Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1984, Blaðsíða 8

8

Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaóur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakurhf., Skeifunni 1».
Áskriftarverð á mánuði 275 kr. Verö í lausasölu 25 kr.
Helgarblað 28 kr.
Bandarísk einokun
Utanríkisráðherra hefur að undanförnu dvalið vestur í
Bandaríkjunum og sótt þar fund kollega sinna í Atlants-
hafsbandalaginu. Förina hefur hann jafnframt notaö til
einkaviöræðna við utanríkis- og varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna vegna flutninga til og frá íslandi á vegum
varnarliðsins.
Það segir sína sögu um utanríkisviðhorf íslendinga og
farsæla stöðu á þeim vettvangi, aö vöruflutningar skuli
vera viðkvæmasta vandamálið, sem utanríkisráðherra
þjóðarinnar hefur á sinni könnu, er hann leggur land
undir fót. Meðan aörar þjóðir heyja stríð eða standa í ill-
deilum um uppsetningu kjarnorkuvopna og meðan
þjóðarleiðtogar eiga oftast það erindi vestur um haf að
kynna Bandaríkjamönnum ógnvekjandi erfiðleika í
löndum sínum, þá hefur talsmaður Islendinga það verk-
efni að lýsa áhyggjum sínum af siglingum eins banda-
rísks flutningaskips yfir Atlantshafið.
Þar meö er ekki verið að gera lítið úr þessu deilumáli.
Aðeins er verið að benda á að við Islendingar getum í
sjálfu sér þakkað fyrir að sambúöarvandamál okkar við
aðrar þjóðir eru ekki alvarlegs eðlis meðan utanríkisráð-
herra þarf ekki að jafna annan ágreining.
Þess frekar ættu Bandaríkin að meta friðsemdina í
samskiptum sínum við ísland, og leysa hið fyrsta úr svo
smávægilegu máli sem vöruflutningarnir hljóta að vera í
þeirra augum.
Hvað sem líður stærö eða smæð þessa leiðindamáls, þá
eru viðskiptahagsmunir í húfi fyrir litla þjóð og með öllu
óþarfi að láta þaö spilla fyrir varnarsamstarfinu og sam-
skiptum þjóðanna að öðru leyti.
Öllum, sem með fylgjast, bæði hér á landi og vestra, er
vel kunnugt um þær skoðanir sem nefndar eru aronska og
hafa sýnt sig aö eiga hljómgrunn meðal Islendinga.
Aronska gengur út á það að selja Bandaríkjamönnum
rétt og aðstöðu til varnarstööu í landinu gegn peninga-
greiðslum. Ef og þegar Bandaríkjamenn hefja vöruflutn-
inga fyrir varnarliðið í skjóli gamalla og úreltra einokun-
arlaga þar í landi og meina íslenskum skipafélögum aö
stunda þær siglingar, er óneitanlega hætta á að Islending-
ar bregðist við þeirri óbilgirni með kröfum um auga fyrir
auga, tönn fyrir tönn. Þá getur aronskan blossað upp á
nýjan leik, eins geðsleg og hún er, og leitt til andúðar á
bandarísku varnarliði. Slíkt hugarfar og andrúmsloft ber
aðforðast.
Enginn ábyrgur Islendingur heimtar að íslensk skipa-
félög sitji ein að öllum flutningum fyrir varnarliðið. Eng-
inn sómakær maður vill aö varnarliöið veröi féþúfa og
öryggismál þjóðarinnar gerð að söluvöru.
En Islendingar sjá ekki réttlætið í því að með þátttöku í
Atlantshafsbandalaginu geti einokunarlög hjá Banda-
ríkjunum einum veitt þeim síðarnefndu einkarétt til þjón-
ustu fyrir varnarbækistöð Nato hér á landi.
Islendingar búa í eylandi fjarri öðrum löndum og þeir
eru öðrum háðari siglingum og öflugum samgöngum. Is-
lensk skipafélög eiga afkomu sína undir því að eiga tæki-
færi og jafnræði til flutningaþjónustu til og frá landinu.
Erindrekstur utanríkisráðherra vestanhafs hefur von-
andi ekki beinst að því að veita skipafélögunum íslensku
forréttindi, heldur hitt að gera Bandaríkjamönnum grein
fyrir því aö einokun þeirra í þessum flutningum verður
hvorki liðin né þoluð. Þessi einokunarlög ber að afnema.
Að öðrum kosti verða íslendingar að grípa til sinna ráða
og þá er fjandinn laus.
LÍKAMIOG SÁL
— Listahátíðina? Neeii, veistu
það? ég held ég hafi bara ekki geð í
mér til að fara núna. Ekki geð!
Hann brosir þreytulega, þar sem
hann situr í bakháum stólnum og
hagræðir teppinu, sem liggur um
hnén. Húöin strekkist yfir hátt og
gáfulegt ennið, sem fer hækkandi
með hverju árinu, og þar sem
strjálir sólargeislamir ná að
falla á hörund hans, máttleysislega,
eftir að hafa barist í gegn um ryk-
mettað loftið í stofunni, slær gulleit-
um bjarma á fölva þess, eins og á
gamalt fílabein.
Hann lyftir báðum höndum og snýr
lófunum fram til að banda frá sér
óþarfri athugasemd, og hendur þess-
arar gömlu menningarkempu eru
svo grannar að sólargeislamir mátt-
lausu komast næstum í gegn svo
vottar fyrir skugga af handarbeinun-
um.
— Misskildu mig ekki, kæri vinur,
þetta er ekki illa meint. Eg er alls
ekki að gagnrýna þetta merka fram-
tak með fjarverunni! En ég er
hyæddur um að Listahátíöin og lista-
hátíðir yfirleitt hafi ekkert nýtt að
færa mér, enga ferska hugmynd að
tjámér!
Þessi þreytti menningarfrömuður
hefur ófáar orrustur háð á menning-
arvígstöövunum og ber þess sorg-
lega merki. Hann hlustaði á tólftóna-
tóniist einn manna á Islandi fyrir
löngu, og þegar aðrir fóru að sækja
tónleika þar sem sh'k tónlist var leik-
in og ræða hana spaklega í hléi brosti
hann kuldalega og fór út. Það er ekki
vitað til þess að hann hafi hlustað á
Schoenberg og hans nóta síðan
Harin hlustaði á elektróníska tón-
list fyrstur manna líka og var við-
staddur þegar Kóreumaðurinn ber-
aöi á sér bakhlutann. Hann sat þá
tónleika út, en hætti þá aö hlusta á
nútímatónlist, — því það era jú tak-
mörk,ekkisatt?
Þá fór hann að leita uppi stórkost-
lega en algerlega óþekkta hljóöfæra-
leikara og einbeitti sér að píanistum,
sem verða aö sitja á bakhlutanum
meðan þeir sinna list súmi. Riditer
gróf hann upp fyrstur Islendinga og
sat að honum iengi. Hann komst yfir
rispaðar, rússneskar upptökur af
Gilels langfyrstur okkar allra, en
hætti auövitað að hlusta á Emil eftir
að hann kom hingaö. I nokkrar vikur
átti hann einn manna plötu með
Pollini, en það stóð alltof stutt.
Og nú situr hann í stólnum, orðinn
gamall og þreyttur eftir þessa hörðu
samkeppni, og reynir að bera sig
mannalega um leið og hann viður-
kennir ósigur. Hann segir ekki að
Ólafur B. Guðnason
þau séu súr, en það era beisk sann-
indi að dagar dilettantanna eru hðn-
ir. A listahátíðum era ahir dUettant-
ar og þá er auðvitaö eins gott aö
sleppa þessu.
— Eg varð fyrir upphfun, nefni-
lega, segir hann afsakandi og hag-
ræðirsérístólnum.
— Það var fyrir fjóram áram held
ég. Já, þaðvará Listahátíðinni ’80.
Hann htur andartak undan og star-
ir út um gluggann, eins og hann eigi
erfitt með að stiUa tilfinningar sínar
meðan endurminningin stendur hon-
um svo lifandi fyrir hugskotssjónum.
En hann bítur á jaxhnn, brosir hetju-
lega, en þó svo undursárt og heldur
áfram.
— Þaö var þegar John Cage kom á
hátíðina.
Þetta var óvænt, því hann hefur
ekki áður heyrst tala faUega um
Cage þennan. Reyndar sagði hann
eitt sinn um frægasta píanóverk
Cage að þetta væri virðingarvert
framtak og óskandi aö tónskáldiö
héldi áfram á þessari braut. En það
var aldrei meint sem komphment.
— Eg er alls ekki hrifinn af tónhst-
innihans.
Hann brosir þreytuiega og heldur
áfram.
— En það var í matarveislunni
sem ég varð fyrir uppljómuninni.
Hann hélt ræöu, sjáöu til, og sagöi þá
aö hann heföi aUa ævi vanist á það aö
líta á Ukama sinn sem sökkvandi
skip, sem ekkert fengi bjargað. Enda
hefði hann veriö orðinn slæmur til
heilsunnar. En svo sagði Yoko Ono
honum frá japönskum spekingi, sem
vissi aUt um sáhna og mataræðið. Og
hann hefði farið til spekingsins, sem
ég held aö hafi verið Zen-meistari, og
lærði af honum að borða fæðu sem
væri holl, bæði fyrir sálina og líkam-
ann.
Hann virðist þreytast viö þessa
löngu ræðu og gerir nú smáhlé. Þessi
ræða hans er enda orðin nægilega
söguleg þegar, því hann nefnir bæði
Cage og Yoko Ono í sömu setning-
unni og án þess að svipbreytingar
sjáist á andliti hans. Shkt telst til tíð-
inda.
— Það var upplifun fyrir mig að
borða matinn. Hrá lúða, í örþunnum
sneiðum, með njólasalati, bökuöum
gulrótum og hrísgrjónum. Það var
þá sem það rann upp fyrir mér að ég
hafði hugsað allt of mikið um sáhna
en of lítið um hkamann. Og nú er það
orðið of seint fyrir mig að breyta til!
Og nú lítur skyndUega út fyrir að
hann æth að beygja af, því hann htur
skyndilega undan og ber vinstri hönd
fyrir andhtiö. Hann herðir þó upp
hugann að nýju og heldur áfram.
— Það rann allt of seint upp fyrir
mér að sálin og Ukaminn eru
óaðskUjanleg fyrirbæri. Eg sat
þarna í salnum og tuggði lúðuna, og
ég var aleinn þó þarna væri fjöldi
manns. Eg veit að það er orðið of
seint fyrir mig að breyta til, en þetta
innsæisaugnabhk gerbreytti lífi
mínu. Og það er þess vegna sem ég
kæri mig ekki um að fara á Listahátíð
og hef ekki gert það síðan þá. Eg
man það vel aö þegar borðhaldinu
lauk fóra flesth- áhroðalegt fyUirí og
mig hrylUr við tUhugsuninni um að
umgangast svona fólk, að þarflausu.
Eg get ekki annaö en dáðst að þess-
um manni. Því það er fáum gefið að
snúa ósigri, fyrir ekki minni óvini en
elhnni, upp í svo glæsUegan sigur.
Sumir menn hlaupa eftir strætó og
reyna svo að láta sem ekkert sé þeg-
ar þeir missa af honum. Þeir ímynda
sér að fólk trúi því að þeir taki hundr-
að metra spretti sér til skemmtunar
og án sjáanlegrar ástæðu. En list-
vinurinn gamh lýsh- því hins vegar
yfir að hann hafi feröast með röng-
um strætisvagni alla sína tíð.
ebs