Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1984, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTOBER1984.
13
Dagana 22. júlí til 5. ágúst sl. hélt
Heimssamband lúterana 7. þing sitt í
Búdapest.
Þingiö kaus Zoltán Káldy biskup
forseta sambandsins.
Islenzkir lútherstrúarmenn ættu
að ihuga, hvað þar með hefur gerzt.
Þeir eru orðnir aðilar aö alþjóðasam-
tökum, sem er stýrt austan yfir jám-
tjald.
Biskup þessi er andlegur leiðtogi
guðsbamaflokks, sem telur 400 þús.
manns og er smæsti trúflokkurinn í
Ungverjalandi. Kenning hans er sú,
aö kirkjan eigi aö þjóna hinu
guðlausa Flokksríki. Þaö ríki hefur
svarið þess dýran eið að standa yfir
moldum kirkju og kristni. Þetta er
álíka vizka og sú skoðun músar-
innar, að kötturinn éti hana ekki, ef
hún er góð við köttinn. Eg kalla þetta
hálfkommakristni.
Það hefur verið til siðs á Islandi
frá Gissuri Isleifssyni og Jóni Ara-
syni, að biskup kirkjunnar væri and-
legur leiðtogi hennar. Ef marka má
orð biskups Islands í Nýja Testa-
mentinu (þann 27.8.84) leizt honum
vel á frelsið í Ungverjalandi. Er þá
ekki til þess ætlazt af kirkjunni, að
allur heili guðsbarnaskarinn á
Islandi deili þessari hrifningu með
leiðtoga sínum? Vissulega er auðvelt
að viðurkenna, aö við erum öll börn
inni við beinið, og alkunnugt er það,
að hver, sem ekki tekur á móti guðs-
ríki eins og bam . . . og svo fram-
vegis. Svo virðist sem hinn nýi
frelsisboðskapur renni ljúflega niður
um kok þjóðarkirkjumanna.
Kristómarxismi og
andlegt frelsi
Eg minnist þess, að fyrir mögum
órum sat ég undir ræðum
svokallaöra kaþómarxista eða
marxokaþólikka i háskólanum í
Varsjá. Menn þessir héldu því fram,
að Kristur hefði verið marxisti, og
því bæri að innlima kirkjuna í alræði
öreiganna. Aheyrendur hlógu góðlát-
lega að afglöpum þessum. Þeim var
þó ekki alls kostar rótt, því að menn
þessir voru gerðir út af Ríkinu til að
sundra kristnum mönnum og fá þá til
að leggja af þann bamaskap aö
halda, aö til séu andleg gæði. En það
kom fleira til: Sjálft þjóðlífið var í
veði. Kirkjan í Póllandi hefur að vísu
viðurkennt tilvist guöleysisrikisins,
en hefur aldrei látið það pota í
„Hversu trúveröugur verður boðskapurínn um náungakœrleika, efkirkjan sjálf getur ekki sýntþeim trú■
bræörum sinum, sem ofsóttir eru, semúö?"
Hálfkommakirkja —
háKkommakristni
„íslenzkir lútherstrúarmenn ættu að
^ ihuga, hvað þar með hefur gerzt. Þeir eru
orðnir aðilar að alþjóðasamtökum, sem er
stýrt austan yfir járntjald.”
Kjallarinn
ARIMÓR
HANNIBALSSON,
DÓSENTÍ HEIMSPEKI
VID HÁSKÓLA ÍSLANDS
málefni kirkjunnar svo mikið sem
með litlaputta. Um leiö oc það
gerðist væri kirkjan að velli hnigin;
þjóðlíf og þúsund ára menning
þjóðarinnar í tætlum. Það er þessi
staðfesta pólsku kirkjunnar, sem
gerir hana' að öflugustu stofnun
þjóðarinnar.
Hin „nýja þjónustuguðfræöi” (eða
„díakónía”) Káldys biskups heldur
því að vísu ekki fram, að guð hafi
skapað heiminn undir forystu
Kommúnistaflokksins, en hún hefur
afhent Flokknum fjöregg sitt og er
því grútmáttlaus í baráttu fyrir and-
legufrelsi.
Sú ákvörðun heimsþings lúthers-
trúarmanna að kjósa biskup þennan
forseta sinn er hnefahögg i andlit
allra þeirra austant jaldsmanna, sem
reyna við erfiðar aðstæður að varð-
veita sitt andlega frelsi.
Mótmæli og þögn
Ætla hefði mátt, að heimsþingið
heföi nú notað tækifærið og sam-
þykkt skorinorðan stuðning við
ofsótta trúbræður austantjalds. En
það var ekki gert. Um þau mál ríkti
þögnin. Gerði það eitthvað til að
bjarga lífi lútherstrúarmanna í Eþíó-
píu? Nei. Áskildi það sér rétt til aö
styrkja trúbræður í Sovétríkjunum í
trúnni? Nei. Hvaö eru nokkur þúsund
trúbræðrasálir, svona milli vina.
hins vegar samþykkti þingið ein-
róma, án þess því svelgdist á, kjam-
orkuafvopnunarályktun, sem er
fastur liður á áróðursdagskrá Sovét-
ríkjanna. Tvær kirkjur í Suður-
Afríku voru reknar úr heimssam-
bandinu fyrir apartheid. Oréttlæti á
hinum vestrænni lengdargráðum er
því mikil ósvinna, en réttleysið í
öreigaalræðinu skal sveipa hulu
þagnar.
Mig minnir, að einhvern tímann
hafi komið skilaboð um það, aö það
ætti að uppræta illgresið. En sjálf-
sagt er þetta misskilningur minn.
Samkvæmt hinni nýju kenningu er
það hið rétta aö hirða illgresið í
hlöður (a.m.k. sums staðar), og
síðan geta þeir sérvitringar, sem eru
andvígir því, étið kornið sem úti frýs.
Qvo vadis?
Því er oft haldiö á lofti, að kirkjan
sé ópólitísk, hún sé ekki stjómmála-
flokkur. Til marks um það er, að
prestar tala ekki um pólitík af
stólnum. Þeir tala hver viö annan á
sérstöku dulmáli, sem þeir eru lærðir
í að skilja. Þannig þýðir t.d. orðið
„betlari” í útleggingu textans ekki
betlari heldur guösbarn, og orðið
„smápeningur” táknar náðarbrauö
guðs. En meðan prestarnir fást við
þetta (og láta samfélagsleg vanda-
mál eiga sig) er verið að knýta sam-
félag þeirra aftan í pólitíska hug-
myndafræði, sem hefur það að
markmiði að eyða því. Hvernig á að
lýsa þessu? Með orðinu sjálfseyðing-
arhvöt? Eða kannski sjálfsmorðs-
hvöt? Hvað gengur leiðtogum
lútherstrúarmanna til? Hvert stefna
þeir? Á að fara að boða hina „nýju
þjónustuguðfræð” um gervalla
heimsbyggðina? Eða er hún einungis
til austantjalds- og þróunarlanda-
brúks? Hversu trúverðugur verður
boöskapurinn um náunganskær-
leika, ef kirkjan sjálf getur ekki sýnt
þeim trúbræðrum sínum, sem ofsótt-
ir eru, samúð? Hverjum vill þessi
kirkja eiginlega þjóna? Er búið að
strika andlegt frelsi og þjóðlega
menningu út af dagskránni?
Samþykktir 7. heimsþingsins ættu
aö verða lútherstrúarmönnum alvar-
legt umhugsunarefni.
Dr. Arnór Hannibalsson.
Aukid frelsi í útf lutninginn
Staða sjávarútvegsins hefur mjög
verið til umræðu að undanfömu eins
og oft áður. Utgerðin á við rekstrar-
erfiðleika að stríða af ýmsum
ástæðum. Helstu ástæðurnar eru
minnkandi þorskafli, mikil hækkun
rekstrargjalda og gífurlegur fjár-
magnskostnaður. Miðaö við ástand
fiskistofnanna í dag er ljóst, að fiski-
skipastóllinn er of stór, enda þótt
ávallt sé nauðsynlegt að endurnýja
gömul og úrelt skip. Þrátt fyrir alla
erfiðleika er sjávarútvegurinn þá sú
atvinnugrein, sem gjaldeyrisöflun
þjóðarinnar hvilir öðru fremur á, og
útvegurinn er undirstaða þeirra lífs-
k jara, sem þ jóðin býr við.
Markaðsmálin mikilvæg
Augljóst er, að eins og staða út-
vegsins og fiskistofnanna er, þarf
nauðsynlega að nýta sem best þann
sjávarafla, sem kemur aö landi,
gera sem verðmætasta vöru úr
honum, jafnframt því sem nýta þarf
betur þær fiskitegundir, sem van-
nýttar hafa verið áður. Hér skipta
markaðsmálin gífurlega miklu máli.
Sölusamtökin svonefndu, sem vinna
að sölu sjávarafurða, hafa unnið gott
starf, t.d. hafa Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna og SlS lyft
grettistaki á Bandarikjamarkaði.
Kjallarinn
BJÖRGVIN
GUÐMUNDSSON
VIDSKIPTAFRÆDINGUR
Verksmiöjur samtákanna vestra eru
til fyrirmyndar og verð það, sem
samtökin hafa náð fyrir íslenskan
fisk, hefur yfirleitt verið gott. En
mjög stór samtök og stofnanir hafa
tilhneigingu til aö staðna og þess
vegna þarf ávallt aö veita þeim
aöhald. Þaö væri of róttækt og
áhættusamt að gefa útflutnings-
verslunina algjörlega frjálsa í einu
vetfangi. En það þarf tvímælalaust
að auka verulega frelsi í útflutn-
ingnum.
Of mikil einokun
I dag er það svo, að útflutningur
frystra sjávarafurða er fyrst og
fremst í höndum tveggja stórfyrir-
tækja, SH og SlS. Utflutningur á salt-
fiski er í höndum eins aðila, þ.e. SlF,
og útflutningur saltsíldar er í
höndum Síldarútvegsnefndar. Hér er
of mikil einokun og nauðsynlegt að
losa um. Aukið frelsi í útflutningnum
mundi leysa atorku og hugkvæmni
margra einstaklinga, sem vildu
spreyta sig á útflutningi, og þannig
væntanlega verða til þess að auka
verðmæti útfluttra s jávarafurða.
Fyrir nokkrum árum hafði Bæjar-
útgerð Reykjavíkur frumkvæði aö
því undir forustu Einars Sverris-
sonar, þáverandi framkvæmda-
stjóra BÚR, að flytja út til Banda-
ríkjanna fersk karfaflök með flug-
vélum. Frystihúsin voru þá full af
frystum karfa og erfitt um karfa-
sölur til Sovétríkjanna. Af þeim
sökum lá við rekstrarstöðvun frysti-
húsanna. BUR ákvað þá að reyna
nýjar leiðir í markaðsmálum og
halda áfram framleiðslu.
Mér er það minnisstætt (undir-
ritaður var þá stjómarformaður
BUR) aö SH var lítið hrifið af þessu
„brambolti” BUR við útflutning á
ferskum karfaflökum og taldi, að
það mundi litla þýðingu hafa.
Þorsteinn Gíslason, þáverandi
forstjóri Coldwater, fékk hins vegar
fljótlega áhuga á málinu og í fram-
haldi af því breyttist afstaða SH.
Ráðamenn SH sáu síðar, að hér var
rétt staðið að málinu og óskuðu þá
eftir því, að SH tæki þennan útflutn-
ing í sínar hendur. Varð það úr. Og
nú þykir þessi útflutningur sjálf-
sagður.
Samtökin þurfa aðhald
Þetta dæmi sýnir vel hve hin stóru
sölusamtök geta verið þung í vöfum
og lengi að taka við sér. Þess vegna
er nauðsynlegt að þau hafi aðhald og
;samkeppni. Það á að mínu mati
jávallt að leyfa aöilum útflutning við
hliðina á hinu stóru samtökum, svo
þau hafi aðhald og samkeppni.
I dag er einokunin mest í saltfisk-
útflutningnum, Þar fær enginn að
komast við hlið SlF. I dag hefur SlF
algjöra einokun á útflutningi salt-
fisks. Enginn annar fær útflutnings-
leyfi. Slíkt ástand er óþolandi, þegar
fr jálsræði eykst á öllum sviðum. Með
fullri viröingu fyrir SIF og starfi
þeirra samtaka verður að segja eins
og er, að SlF veitir ekki af aöhaldi og
hæfilegri samkeppni, ekkert síður en
SH og SIS í freðfiskinum. Væntan-
lega mun núverandi ríkisstjórn losa
um höftin á útflutningi s jávarafurða.
Á því er full þörf. Aflasamdrátturinn
knýr á um, að allt verði gert sem
unnt er til þess að auka verömæti út-
fluttra sjávarafurða. Aukið frjáls-
ræði í útflutningnum er ein leiðin til
þess.
Björgvin Guðmundsson.
,, Aukið f relsi í útflutningnum mundi ley sa
atorku og hugkvæmni margra ein-
staklinga, sem vildu spreyta sig...”