Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.1985, Qupperneq 13

DV. FÖSTUDAGUR 25. OKTOBER1985.
13
SPIUN Á BORDID
Það vekur ávallt furðu eða reiði
þegar sagt er að atvinnurekandi lifi
af annarra vinnu. Það er af því að
okkur er innrætt að atvinnurekandi
lifi af sinni vinnu; hann útvegi bara
hinum vinnu sem þeiri lifi af. Svo
koma til fræðingar sem vefja öllu því
tali inn í „hlutlausa” hagfræði en
kalla afhjúpun Marx og fleiri á réttu
eðli kapítalismans hreinar bábiljur.
Hismið frá kjarnanum
Inn í hagfræöi kapitalismans flétt-
ast ýmis hugtök eða staðhæfingar.
Til dæmis hagnaöur og tap eða þessi
örlagadómur: — Hækka laun, þá
hækkar auðvitað verðlag.
Hugtökin eru líka til í marxískri
hagfræði (örlagadómurinn þó ekki)
en í þeirri kapítalísku eru þau gerð
að einhverju „góðu” og „eðlilegu”.
Hagnaður er t.d. ekki keppikefli í
sjálfu sér, en hann er aöeins mjög
æskilegur af því þá er hægt að veita
fleirum vinnu eða hækka laun.
Hvernig hann er fenginn (með því að
greiða undirmálsverð fyrir fram-
leidda vörueiningu eða tilreidda
þjónustu) eða um gagnstöðu hagn-
aðar og launa á vogaskálum rétt-
lætis er ekki rætt. Og auðvitað má
ekki grafast fyrir um það hvernig
þorri efnafólks í landinu (það er þó
til!) fer að því að afla sér eyðslueyr-
is. Tap er t.d. notað til að útskýra
vonda stöðu fyrirtækja. Minna er
sagt um hvað búið er að greiða þegar
kostnaður er borinn saman við tekj-
ur og mínustala kemur út; kannski
rýmilegar afskriftir, vexti af
fjárfestingum, smálaun til eigenda,
alls konar reksturskostnað sem
starfsmenn standa ekki að heldur ein
og önnur heimili o.s.frv.
Skatturinn heimtist ekki
Svona hugleiðingar eru við hæfi
þegar yfir launavinnumanninn hell-
ist aldeilis býsn af stórrökum
vinnugefendanna.
Þeir vilja til dæmis „raunhæfar”
kjarabætur með skattalækkunum.
Þá á helst að lækka tekjuskatt. Það
kemur þeim sumum til góða (ef þeir
ná meðaltekjum) en öðrum ekki, því
40—50% atvinnurekenda er með
nánast lágmarkstekjur; eru sem
sagt láglaunamenn eins og sannaðist
þegar menn fengu láglaunabætur um
árið. Um Ieið á að setja á virðisauka-
skatt sem hækkar t.d. matvæli um
5—20%. Það skiptir suma atvinnu-
rekendur litlu því sunnudagssteikin
er rekstrarútgjöld. Svo standa harla
margir með pálmann í höndunum
eftir allt saman því skattaskii (og
bókhald þar með) er væntanlega í
molum hjá 30—40% fyrirtækja í land-
inu, ef dæma má lauslega af könnun
nýverið. Eigi menn ekki fyrirtæki en
vinni sem „bossar” má gera ráð
fyrir því að uppgefin laun séu oft
helmingur raunlauna með öllu sem
því fylgir varðandi skattheimtu. Er
furða að fólk hafi ótrú á skatta-
lækkunarleiðinni svonefndu? Annað
dæmi varðar tap. Samtök vinnuveit-
enda lýsa oft yfir erfiðri rekstrar-
stöðu og tala um tap í framleiðslu-
greinum. Reikningana sjáum við
aldrei og enginn svarar spurningum
um hvernig tapið er fengið fram. Þá
sjaldan einhver stofnun (t.d.
Þjóðhagsstofnun) er borin fyrir tap-
söngnum, er nánast verið að fjalla
„Það ar mjög bagalegt að alls konar reiknitölur og yfirlýsingar skuli ekki vera borðlagðar og sannaðar í
kjarabaröttunni eða pólitískri umrœðu."
£ , ,Samtök vinnuveitenda lýsa oft yf-
ir erfiðri rekstrarstöðu og tala um
tap í framleiðslunni. Reikningana sjá-
umviðaldrei. . .”
um meðaltalstölur þar sem fimm
fyrirtæki geta vegið móti fimmtán.
Aukinheldur þyrftu menn nú að sjá
hvað er sett í plús og hvað mínus í
rekstrarreikningnum.
Það er mjög bagalegt að alls konar
reiknitölur og yfirlýsingar skuli ekki
vera borðlagðar og sannaðar í kjara-
baráttunni eða pólitískri umræðu.
Hver trúir forsætisráðherra sem
smám saman eykur verð-
bólguhraðann, sem var fyrir em-
bættistíð hans, úr 70% í 130% án
skýringa? Hvernig getur forstjóri
Flugleiða sagt að kröfur flugfreyja
þýði 100 milljón kr. útgjöld og þar
með taprekstur á Flugleiðum án
borðlagðra reikninga? Ef 100 flug-
freyjur fá 33% hækkun (meginkraf-
an) á 25.000 meðallaun gerir það 9—
10 milljónir á ári.
Frómar óskir
Nú er kominn timi til að lands-
ARITRAUSTI
GUÐMUNDSSON,
KENIMARI, MENNTASKÓLANUM
VIÐ SUND
feður, atvinnurekendur og fræðingar
taki sér tak og leggi ýmsar tölur á
borðiö. Hér eru nokkrar kröfur:
— I hvaða tekjuflokka skiptast at-
vinnurekendur (launafólk hefur
veriðskoðað)?
— Sýnið stöðureikninga fyrir
stærstu fyrirtækin og framleiðslu-
greinarnar.
— Hver hefur hagnaður 500
stærstu fyrirtækja Islands verið (eða
tap) sl. 10 ár?
Svona upplýsingar gætu ef tii vill
hleypt nýju blóði í þjóðlífsskrokkinn
og gert að verkum að menn taki að
deila um handföst fyrirbæri en ekki
vísbendingar og „hlutlausa” hag-
fræði.
Þjóðfélag þar sem könnun færir
fram að verulegur hluti atvinnurek-
enda hefur tekjur lægri en einstæðar
mæður getur varla verið með bók-
haldiðílagi.
Ari Trausti Guðmundsson.
Kerfið táldregur sjúka og aldna
Þeir sem kynna sér mólefni
aldraðra, réttarstöðu þeirra, reka
sig fljótlega á vegg, múr, sem kerfið
hefur byggt upp og mörgum reynist
erfiður og torveldar eðlilegt líf og
samneyti fólks.
Múrinn, löggjafinn, sannar okkur
óþyrmilega að aldraðir eru „utan-
garðs” innan íslenskrar löggjafar í
ótrúlega víðfeðmum skilningi. Þó
telja vissir aðilar þegar nóg komið,
að of langt sé gengið í félagslegri
hjálp við aldraða og sjúka. En þegar
horft er á tekjur og af-
komumöguleika aldraðs fóiks, þess
fólks sem engan uppsafnaðan
höfuðstól hefur að bakgrunni,
standast rök þessara aðila ekki.
Vissulega gildir það sama um aðra
þjóðfélagsþegna sem ekki ganga
heilir til skógar og verða að t eysta ó
samhjálp heildarinnar.
Styrkir eru ekki gjafir
Aldraðir eru ekki að biðja um
gjafafé, — framlag til aldraðra er
endurgreiðsla á þeirra innleggi í
uppbyggingu þjóðarbúsins á liðnum
árum og endurgreiðsla á sparifé
þeirra sem ráðamenn í stjórnsýslu
og nútímafólk hefur að stórum hluta
gert að „sportfé” fyrir sig og sína
með ósanngjörnum hætti. Með þá
staðreynd í huga er eina vöm aldraðs
fólks samstaöa og barátta. Verja það
sem unnist hefur og knýja á um
aukinn rétt, verjast ágangi og niður-
lægingu og auka skilning löggjafans
og ráðamanna á málum aldraöra
tekjulega og félagslega og að
aldraðir fái að halda reisn i
samfélagi vinnandi fólks en búi ekki
utangarðs.
Félagsleg hjálp er skylda
Ráðamenn hljóta að sjá að fleira
verður að gera en að byggja handa
öldruðum íbúðir. Það eru ekki allir í
aðstöðu til að nýta sér það af eigin
rammleik, þar kemur og margt
fleira til sem þarf að gefa gaum og
varðar heill þeirra. Föndurnám-
skeið, spila- og skemmtisamkomur
leysa vissan vanda, en leysa ekki
þann vanda sem harðast knýr, —
þann aðlifa.
Vissulega er margt gott og vel gert
af opinberum aðilum, þaö nær þó of
skammt og ekki til margra þátta
sem snerta daglegt líf aldraðs fólks.
Margir eru einmana á heimilum
sínum, búa í of stóru og þarfnast
hentugri íbúða. Þeir þarfnast
aðstoðar til íbúðaskipta. Það myndi
stuðla að bættum hag og gera lífið
bærilegra og heiminn bjartari. Þá
væri stórum og þörfum áfanga náð.
Hver kynslóð hefur skyldur
Landið byggja að stórum hluta
þrjár kynslóðir sem verða að deila
með sér gæðum þess og þess sem
þjóðin aflar og skipta með sér af
meira réttlæti en nú viögengst.
Þjóðin má ekki gleyma fortíð sinni
og þeim sem landið byggðu.
Forfeður okkar og mæður skópu,
með þrotiausu striti, nægjusemi og
sparnaði, grunninn að því velferðar-
ríki sem við búum við. Að hlúa að
þeim aldna og hjálpa þeim sjúka er
forsenda þess að landið standi undir
nafninu velferðarríki meðal annarra
þjóða.
Hafa stjórnvöld
gert skyldu sína
Stjómmálamenn og ráðamenn
mættu gjarnan hugleiöa hvernig
komið væri málum þorra þessa fólks,
aldraðra og sjúkra, ef ekki hefðu
GARÐAR
VIBORG
I
STJÓRNARMAÐUR
RÉTTARBÓTAR ALDRAÐRA
komið til fjárframlög einstaklinga,
félaga og klúbba.
Sannast mála er að með þeim hætti
hefur tekist að stórum hluta að afla
tækja til sjúkrahúsa, rannsókna og
þjálfunarstöðva, heilsuhæla og vist-
heimila aldraðs fólks.
Af framansögðu er ljóst að hlutar
þjóðarbúsins væri furðu rýr og
aðbúnaður nefndra stofnana æði bág-
borinn ef ekki hefðu komið til fjár-
framlög ofangreindra aðila.
Hvað við kemur þeim hluta
velferðarinnar hafa ráðamenn og
stjómvöld brugðist.
Tekjulega séð, þegar horft er til
hagsældar þjóðarinnar á liönum
árum, hefur þjóöarbúiö haft alla
burði til að búa betur að sjúkum og
öldruðum.
Stjómvöld og ráðamenn hafa um
of horft á sjálfa velsældina en horft
fram hjá því neikvæða.
Hvað um sjúka og aldna?
I kjölfar breytinga á ríkis-
stjóminni féll í hlut opinberra starfs-
manna 3% kauphækkun. Sú gerð
hefur fært launastéttum innan ASI
sömu launahækkun og áfram mun
boltinn velta. Launafólk innan BHM
hefur þegar hafið upp raust sína og
óskað lagfæringa í sama dúr.
Ætla má að sérþekkingastéttimar
og aðrir þrýstihópar hefji innan tíðar
sinn sultarsöng.
En hvað um ellilífeyrisþega,
öryrkja, fatlaða, einstæðar mæður,
laun til ekkna og barnsmeðlög?
Allir vita að í þessum þjóðfélags-
hópum er tekjulægsta fólkið. Er ekki
fuÚ þörf á leiðréttingu þeirra mála?
Nú reynir á drengskap og velvilja
löggjafans og stjómvalda.
Það er tæpast réttlætanlegt að
hunsa eða traðka á rétti þeirra, að
þeir njóti ekki þess sama og aðrir
þegnar þjóðfélagsins. Þrjú prósent
hækkun á lítil laun er ekki stórmál,
— síst hjá þjóð sem við allsnægtir
býr. Þjóð sem hefur að bakhjalli
óþrjótandi lánstraust innanlands og
utan, hefur möguleika til að leysa
um stund óvæntar uppákomur, það
rekstrarform er engin nýlunda hjá
ráöamönnum og stjómvöldum.
GarðarViborg.
^ „Föndurnámskeiö, spila- og
skemmtisamkomur leysa vissan
vanda, en leysa ekki þann vanda sem
harðast knýr, — þann að lifa.”