Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1984, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGUST1984.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og Otgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KrIsTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími rítstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍOUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverð.á mánuði 275 kr. Verö í lausasölu 25 kr. Helgarblað 28J<r.
Neðanjarðarhagkerfið
Ráðherrarnir eru komnir í hár saman varðandi afstöðu
ríkisstjórnarinnar til kröfugerðar opinberra starfs-
manna. Fjármálaráðherra vísaði kröfunum á bug þegar
þær voru settar fram. Forsætisráðherra vill að BSRB
verði gert gagntilboð.
Slíkur ágreiningur og misvísandi yfirlýsingar eru ekki
heppilegar eða traustvekjandi. Þær benda til þess að
ríkisstjórnin hafi ekki markað sér stefnu í launamálum.
Þær lýsa taugaveiklun og sér í lagi verður að áfellast for-
sætisráðherra, oddvita ríkisstjórnarinnar, fyrir tillits-
leysi gagnvart meðráðherrum sínum. Eitt er að hafa rétt
fyrir sér, annað „hvernig og hvar menn eiga að tala og
hvenær og hvar menn eiga ekki að tala”, eins og fjár-
málaráðherra orðaði það réttilega í viðtali við Morgun-
blaðið.
Afstaða fjármálaráðherra byggist á því að verði laun
opinberra starfsmanna hækkuð muni verðbólga fara úr
böndum og skattar hækka. Gegn því vill hann sporna.
Forsætisráðherra vill gera gagntilboð vegna þess að
hann telur óhjákvæmilegt að opinberir starfsmenn fái
hækkun launa samsvarandi við aðrar stéttir, sem hafa
notið launaskriðs. Báðir hafa nokkuð til síns máls.
1 þessu sambandi er þó athyglisverðast að forsætisráð-
herra viðurkennir launaskriðið, viðurkennir að kjara-
samningarnir frá því fyrr á árinu hafa ekki haldið. Kaup-
hækkanir hjá launþegum upp til hópa hafa orðið mun
meiri en taxtar og almennir kjarasamningar segja til
um.
Þetta er auðvitað raunsætt mat forsætisráðherra en
segir sína sögu. Og hún er kannski kjarni málsins.
Verðbólgan hefur ekki verið stöðvuð nema að nafninu
til. Hún hefur fengið útrás í neðanjarðarhagkerfinu. Laun
eru miklum mun hærri en opinberlega var samið um. Við-
skiptahalli er gífurlegur sem þýðir einfaldlega að þjóðin
hefur lifað um efni fram og tekur út verðbólguvextina í
eyðslu umfram tekjur. Raunvextir bankanna eru mun
hærri en nemur útreiknuðu verðbólgustigi. Peningum er
dælt í óarðbæra atvinnuvegi, samanber síðustu skulda-
skil gagnvart ú'.gerðinni. Ríkissjóður hefur ekki hert
sultarólina sem skyldi, sem aftur veldur þenslu og óeðli-
legri eftirspurn eftir vinnuafli, vöru og þjónustu. Það er
með ólíkindum hversu kaupmáttur og kaupgeta þorra
þjóðarinnar er mikil, miðað við að efnahagsaðgerðir og
minnkandi verðbólga ætti að draga úr getu fólks til utan-
landsferða, bílakaupa og annarrar eyðslu.
I stað þess að einblína á opinberar hagtölur um verð-
bólguhjöðnun eiga stjórnvöld að horfast í augu við þá
staðreynd að verðbólgan og verðbólgueinkennin hafa
hvergi nærri verið kveðin niður.
I þessu felst vandi ríkisstjórnarinnar og vandi opin-
berra starfsmanna og nokkurra annarra launþegahópa
sömuleiðis. Fálmkennd viðspyrna stjómvalda gegn verð-
bólgu bitnar á sumum þjóðfélagshópum en öðrum ekki.
Opinberir starfsmenn krefjast bættra kjara vegna þess
að þeir hafa ekki haft aðstöðu til að vera með í neðan-
jarðarhagkerfinu. Þeir vilja ekki vera annars flokks
stétt.
Það er þetta sem forsætisráðherra er óafvitandi að fall-
ast á þegar hann vill að BSRB sé gert gagntilboð. Og það
er þetta vandamál, neðanjarðarhagkerfið, hin óopinbera
verðbólga, sem nýr stjórnarsáttmáli verður að beinast að
ef þjóðfélagið á ekki að springa.
ebs
Kona með
veröskyn
Skömmu eftir aö við höföum hlustaö
á hamingju dagsins, í sjónvarps-
fréttunum, sökk landið í suddanum
inn í hyldýpi næturinnar. Og við
fundum aö nú er aö koma haust. Aö
vísu er opinbert sólarlag á Samlags-
svæði eitt ekki fyren klukkan hálftíu,
því komiö er fram í 19. viku sumars,
en um það leyti fer aö veröa örðugt
aö greina einlembinga frá mæðrum
sínum, ef þær eru ekki í tveimur
reyfum ennþá, hinum skilvirka
ullariönaöi okkar til dýrðar.
Og viö gengum fjörur innanum
svanga fugla og kvefaöa drauga,
hlustuöum á ölduna brotna í spón í
sandinum utar, og þaö glitti í brim-
faldinn þegar viö gengum hægt inn i
þögul ljósin hjá frystihúsinu.
Humarvertíðinni er lokiö, en hún
er nú mikilvæg, því humar og rækja
eru ásamt kræklingi og hörpudiski
aö verða meiriháttar gjaldvara, er
hefur í fullu tré viö saltfisk, skreiö og
Eftir helgina
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
freöýsu, og mun jafnvel slaga upp í
hraðfryst þorskflök og þá fiskblokk
er stýrir hamingju okkar á erlendum
markaöi. Segir endanlega til um lífs-
kjör okkar og hvaö börnin okkar
skulda í erlendri mynt.
Allt var hljótt, því nú fæst Dalias á
bensínstöðinni, ásamt bensíni með
bætiefnum, sem hreyflarnir gúffa i
sig eins og uppbleyttar skreiðar-
töflur, meöan stórir bílar ganga vist
á lýsi.
Konan með verðskynið
Þaö er oft rætt um það, að Islend-
ingar hafi ekki aðeins glatað efna-
hagslegu sjálfstæöi sínu, heldur
einnig því, sem nefnt er verðskyn, og
má þar til vitna aö nokkrir
fýrirmenn voru nýveriö spurðir um
verð á fáeinum vörutegundum, sem
notaöar eru daglega, og í ljós kom aö
þaö hefði verið óðs manns æði að
senda þá út í búð, enda kom þaö
greinilega fram, aö þeim var ekki
treyst heima. Konan sá um
innkaupin og forðaði þar meö
heimilinu frá fógetanum.
En þótt þingmenn viti einkum um
rétt verö á neftóbaki og öðrum trúar-
legum og andlegum aNMWði. og
sannað sé aö islenskar húsmæður
hafa einkum varðveitt þá náðar-
ágáfu, sem nefnd er veröskyn, er
þetta þó misjafnt, eins og annaö.
Eina konu þekki ég þó, sem er eins og
tölva; veit alla prísa út í hörgul og
má þó einu gilda hvort um svo-
kallaöar lífsnauðsynjar er aö ræða,
eins og soðningu og mjólk, eöa
munað eins og grafinn lax og sveppi.
Hún hefur þaö allt í kollinum, eöa
alit á hreinu, eins og þar stendur, og
nýveriö var hún á ferð í Danmörku
og hún sagöi frá prísum, sem satt aö
segja gjöra mann orðlausan. Hennar
prísar voru úr FOTEX (Kaup-
mannahöfn), sem er keöja af stór-
verslunum á borð við Miklagarð og
Hagkaup, og hér á eftir fara tölur,
sem hún skrifaði hjá sér í
Danmörku, en íslenska veröiö er svo
innan sviga, en tölumar eru nú
mánaðar gamlar og allt í íslenskum
krónum:
Smjör, 500 g:
Kr. 46,10(119,85)
45% brauðostur, kg:
Kr. 116,00 (215,00)
45% Maribo, kg:
Kr. 114,00 (218,20)
Nýmjólk, 11:
Kr. 14,35 (22,30)
Léttmjólk, 11:
Kr. 11,45 (22,30)
Kókómjóik, 11:
Kr. 16,38 (34,10)
Ávaxtajógúrt, 11:
Kr. 18,30 (68,30)
Jógúrt, 11:
Kr. 29,94(76,80)
Þeytirjómi, 0,51:
Kr. 31,75(81,40)
Grillaöir kjúkllngar:
Kr. 90,00 stk. (150,00)
Kjúklingar, kg:
Kr. 63,30(162,00)
Við þetta er því aö bæta, aö
islenska verðiö á kjúklingum er þaö
verö, sem gilti áður en 70% kjarn-
fóðurgjaldiö var lagt á fugla- og
eggjabændur, en þessar afuröir
munu hækka um helming á Islandi,
þar eö um 70% af framleiðslu-
kostnaöi kjúklinga og eggja er fóöur.
Hvað veldur
þessu búvöruokri?
Þaö þarf ekki aö fara mörgum
orðum um þessar tölur, jafnvel
neftóbaksmenn sjá aö þarna er
hrikalegur munur á veröi. Við tökum
til dæmis eftir því, aö nýmjólk kostar
í Danmörku út úr búð kr. 14,35
litrinn, en á Islandi kr. 22,30. Mjólk
er ekki niöurgreidd í Danmörku, en
hér er hún greidd niður um kr. 2,60
lítrinn. Mjólk út úr búö kostar því
raunverulega kr. 24.90 lítrinn á
Islandi, eða nær því tvöfalt, því
verslunarálagning á mjólkurvörur
er helmingi hærri ytra en hér, en þar
eruheldur engin samlagssvæði.
Islenski bóndinn fær núna kr. 11,30
fyrir sína mjólk, er hann hefur greitt
flutning og sjóöagjöld. Undanrennu-
musterin og mjólkurstöövamar taka
því um það bil 14 krónur fyrir sitt
umstang, eöa svipaö og búvöruverö-
ið er í Danmörku.
Það er mjög auövelt að skilja, aö
nautgriparækt hlýtur að vera nokkuö
kostnaöarsamari á Islandi en í
Danmörku, og er þá átt viö forða-
öflun, vönduö fjós og annað, en skil-
vindur og mjólkurvélar í mjólkur-
búum, ásamt mjólkurgerlum, hljóta
þó að starfa með líkum hætti í
Danmörku og á Islandi. Vinnslu-
vélamar eru líka af sömu gerö og
íslensku mjólkurbúin (sum) eru
hönnuö í Danmörku. Neytendur eiga
því heimtingu á því aö fá aöra
skýringu á slakri framleiöni í
mjólkurstöðvum, en þá sem er
augljós þeim sem fara um þjóö-
veginn framhjá þeim staö, þar sem
undanrennumusterið er aö rísa á
Bitruhálsi í Reykjavík, en allir vita
að þar eru menn að byggja sér til
skemmtunar fyrir hundruö milljóna,
því mjólkurneyslan er aö dragast
saman.
Þaö er líka fróðlegt aö vita hvernig
þessu var háttað á Islandi, áður en
við eignuðumst Samlagssvæöin, eða
mjólkursovétin.
Áreiöanlegur maður sem lenti í
stræk sem háseti hjá Eimskip áriö
1934, vegna þess aö hásetar fengu
aðeins dósamjólk blandaða meö
vatni út á hafragrautinn, sagöi mér
aö þá heföi nýmjólk kostað 35 aura í
Danmörku, 38 aura í Reykjavík og 25
aura lítrinn norður á Akureyri, þar
sem mjólk var þá ódýrust af þeim
stööum er Brúarfoss sigldi á. Áriö
1936 kostaði gerilsneydd mjólk frá
Korpúlfsstöðum 35 aura lítrinn. En
Thor Jensen seldi mjólk á sama
verði og gjört var í Kaupmannahöfn
á þeirri tíð. Og maður spyr sig því:
— Væri nú ekki rétt að fara og
senda þingmennina og forystulið
verkamanna og launþega útí
mjólkurbúö, — svona ööru hverju.
Ekki segjum við hér á samlags-
svæðinu til um þaö hvaö er rotið og
hvaö ekki. En ómegöarmenn finna
þó dauninn, hvaðan sem hann nú
kemur.
Sagt er á stórum stundum aö
íslenski mjólkuriðnaöurinn sé á
heimsmælikvaröa. Við framsóknar-
menn erum sammála um það.
Helgin leið í sólarleysi, því hvíta
myrkri er Sunnlendingar nefna dag.
Þó mátti finna einn sólskinsblett
undir Ingólfsfjalli, austanverðu, þar
sem heitir í Þrastarlundi, en þar
hefur Valtýr Pétursson listmálari
hengt upp litla sýningu meö vorsól og
bátum. Það er eina ^rvissa sólskinið
hér. Sýningu hans 'lýkur um næstu
helgi, sumrinu lauk víst í gær.
Jónas Guömundsson
rithöfundur.