Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1984, Blaðsíða 19

DV. ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTOBER1984. 19
Mikilli hörku var hleypt í BSRB-deiluna. Þessi mynd er tekin við hlið KeflavíkurflugvaUar þegar verkfaUsverðir
BSRB gerðu eina af mörgum tilraunum sínum tU að stöðva miUUandaflugið. DV-mynd S.
Þessar myndir voru teknar þriðjudaginn 25. september síðastliðinn þegar forsvarsmenn Alþýðusambandsins og
Vinnuveitendasambandsins komu á fund forsætisráðherra og formanns Sjálfstsðisflokksins. Þær vonir, sem
margir bundu við að miklar skattalækkanir kæmu í stað verulegra hækkana á peningalaunum, hafa hins vegar
ekki ræst. DV-mynd GVA
t bækistöðvum sáttasemjara ríkisins hefur verið strangt fundað en stundum þó
slegið á létta strengi á milU. Hér ræðast við Geir Haarde, aðstoðarmaður fjár-
málaráðherra, Þorsteinn Geirsson ráðuneytisstjóri, Guðlaugur Þorvaldsson
rikissáttasemjari og Björn Arnórsson, hagfræðingur BSRB.
Tveir forystumenn í viðræðum Vinnuveitendasambandsins og Verkamannasam-
bandsins um skattalækkunarleiðina: Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri
VSÍ, og Karl Steinar Guðnason, varaformaður VMSÍ. DV-mynd KAE.
aði í ríkisrekstri, sem samsvarar
skattalækkuninni. Með þessu fær fólk
kjarabót, sem hefur ekki áhrif á
verölag í landinu”.
FuUtrúar þessara samtaka áttu,
ásamt mönnum frá Alþýðusambandi
Islands, fund með forsætisráðherra 9.
október — eftir ítarlegar viðræöur í
eigin hópi. Þar var rætt um mikla
skattalækkun — þ.e. lækkun tekju-
skatts um 1100 miUjónir og útsvars um
300 miUjónir króna, eða samtals 1400
mUljón króna lækkun. Daginn eftir, 10.
október, samþykkti formannafundur
ASI að taka þátt í þessum viðræöum
við rikisstjórnina.
Næstu daga datt hins vegar botninn
úr þessum skattalækkunarviðræðum
— þótt búið væri að gera aUs konar út-
reikninga um, hvernig þessar lækkanir
gætu komið út fyrir launafólk. I fjár-
lagafrumvarpinu fyrir árið 1985, sem
lagt var fram í þingbyrjun, var aöeins
gert ráð fyrir 600 mUljón króna lækkun
tekjuskatts, og þá jafnframt að á móti
kæmi hækkun á öðrum sköttum: sem
sagt aðeins tUfærsla á sköttum. Og í
samkomulagi því, sem Reykjavíkur-
borg geröi við starfsmannafélag borg-
arinnar, var „nettó”-skattalækkun
áætluð aðeins 400 miUjónir króna.
A fundi, se’m fulltrúar áöurnefndra
samtaka áttu svo enn á ný með for-
sætisráðherra sl. fimmtudag, 18.
október, kom fram aö skattalækkunar-
leiðin — 1400 miUjónirnar, sem for-
sætisráöherra hafði áður nefnt — kæmi
enn tU greina, en sem fyrr því aðeins
að beinar launahækkanir yrðu mjög
Utlar. En þegar hér var komiö sögu
haföi þróunin í samningaviðræðunum
tekið allt aðra stefnu og þar voru það
bæjarstarfsmenn og stjórnendur nokk-
urra bæjarfélaga, sem fóru á undan og
ruddu brautina tU umtalsverðra
beinna kauphækkana
Samningar bæjarfélaga
1 aUsherjaratkvæðagreiðslunni
innan BSRB um sáttatUlöguna, sem
áður er nefnd, var tUlagan samþykkt á
Suðurnesjum og Akranesi. Og um það
leyti, sem verkfaU opinberra starfs-
manna hófst 4. október — og næstu
daga þar á eftir — sömdu nokkur
bæjarfélög við starfsmenn sína á
grundvelU sáttatUlögunnar.
Þegar líða tók á verkfaUiö fóru sum
bæjarfélög að semja við starfsmenn
sína um meiri hækkanir en fólust í
sáttatUlögunni.
Mánudagmn 15. október geröi Starfs-
mannaf élag Reykjavíkurborgar samn-
ing við borgarstjóra, Davíð Oddsson,
en gengið var frá þeim samningum þá
um helgina. Ljóst er, að borgarstjóri
hafði náið samráö við ýmsa aðra
áhrifamenn í Sjálfstæðisflokknum við
gerö þessa samnings, sem hag-
fræðingur BSRB reiknaði út, að gæfi
14.5% kauphækkun á samningstím-
anum, sem var út árið 1985. Um sama
leyti var samiö á Seltjarnamesi á
svipuðum nótum.
Næstu dagana náðist svo
samkomulag í nokkrum öðrum bæjar-
félögum um meiri launahækkanir en í
Reykjavík. A Isafirði var meginbreyt-
ingin frá Reykjavíkursamningnum sú,
að endurskoöa bæri samninginn 1. júlí
og 1. október 1985 ef sá kaupmáttur,
sem launin á síðasta ársfjóröungi yfir-
standandi árs, hefðu eitthvaðskerst.
I Kópavogi var hins vegar samið um
meiri beina kauphækkun en í Reykja-
vík. Meðaltalskauphækkunin á samn-
ingstímanum var reiknuð 18.4%. Hluti
hækkunarinnar var í krónutölu og þar
af leiðandi hlutfallslega meiri hjá
þeim, sem lægstu launin hafa.
Þótt samningamir í Reykjavík og á
Seltjarnarnesi hafi síðar verið felldir í
atkvæðagreiðslu félagsmanna starfs-
mannafélaganna, þá má segja, að
stefnan hafi verið mörkuð í þessum
samningum bæjarfélaganna — og þá á
þann veg að áherslan var öll lögð á
miklar beinar krónutöluhækkanir.
önnur bæjarfélög komu í kjölfariö með
um 19% launahækkun á samningstím-
anum. Um leið var skattalækkunar-
leiðinni og stefnu ríkisstjórnarinnar í
kjaramálum, sem reyndar var ein af
forsendum efnahagsstefnu hennar,
varpað fyrir borð. Og það af bæjar-
stjórnum, þar sem stjómarflokkamir,
einkum þó Sjáifstæðisflokkurinn, ráða
ríkjum.
Tilraunir stjómvalda í lok síðustu
viku til þess að snúa þróuninni við og
taka á ný upp skattalækkun sem
meginatriði nýrra samninga, komu
alltof seint til þess að stöðva þessa
þróun. Þótt skattalækkun kunni að
gegna vissu hlutverki í þeim samn-
ingum, sem eftir er að gera við BSRB
og almennu verkalýðsfélögin —
einkum að því er varðar kjarabætur á
næsta ári — virðist augljóst mál, aö
samiö verði um svipaðar launahækk-
anir og ýmsir bæjarstarfsmenn og
bókagerðarmenn hafa fengiö í þeim
samningum, sem eftir er að ná við
stóru launþegasamtökin. Samningar
bókagerðarmanna eru því aðeins
nýjasta, en vafalaust ekki síðasta
dæmið um þetta skipbrot stjórnar-
stefnunnar í kjaramálum.
Orsakir
straumhvarfanna
Hverjar eru helstu orsakir þessarar
þróunar? Hvers vegna er nú aftur
farið inn á leið hárra peningalauna-
hækkana? Hvers vegna missti ríkis-
stjómin svo gjörsamlega tökin á stefn-
unni í samningamálunum?
Stjómmálamenn munu vafalaust
deila um þaö efni næstu vikurnar á
sinn hátt. Nokkrar skýringar viröast
þóaugljósar.
1 fyrsta lagi hefur ríkisstjórnin ekki
sýnt, það nægjanlega í verki, að fleiri
en launafólk skuli bera hluta af her-
kostnaðinum gegn verðbólgu, minnk-
andi þjóðartekjum, viðskiptahalla og
erlendum skuldum. Það var ekki fyrr
en síöari hluta sumars, sem stjómar-
flokkarnir fóru að ræöa frekari að-
gerðir í efnahagsmálum, en niðurstað-
an var plagg, þar sem lítið var tekið á
hinum raunverulegu vandamálum.
Trú almennings á því, að ríkisstjórnin
réði við vandann dvínaði því stórlega,
eins og skoðanakannanir sýna glögg-
lega.
I öðru lagi vanmat ríkisstjórnin og
stuðningsflokkar hennar þá alvöru,
sem var á bak við kröfur BSRB.
Opinberir starfsmenn töldu sig hafa
tvenns að hefna. Annars vegar þeirrar
almennu kjaraskerðingar, sem launa-
fólk hefur orðið að taka á sig
undanfarin misseri. Hins vegar
vaxandi misræmis á milli launa hjá
hinu opinbera og á almennum vinnu-
markaði, þar sem launaskrið hefur
veriö verulegt, einkum hjá þeim sem
betur mega sín. Þetta tvennt gerði það
að verkum, að margir innan BSRB litu
á 30% kröfuna sem raunhæfa, þótt
flestir þar teldu reyndar í upphafi
litlar líkur á, að hún næðist fram nema
að takmörkuðu leyti vegna launa-
stefnu ríkisstjórnarinnar.
I þriðja lagi var hleypt alltof mikilli
hörku í BSRB-deiluna þegar í upphafi
meö ýmsum vanhugsuðum aðgerðum
og jafnvel hreinum klaufaskap af hálf u
ráðamanna. Nægir þar að nefna
hvernig haldið var á launagreiðslu-
málinu 1. október. Með lipurð hefði
mátt koma í veg fyrir, að BSRB-deilan
lenti í þeirri hörku, sem síöar varð. En
þegar út í slaginn var komið, var hins
vegar engan veginn auðvelt að snúa
við.
I fjórða lagi virðist ljóst, að ríkis-
stjórnin hefði þurft að sýna mun meiri
stefnufestu og frumkvæði í samning-
unum — og reyndar óskiljanlegt að
hún skyldi ekki gera þaö, þegar haft er
í huga hvílíkt kappsmál litlar kaup-
hækkanir nú hafa verið forráða-
mönnum hennar. Jafnvel f rumkvæðið í
skattalækkunarmálunum kom ekki frá
ráöherrunum, heldur var sótt á um það
mál af hálfu Verkamannasambands-
ins og Vinnuveitendasambandsins. Og
þegar fyrst var farið aö ræða um 1400
milljóna króna skattalækkunina,
virtist fátt á hreinu um, hvernig ríki og
sveitarfélög ættu að mæta því tekju-
tapi, sem af svo mikilli skattalækkun
hlyti að leiða. Þessi leið hefði vafalaust
fengið meiri hljómgrunn, ef fyrr og
ákveðnar hefði veriö að henni staðið af
hálfu ríkisstjórnarinnar og skilmerki-
legar gefið til kynna, hvílík kjarabót
þar væri á ferðinni. Slíka forystu skorti
í samningaviðræðunum. Ráðherrarnir
máttu því horfa á yfirlýsta launastefnu
sína splundrast í eins konar keðju-
sprengingum — og munu líklega að
lokum sjálfir taka þátt í útför hennar.
Hvað nö?
Hvað kemur svo í kjölfar þessarar
þróunar kjarasamninganna?
Hvað verður um það markmiö ríkis-
stjórnarinnar að aðeins verði 5%
gengisbreyting á ári? Verður haldið
viö þá stefnu? Ef svo, hvernig eiga þá
atvinnufyrirtækin, einkum þau sem
framleiða til útflutnings, að standa
undir þeim kostnaðarhækkunum sem
af samningunum leiða? Eða verður
vikið frá gengisstefnunni, gengið fellt
mun meira og verðbólgan keyrð upp á
ný?
1 fjárlagafrumvarpinu fyrir næsta
ár er aðeins miðað við 5% kaup-
hækkun. Hvemig verður því „gati”,
sem nýir samningar hljóta að valda í
fjárlagadæminu lokað?
Fylgir þessum samningum „gengis-
felling og atvinnuleysi”, svo að vitnað
sé til ummæla formanns Sjálfstæðis-
flokksins um afleiöingar aðeins 6%
hækkunar? Göngum við á ný þá leið,
sem á árunum 1970—1983 skÚaði laun-
þegum 7000% hækkun kauptaxta en
10% lækkun kaupmáttar þeirra sömu
taxta? ' -ESJ.