Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1986, Side 15

DV. FIMMTUDAGUR 17.: APRÍL 1986.
15
Við jaðar ófriðarbáls
Þegar þetta er skrifað bíða flestir
hugsandi menn milli vonar ótta
eftir fréttum af framvindu mála við
Miðjarðarhafið, þar sem ein öflug-
asta flotadeild heimsins bíður grá
fyrir járnum eftir fyrirmælum um
hvort hún eigi að slíðra sverð sín
eða hefja árás, sem vissulega gæti
orðið upphaf þriðju heimsstyrjald-
arinnar.
Það ástand hefur skapast, sem
að margra dómi getur eitt orðið
forsenda þess að stórstyrjöld brjót-
ist út, nefnilega að málin eru komin
úr farvegi skynsemi og rökréttrar
hugsunar. í þess stað virðast þau
geta ráðist af tilviljunum og til-
finningum, trúarofstæki og særðu
stolti.
Stórveldin vilja ekki
stríð, en ...
Enginn vafi er á því að hvorugt
hinna svokölluðu risavelda vill
styrjöld, hvorki styrjöld háða með
„venjulegum" vopnum né kjarn-
orkustyrjöld. Raunar er engin
ástæða til þess að ætla að annað
hvort þeirra hefji kjarnorkustyrj-
öld gegn hinu í þeirri von að geta
lamað það og unnið algeran sigur,
einfaldlega vegna þess að menn
vita allt of vel að slíkt er ekki hægt.
Þegar þetta er skrifað á mánu-
dagskvöldi er atburðarásin hins
vegar orðin óhugnanlega lík þeirri
atburðarás sem varð í upphafi
myndarinnar bresku um kjarn-
orkustyrjöld sem sýnd var í sjón-
varpinu í vetur og olli mikilli
umræðu hvarvetna. Aðeins sáralít-
ið tilvik þarf til þess að hleypa
hernaðarátökum af stað, og þau
geta hæglega magnast upp í átök
risaveldanna, vegna þess að hvor-
ugt þeirra getur misst andlitið.
Enginn vafi er á því að bæði munu
risaveldin reyna allt hvað þau geta
til þess að komast hjá slíkum átök-
um og milli þeirra liggja margir
leyniþræðir sem að gagni mega
koma í þeim efnum. Vonandi tekst
þeim það.
En þetta leiðir athyglina kannski
einkum að tveimur staðreyndum. 1
fyrsta lagi þeirri að í kapphlaupi
um völd og auð hafa risaveldin tek-
ið undir verndarvæng sinn alls
kyns vandræðalýð, og í öðru lagi
og áframhaldi af því, þá komast
þessir skjólstæðingar upp með
voðaverk sem þeim væri annars
engin leið að framkvæma.
Ógnvaldar í skálkaskjóli
Við þekkjum mörg dæmi um
þetta. Hingað og þangað um heims-
byggðina ríkja ógnarstjórnir sem
troða öll grundvallar mannréttindi
fótum. Svo skelfilegur er blóðferill
þessara harðstjóra að við, sem bú-
um við lýðræði og réttaröryggi,
eigum bágt með að ímynda okkur
ástandið í löndum þeirra. Jafnvel
háar tölur um horfna og drepna
verða þokukenndar fyrir augum
okkar norður við Dumbshaf.
Bæði risaveldin hafa lagt rækt
við slíkar stjórnir. Það nægir að
minna á stjórnir í Suður-Ameríku
er verið hafa í skjóli Bandaríkj-
anna, það má líka nefna Dóminíska
lýðveldið og Filippseyjar. Raunar
þarf ekki að fara út fyrir Sovétrík-
in sjálf til þess að finna dæmin
þeirra megin, en þau hafa einnig
haldið verndarhendi yfir íjölmörg-
um harðstjómum bæði í Asiu og
Afríku, auk hinna svokölluðu lepp-
ríkja í Austur-Evrópu. Það hefur
þó yfirleitt verið sameiginlegt með
þessum leppstjórnum beggja risa-
veldanna að ógnin, sem af þeim
hefur stafað, hefur yfirleitt beinst
inn á við, ef svo má segja, það er
að viðkomandi þjóðum, en þær
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
stuðning Sovétmanna við ýmis
Arabaríki.
Sjálfsagt vildu bæði risaveldin
mikið til þess gefa í dag að hafa
hvorugt blandast í deilur í þessum
heimshluta, en þau sitja uppi með
það, nauðug viljug.
Grimmd, ótti og hefnd
Þessi orð eiga vissulega við allar
styrjaldir, en þó ekki hvað síst þau
átök sem þjóðirnar við sunnan- og
austanvert Miðjarðarhaf eiga í.
Þar virðist ekkert grimmdarverk
of níðangurslegt, engin hefnd of
stórtæk, og ótti og skelfing sak-
lauss fólks nauðsynleg meðul.
Fremstur í flokki þeirra sem slík
vinnubrögð ástunda er leiðtogi
Líbýumanna sem heldur uppi stöð-
ugri krossferð hryðjuverka.
Upphaflega beindust þau gegn
ísrael en hafa síðan yfirfærst á þá
sem ekki hafa viljað beýgja sig fyr-
a „Það ástand hefur skapast, sem að
^ margra dómi getur eitt orðið forsenda
þess að stórstyrjöld brjótist út, nefnilega
að málin eru komin úr farvegi skynsemi
og rökréttrar hugsunar.“
hafa lítið gert að því að ögra ör-
yggi annarra, ef Kúba er undan-
skilin með hernaðarbrölt sitt í
Afríku.
Það er í löndunum við Miðjarð-
arhafið sem þessi regla hefur farið
úr böndunum. Þar hafa risaveldin
lent í því að styðja ríkisstjórnir sem
hvað eftir annað hafa nærri komið
stórstyrjöldum af stað. Nægir þar
að nefna stuðning Bandaríkja-
manna við ísraelsstjórnir og
ir hótunum og drápi á saklausu
fólki. Þar hafa Bandaríkjamenn
staðið fastir fyrir í þessu tilviki en
Sovétmenn orðið svo ólánssamir
að hafa gerst bakhjarlar ofbeldis-
ins.
Hryðjuverk þau sem Líbýumenn
eru taldir standa á bak við - og
gera vissulega í mörgum tilvikum
- hafa einkum verið framin í Evr-
ópu og einkum meðal þjóða sem
yfirleitt teljast til bandamanna
Bandaríkjanna. Þótt þau beinist
fyrst og fremst að gyðingum og
bandarískum þegnum fer ekki hjá
því að margir þegnar þessara ríkja
eiga einnig um sárt að binda í kjöl-
far hryðjuverkanna. Svo virðist
hins vegar af viðbrögðum leiðtoga
þessara þjóða, sem þeir séu orðnir
svo hræddir við hefndaraðgerðir
hryðjuverkaleiðtogans í Líbýu, að
þeir kjósi helst að aðhafast ekkert
sem gæti styggt hann og egnt til
hefndaraðgerða gegn þeim. Síðan
reyna þeir að blekkja sjálfa sig og
aðra með því að þykjast með þessu
vera að afstýra stórátökum.
Hætt er þó við að reyndin verði
önnur. Með því að grípa ekki til
hraustlegra refsiaðgerða gegn
hryðjuverkaforsetanum á sviði
efnahagsmála og öðrum þeim vett-
vangi þar sem ekki er með vopnum
barist, auka þau einmitt hættuna
á ófriði sem enginn veit hvar end-
ar. Þegar Bandaríkjamenn fá ekki
stuðning getur þeim fundist nauð-
synlegt að láta vopnin tala til þess
að lækka rostann í hryðjuverkafor-
ingjanum, sem krefst þá samstund-
is hjálpar frá Sovétmönnum, sem
ekki geta heldur misst andlitið
gagnvart sínum bandamönnum.
Þannig getur linkind gagnvart
hryðjuverkaforingjanum beinlínis
stuðlað að styrjöld.
En þetta vekur okkur til um-
hugsunar um þá biturlegu stað-
reynd að fjölmargir aðilar fá sínu
framgengt í skjóli hótana og afls-
munar. Ekki alltaf með hryðju-
verkum og manndrápum heldur
ýmsum öðrum hætti sem í eðli sínu
er miklu meinlausari. Og það kenn-
ir okkur einnig að það er aldrei
lausn að láta undan hótunum. Það
býður aðeins næstu hótun og næsta
yfirgangi heim.
Magnús Bjarnfreðsson
Verkin tala
Kjallarinn
Er það ekki verðugt umhugsun-
arefni fyrir íslenska verkalýðsstétt
að nú, þegar Alþýðusamband Is-
lands stendur á sjötugu, skuli
fjórða hver fjölskylda í landinu
vera undir fátæktarmörkum og
fjölmargir þurfa að leita opinbers
stuðnings?
Velferðarfátækt nefnir Haraldur
Blöndal þetta efnahagsástand. Mér
datt reyndar í hug að hann hefði
ætlað að segja frjálshyggjufátækt,
en prentvillupúkinn eða einhver
púki villt um fyrir honum. - Og ef
hann skyldi nú vaða í villu og
svíma gæti verið gagnlegt fyrir
hann að kynnast þessu fyrirbæri
jafnnáið og þeir sem best þekkja
til - því að sjálfsögðu vill hann
hafa það sem sannara reynist. - Svo
sannkristin, guðelskandi sál.
Velmegunin I borg Davíðs
Skömmtunarseðlarnir í borg
Davíðs hafa reynst mörgum erfiður
biti að kyngja. Er ekki ástandið
orðið ógnvekjandi þegar örvænt-
ingin rekur stöðugt fleiri og fleiri
út í sjálfsvíg vegna þess að þeir sjá
enga leið út úr erfiðleikunum? - Á
sama tíma og ríki og sveitarfélag
sóar fjármunum almennings í bitl-
inga og alls konar gæluverkefni
þarf hin vinnandi stétt að biðja um
brauð. - Þvílík þjóðarskömm að
annað eins skuli geta gerst hjá
einni af ríkustu þjóðum heims. Þar
sem þvi var til skamms tíma haldið
fram að stéttaskipting værí ekki til.
Orsök og afleiðing
En það er margt sem veldur þessu
hörmulega ástandi. Óstéttvísi ís-
lensks verkalýðs vegur þar býsna
þungt. - Þar virðast þessi kunnu
orð eiga einkar vel við: Sjáandi sjá
þeir ekki, heyrandi heyra þeir ei
né skilja. - Fólk hefir sætt sig við
að vera svipt þeim sjálfsögðu
mannréttindum að geta lifað
mannsæmandi lífi. Og hefir ekki
hikað við að leiða skæðustu and-
stæðinga sína til æðstu valda í
þjóðfélaginu. Þessi afglöp hafa orð-
ið dýr fyrir verkalýðinn.
Málaliðar og menningarhrun
Hvað færa nýgerðir kjarasamn-
ingar þeim verst settu í þjóðfélag-
inu? Ekki vantaði fögur orð og
fyrirheit forustusauða ASÍ áður en
þeir gengu til samninga. - Lægstu
launin yrðu að hækka verulega -
það var höfuðmálið. En vesalings
mennirnir gleymdu bara öllum lág-
um launum þegar þeir fóru að gera
lífskjarasáttmála fyrir atvinnurek-
endaauðvaldið. - Óg getur nokkur
láð þeim það? - Allir vita að hags-
munir þeirra sem selja vinnuaflið
og hinna sem kaupa það fara ekki
saman þó að þeir síðarnefndu haldi
því gjarnan íram.
En það er ekki og hefur aldrei
verið á óskalista auðvaldsins að
hér sé réttlát tekjuskipting eða
háþróað og heilbrigt mannlíf. Því
meiri fátækt og vesaldómur þeim
mun ódýrara vinnuafl. - Og síðan
verkalýðsbaráttan snerist gegn
sjálfri sér geta þeir að vonum ekki
dulið fögnuð sinn. - Málaliðar
þeirra hafa svo sannarlega vel fyrir
öllu séð. - Þeir sleppa sem sagt við
að greiða hærri laun og allar að-
gerðir ríkisstjórnarinnar koma
einkum þeim til góða og öðrum sem
síst þurfa þess með. Varla hafa toll-
ar á bílum og hjólbörðum verið
lækkaðir til að bæta kjör þeirra
sem hvorki eiga bíl né hafa ráð á
að kaupa hann. Kannski hefði þeim
sem ætlað er að lifa á 18 þús. kr.
launum komið eins vel lækkað verð
á matvörum og öðrum lífsnauð-
synjum.
En hver skyldu vera laun for-
ustumanna ASÍ með fríðindum
o.s.frv.? Kannski er það leyndar-
mál? - Annars er ástæðulaust að
spyrja eða spá. Að sjálfsögðu eru
vegir þeirra sem svo hátt eru uppi
órannsakanlegir...
Hitt er annað mál að þessir menn
hafa í gegnum tíðina sniðgengið
mannleg sjónarmið í kjaramálum.
Þess vegna býr nú stór hluti þjóð-
arinnar við mikla fátækt. Þetta
hefði ekki getað gerst ef verkalýðs-
hreyfingin hefði ekki misst það
stolt og sjálfsvirðingu er hún lagði
upp með í árdaga, þegar hugsjóna-
eldur og réttlætiskennd mörkuðu
stefnuna. Nú er hún greinilega
þjökuð og hreyfihömluð - sættir sig
við að vera þræll.
I gjörningaveðri hefir hugsjón
hennar gengið fyrir ætternisstapa.
Þar stendur hún nú niðurbrotin i
AÐALHEIÐUR
JÓNSDÓTTIR
VERSLUNARMAÐUR
a „En hvað gera forustumenn ASÍ í
^ næstu kjarasamningum? - Sjá þeir
ástæðu til að lyfta lægstu laununum svo
að allir geti lifað? - Eða verða þeir að
leita blárra blóma handa ráðherrum?“
þvi fúafeni er stéttarsvikarar skópu
henni. - Eða þannig kemur hún
mér fyrir sjónir. Þó að ég hafi
reyndar aldrei verið í verkalýðs-
félagi hefi ég fylgst af áhuga með
baráttunni. - Og það hefir vægast
sagt verið dapurlegt sjónarspil.
Þeir sem barist hafa gegn ríkjandi
launamisrétti hafa ævinlega beðið
ósigur fyrir þeim sem gjörsamlega
ætla að tapa glórunni ef jöfnuður
og réttlæti er nefnt i sambandi við
kjarasamninga.
Ekki er útlitið sem best, satt er
það. En samt hef ég trú á því að
ef sá mikli fjöldi sem býr við mest
ranglæti í kjaramálum rís upp sem
einn maður gegn þessari þróun þá
muni verkalýðshreyfingin átta sig
á því að hún verður að velja sér
foringja sem vilja hefja merki
hennar til vegs og virðingar - en
ekki þá sem þrýsta henni niður í æ
dýpri niðurlægingu.
En kannski fer einmitt að rofa til
30 þús. kr. lágmarkslaun, sem
samið var um i Bolungarvík, var
stórt og merkilegt skref og vonandi
stefnumarkandi, þó að Steingrímur
Hermannsson og Þorsteinn Páls-
son segi að svo skuli ekki verða.
En hvað gera forustumenn ASÍ í
næstu kjarasamningum? - Sjá þeir
ástæðu til að lyfta lægstu launun-
um svo að allir geti lifað? - Eða
verða þeir að leita blárra blóma
handa ráðherrum? - Aldrei er að
vita nema þeir hafi lofað einhverju,
sem þeir hafa ekki svikið.
Mennirnir sem misstu
ekki glæpinn
Tímamótasamninga eða
lífskjarasáttmála nefndu samn-
ingamennirnir þetta afkvæmi sitt
sem hljóp af stokkunum í vinnu-
veitendahreiðrinu í Garðastræti.
En ekki er gaman að guðspjöllun-
um... Nú hafa Steingrímur
Hermannsson og Jón Baldvin
vinstra megin við miðju reynt að
ræna króganum. - En sagt er að
undan rifjahylki Þrastar Ölafsson-
ar hafi fyrirbærið skriðið. - Og
þeir sem muna Þrastarkliðinn frá
fyrra ári sjá greinileg ættarmót.
Að vonum mótmæltu forustusauðir
ASÍ harkalega ránstilburðunum.
Skilgetnu afkvæmi þeirra og VSÍ
skyldi engum takast að ræna ...
Enginn skyldi geta kallað þá
Mennina sem misstu glæpinn ...
Þá var ekki undur þó að þeir yrðu
reiðir við ritstjóra Þjóðviljans fyrir
að grandskoða afkvæmið og lýsa
því eins og það kom honum fyrir
sjónir án þess að signa það og gefa
því blóm. Hörkugott herbragð hjá
Guðmundi og Þresti að lýsa vítur
á Þjóðviljann og segja honum upp.
Og ekki spillti að Jakaburður af
kjarnyrðum fylgdi, og sýnir að þeir
eru afspyrnumenn í vítum.
En nú er það þeirra höfuðverkur
að tryggja framtíð barnsins, og
Þröstur kann ráðið: Koma Sjálf-
stæðisflokki, Alþýðuflokki og
Alþýðubandalagi í eina sæng eftir
næstu kosningar. - Og því ekki?
Jón Baldvin telur verkalýðsarm
Alþýðubandalagsins ekki ófýsileg-
an kost fyrir sig... Og þótti engum
mikið ... Þar hittir skrattinn þó
áreiðanlega ömmu sína ...
Og því sky ldu Ásmundur, Þröstur
og Jakinn ekki einmitt eiga eftir
að veita Alþýðubandalaginu ná-
bjargirnar? Þar sem þær köldu
staðreyndir blasa við að hvorki
virðist grundvöllur fyrir heiðar-
legri, öflugri verkalýðsbaráttu eða
heilbrigðum, sterkum verkalýðs-
flokki hér í „Singapore norðurs-
ins.“
Aðalheiður Jónsdóttir