Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1985, Blaðsíða 22

22
DV. LAUGARDAGUR13. APRlL 1985.
Hann býr ásamt konu sinni, Giselle, í
gömlu, viröulegu húsi í hjarta Latínu-
hverfisins í París. Hann stjómar líf-
fræðirannsóknum hjá Rannsóknar-
stofnun franska ríkisins. Á vetrum
heldur hann sig innan veggja rann-
sóknarstofanna en yfir sumartímann
dvelst hann ýmist viö rannsóknir í
Surtsey eöa nýtur hvíldar í sumarhúsi
sínu í Sevennafjöllunum í Suöur-
Frakklandi.
Hann elskar líka bækur. Sér í lagi
gamlar bækur sem fjalla um Island.
Þessi bókaást olli nýlega einhverjum
merkasta bókafundi síöari ára:
Myndavalsbók Pauls Gaimard.
— 0-
Siguröur Jónsson er fæddur og upp-
alinn í Reykjavík. Hann lauk stúdents-
prófi frá MR áriö 1947. Eftir þaö lá leiö
hans í Hl, þar sem hann lauk fyrsta
árinu í læknisfræöi. En hugurinn leit-
aði út á viö og meðfram læknanáminu
stóö hann í bréfaskriftum viö franskan
náttúruvísindamann, Plantefol, sem
þá var prófessor viö Sorbonneháskóla
og forstöðumaöur grasafræðistofn-
unarinnar viö eina virtustu mennta-
stofnun Frakka, École Normale
Supérieure. Þaö var því aö nokkru
fyrir tiistuölan prófessors Plantefol að
Sigurður einsetti sér að freista gæf-
unnar á franskri grund.
Nám og rannsóknir
Þegar Sigurður var búinn að hella
upp á viötalskaffið og skenkja
búlgarskt konjakstár í staup fannst
blaðamanni upplagt að inna Sigurö
eftir því hvernig honum heföi oröiö við
viö liingaökomuna á sínum tíma.
Sigurður Jónsson: „Eins og nærri
má geta var maöur ansi stóreygur
svona til aö byrja með og ekki bætti úr
skák aö ég talaði ekki stakt orð í
frönsku. Ég man til aö mynda eftir því
þegar ég kom á lestarstöðina hér í
París, þá þurfti ég aö komast í síma og
þóttist nú geta borið fram alþjóöaorð
eins og telefónn. Samt sem áöur tókst
mér ekki aö gera mig skiljanlegan! En
þetta kom smám saman hjá mér. Þó
heföi ég nú líklegast ekki komist langt
ef ég heföi ekki notið ómetanlegrar
hjálpar velgjörðarmanns míns,
prófessors Plantefol. Hann var sem
vemdarengill minn um árabil.”
DV: Nokkur orð um námiö hér?
SJ: „Ég innritaöi mig í náttúruvís-
indi viö Sorbonneháskóla haustið 1948
en sótti auk þess fyrirlestra viö École
Normale Supérieure. I þeim skóla voru
aöstæöur aliar til mikillar fyrirmynd-
ar, því var alveg stórkostlegt aö fá aö
sækja þar fyrirlestra. Á þessum tíma
hét fyrsti áfanginn í menntakerfinu
hér „Licence d’enseignement”
(kennslugráöa) en ég lauk því prófi
1954. Aö því búnu hóf ég aö vinna aö
doktorsritgeröinni. Þar tók ég fyrir
rannsóknir og samanburð á lifnaðar-
háttum norrænna sjóþörunga á vorin
og skyldra þörunga í Miöjaröarhafinu.
Á þessum tíma vann ég ýmist á haf-
rannsóknarstofnunum á Bretagne-
skaga eöa við Miðjaröarhafiö. Það tók
mig ein sex ár aö fullvinna doktorsrit-
geröina. Til aö byrja með fékk ég fjár-
styrk frá frönsku ríkisstjóminni en
áriö 1958 réöst ég til starfa hjá Rann-
sóknarstofnun franska ríkisins. Þar
haföi ég góöa aðstöðu til aö vinna aö
rannsóknum varðandi ritgeröina.
Þetta var ansi skemmtilegur tími því
að ég gat alveg haft mína hentisemi
meö þetta allt saman. Ég lauk svo
doktorsritgeröinni 1961 en vörnin fór
hins vegar ekki fram fyrr en tveimur
árum síöar. I millitíöinni las dóm-
nefndin hana og hún var gefin út. Þaö
þurfti nefnilega aö fá hana gefna út
áður en hægt væri aö verja hana.
Tvöföld vinna
Á þessum tíma var þetta eiginlega
tvöfalt, því auk þess sem maður þurfti
aö verja ritgeröina sjálfa létu þeir
mann vinna óskylt verkefni aöeins
mánuöi fyrir vömina. Þannig var
verið að athuga hvort viökomandi væri
hæfur til aö vinna undir tímapressu.
Og í aöra röndina hafa þeir ætlaö aö
finna út hvort maöur væri oröinn aö
fagídjót! En þetta gekk ljómandi vel
hjá mér og ritgerðin fékk mjög góöa
dóma. Eins og gefur aö skilja þótti mér
ákaflega vænt um þaö. ”
DV: Um þetta leyti gerist þú fastur
starfsmaöur hjá Rannsóknarstofnun-
inni hér, er þaö ekki?
SJ: „Jú, doktorsnafnbótin veitti mér
rétt til aö starfa sjálfstætt á Rann-
sóknarstofnuninni. Þessi vísindastofn-
un hér í landi er einstök í heiminum,
því aö hún starfar í beinum tengslum
við háskólana. Vísindamennirnir eru á
fullum launum viö rannsóknirnar og
geta allt eins starfað viö þær allt sitt
líf! Þetta er eins og stöðugur vísinda-
sjóöur!
Innan Rannsóknarstofnunarinnar
eru menn sem eru titlaöir rannsóknar-
stjórar (maitre de reeherche). Til þess
aö komast í. slíka stöðu veröa menn aö
leggja fram útfærsiu á öllu því sem
þeir þykjast hafa afrekað vísindalega í
gegnum árin. Arið 1970 ákvað ég að
spreyta mig viö þetta. Þá sóttu tuttugu
og fimm um slíka nafnbót en kröfurnar
voru slíkar aö aðeins tveir náöu. Ég
var annar þeirra. Sama ár var ég
heiðraður af frönsku vísindaakademí-
Doktor Sigurður Jónsson, líffræðingur og bóka-
grúskari, í DV-viðtali
Undirskrift Jónasar Hallgrimssonar úr eintaki Gaimards af ferðabókinni. Vissi Jónas ekki hvenœr hann var fæddur
unni og um svipaö leyti gerðist ég
félagi í Vísindafélagi tslands. Þaö
gekk því heilmikið á hjá mér þetta
ár!”
Rannsóknir við Surtsey
DV: Hefur þú stundað einhverjar líf-
fræðirannsóknir við ísland?
SJ: „Já, ég hef fylgst meö þróun
sjávargróðurs viö Surtsey allt frá
árinu 1964. Tilkoma Surtseyjar var
gulliö tækifæri til aö rannsaka nokkuö
sem fram aö þeim tíma haföi ekki
veriö gert: Fylgjast meö því hvernig
lífiö haslar sér völl á lífvana eyðieyju.
Þetta er alveg einstakt tækifæri til aö
rannsaka þessa hluti því aö eyjan er aö
heita má náttúrleg rannsóknarstofa.
Þarna er möguleiki á því aö fylgjast
meö landnámi lífsins, allt frá ein-
frumungum til fugla. Minn hluti í
þessu beinist náttúrlega aö mínu sér-
sviði, þörungarannsóknunum.”
DV: Rannsóknirnar viö Surtsey falla
því nokkuð vel inn í þaö sem þú ert að
fástviðhér, erþaöekki? '
SJ: „Það má segja það, jú. Þær eru
einn liðurinn í þeim rannsóknum sem
ég er aö fást viö núna.”
DV: Getur þú skýrt frá því í fáum
orðum hvaö er aö gerast á sjávarbotn-
inum viö Surtsey núna?
SJ: „Landnám lífvera tekur alltaf
langan tíma og því má segja aö rann-
sóknir þessar séu ennþá á byrjunar-
stigi. Þó hefur nokkuð veriö fylgst meö
þörungagróörinum við eyna og fram til
þessa hafa fundist milli 50 og 60 teg-
undir þörunga, en þess má geta aö á
Vestmannaeyjasvæðinu finnast rúm-
lega hundraö tegundir. Það er mjög
spennandi að fylgjast meö því hvernig
þörungamir raöa sér smám saman
niður og hef ja samkeppni um yfirráöa-
svæöi.”
DV: Hvenær varst þú síðast á ferö-
inni i Surtsey?
SJ: „Þaö var í fyrrasumar. Þá tók
ég þátt í leiðangri sem naut stuðnings
Hafrannsóknastofnunar tslands. Fariö
var á hafrannsóknaskipinu Árna
Friðrikssyni og þar voru meö í ferðinni
menn eins og Karl Gunnarsson líffræö-
ingur, Aðalsteinn Sigurösson fiskifræö-
ingur og Erlingur Hauksson dýrafræö-
ingur. Auk þess vorum viö meö kafara
meö okkur. Tekinn var nokkur fjöldi
neðansjávarlitmynda en notkun lit-
mynda gerir kleift aö kanna þekju
gróðurs og dýra á mjög fullkominn
hátt. Sömuleiöis var tekinn mikill
fjöldi sýna. Þessa dagana er einmitt
veriö aö tölvuvinna þessar rannsóknir
í því skyni aö finna út hvort sjávarþör-
ungamir viö eyna eru byrjaðir aö
mynda samfélög. Nú bendir allt til
þess að svo sé, því að okkur hefur
tekist að greina ein þrjú plöntusam-
félög á botninum viö eyna.”
Hringferð um ísland
DV: Hefur þú stundaö rannsóknir
víðar á Islandi?
SJ: „Já, ég hef gert þaö. Stærsti
leiðangurinn er líklegast sá fransk-
íslenski sem farinn var hringinn í
kringum landiö sumariö ’71. Þá veitti
NATO umtalsverða upphæö til líffræði-
rannsókna hér. Þá ferðuðumst við með
heilu rannsóknarstofumar milli lands-
hluta. Viö fengum afnot af skólunum
á hverjum staö og höföum þar eins
konar bækistöðvar. Síöan fórum viö
um nágrenniö til sýnasöfnunar. Viö
þessi störf nutum viö hreint ómetan-
legrar aöstoöar Landhelgisgæslunnar.
Ég haföi mikla ánægju af aö vinna aö
þessu því aö bæöi var hópurinn
samstilltur og skemmtilegur og eins
kynntist maöur landinu ákaflega vel í
ferðinni. Enda þræddum viö að segja
má allar strendur landsins.”
DV: Er þér einhver einn staöur
öðrum minnisstæðari?
SJ: „Sá staður sem heillaði mig allra
mest var Bjarnarey út af Vopnafirði.
Eyjan er afskaplega falleg og á henni
stendur snyrtilegur torfbær. Þangaö
var hann Jón Guömundsson lærði
sendur í útlegö á sautjándu öld. Jón
þessi var stórmerkilegur karl og
fjölvís. Hann fékkst m.a. við rann-
sóknir á hvölum og fiskum auk þess
sem eftir hann liggur bók sem kölluö er
Spánarvígin. Samtímamönnum Jóns
fannst hann vera óþarflega kukl-
samur, þess vegna ákváðu þeir aö