toU, en skipstjóri haföi látiö hann fá
eins og aðra. Það tóku tollverðir af
honum.
Kjallarinn
URÐUR ÓLAFSDÓTTIR
ÍSAFIRÐI
Af innheimtuaðgerðum
Segir nú ekki af máli þessu fyrr en í
apríl 1983, eða rúmu hálfu ári seinna.
Þá er skipstjóri af tUvUjun staddur á
sýsluskrifstofunni á Isafiröi. Er hann
þar rukkaður um greiðslu af þeim hlut-
um sem hann flutti tU landsins. Varð
hann undrandi, því hann hafði ekki
fengið skýrslur þær sendar sem áður
er getið. Tjáði stúlka sú, er sér um
toUaskýrslur, aö þær væru hjá sér.
Fékk nú skipstjóri skýrslurnar sem
hann og skipshöfnin síðan fyUtu út.
Aldrei stóð annað til en að borga toU af
vörum þessum.
Er að greiðslu kom áttu skipverjar
að borga eftir tollverði aprUgengis!
Brugöust þeir þannig við að þeir neit-
uðu að borga þá upphæð þar sem þeir
heföu fengiö vöruna meö leyfi toll-
varða í september árið áður. Báðu þeir
nú toUverði að mæta og standa fyrir
máli sínu. Þaö gerðu toUverðir ekki
heldur svöruðu því til að þeir ætluðu
ekki að láta stilla sér upp við vegg.
Ekki vissu skipverjar hvaða vegg
myndi vera átt við.
Skipshöfn
þjófkennd
Er hér var komið stóðu sýslumanns-
skipti fyrir dyrum. Beið málið nú í
nokkra daga. Skipstjóri fór því næst til
sýslumanns og sagði honum mála-
vöxtu. Sagðist sýslumaður ætla að
kanna máUð og gerði hann það. Lét
hann síðan stúlku þá er áður er nefnd
hringja í skipstjóra og tjá honum að
þar sem hann hefði tekið umræddar
vörur án leyfls, sem sagt stoUö þeim,
og öll skipshöfn hans einnig, þá bæri
• „Er rétt aö ég þakki hér lögreglunni fyrir
framúrskarandi góða tollafgreiöslu og
málsmeðferð alla því lögreglu ber jú að halda
uppi lögum og reglu þótt hún sé undanskilin
þvíaðsegjasatt.”
Miðalda-hugsunar-
háttur meistara
Islenskt launafólk hefur á undan-
fömum misserum orðið fyrir einni
hrikalegustu kjaraskeröingu af hálfu
ríkisvaldsins í mjög langan tíma.
Kaupgeta launa hefur hrapað niöur um
40% og eiga nú margir í basli með að
standa í skilum vegna fyrri skuldbind-
inga ogviöaðdragaframlifið.
Getur það verið verra?
Á Islandi er í dag launafólk sem býr
við enn verri kjör en hinn almenni
launamaður. Það eru hárgreiðslu- og
hárskeranemar. En hvað skyldu þessir
nemar hafa í laun eða eiga þeir yfir-
leitt að hafa laun? Þessari spurningu
ætla ég að leitast við að svara og skýra
afstöðu nema og Iðnnemasambands
Islands.
I samningum milli ASI og VSI, sem
gerðir voru í nóvember 1981, voru sett
inn ákvæði um lágmarkslaun til handa
iðnnemum, sem og öörum launþegum.
Fljótlega eftir undirritun samnings
þessa kom í ljós að hárgreiðslu- og hár-
skerameistarar ætluðu sér ekki að
greiða þessi lágmarkslaun og felldu
því samning þennan. Því er staðan í
dag þannig að þessir nemar eru lægst
launaða stétt landsins. Lágmarkslaun
iðnnema í dag eru 63,24 kr. á tímann en
byrjunarlaun hárgreiðslunema eru
44,86 kr. á tímann og byrjunarlaun
hárskeranema eru 38,69 kr. á tímann.
Þetta eru ekki laun sem neinn veröur
feitur af og yfirleitt verður ekki neitt af
svona launum. En því skyldu laun hár-
greiðslu- og hárskeranema vera svona
lág? Ástæðan fyrir því er...
KRISTINN H.
EINARSSON,
FORMAÐUR
IÐNNEMASAMBANDS ÍSLANDS
Miðaida hugsunarháttur
Hárgreiðslu- og hárskerameistarar
virðast líta á þá iðngrein, sem þeir eru
meistarar í, sem eitthvað ómerkilegri
iðngrein en aðrar iöngreinar og þykj-
ast því ekki þurfa aö borga þeim nem-
um, sem vinna hjá þeim, kaup. Þessi
hugsanagangur, sem tilheyra ætti mið-
öldum, birtist líka í því að oft á tíðum
er þverbrotið gegn almennum réttind-
um þessara nema. Þaö helsta, sem viö
hjá Iðnnemasambandi Islands höfum
orðið vör við í okkar eftirgrennslan,
er: að ekki er greitt í lífeyrissjóð, að
ákvæði matar- og kaffitíma eru þver-
brotin þannig aö oft á tíðum fá þessir
nemar enga matar- eða kaffitíma svo
dögum skiptir og fá heldur enga
greiöslu fyrir þennan tíma. Ennfremur
ber þó nokkuð á því að greiðsla fyrir
næturvinnu er föst krónutala, burtséð
frá því hversu marga næturvinnutíma
menn koma til meö að vinna. Þessi
krónutala er oft á tíöum svo lág að hún
nær engan veginn að dekka þá nætur-
vinnu sem unnin er. Það skal tekið
fram aö þessi greiðsla er ekki greidd ef
um enga næturvinnu er að ræða.
Af þessu má vera Ijóst að staða þess-
ara nema er mjög bágborin. Það sem
hér hefur komiö fram eru hlutir sem
komu mjög skýrt í ljós í skoðanakönn-
un sem gerð var á högum þessara
nema. Fleira kom þar fram sem rétt
væri að upplýsa eins og t.d. að nokkuð
margir nemar höfðu heyrt af því að
nemar, sem voru aö hefja nám sitt,
hefðu unniö kauplaust upp undir ár.
A „A íslandi er í dag launafólk sem býr við
enn verri kjör en hinn almenni launa-
maður. Það eru hárgreiðslu- og hárskera-
nemar.”