Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1986, Blaðsíða 16

16
DV. LAUGARDAGUR 10. MAÍ 1986.
Dirty Dozen Brass Band
beint frá New Orleans
Skrúðgöngumarsar með sveiflu
Það er ekkert lát á stóratburðum
á jasssviðinu hér á landi því sífellt
fleiri merkisberar jasstónlistar láta
svo lítið að staldra við hér á landi á
ferðalögum sínum um heiminn. Dag-
ana 11. til 15. maí mun ein merkileg-
asta jasslúðrasveit heirns dvelja hér
á landi í boði Jazzvakningar og Jazz-
klúbbs Akureyrar fyrir milligöngu
Menningarstofnunar Bandaríkj-
anna. Sveitin kallast Dirty Dozen
Brass Band og kemur frá New Or-
leans, sjálfri vöggu jassins. Hljóm-
sveitin mun halda tónleika í
Alþýðuhúsinu á Akureyri mánudag-
inn 12. maí og í Broadway í Reykja-
vík miðvikudaginn 14. maí.
Fæðingarborg jassins
Það er alkunna að jassinn á djúpar
rætur í New Orleans. Án þess að
hægt sé að færa sönnur á það er því
jafnan haldið fram að hann sé í raun
réttri upprunninn í New Orleans þar
sem lúðrasveitir blakkra léku jarðar-
farar- og skrúðgöngumúsík sína á
strætum úti. Þessi tónlistarhefð hef-
ur haldist í New Orleans svo til
óbreytt í u.þ.b. 90 ár og upp úr þessu
umhverfi spratt sjálfur Louis Arm-
strong. í seinni tíð hefur annar
ágætur trompetleikari frá New Or-
leans heillað jassgeggjara um allan
heim, nefnilega hinn ungi Wynton
Marsalis. Þessi ungi blásari er ein-
mitt af kynslóð new-orleanskra
hljófæraleikara sem standa með ann-
an fótinn í gömlu lúðrasveitahefð-
inni og hinn fótinn í nútímanum.
Meðlimir Dirty Dozen Brass Band
eru flestir á svipuðum aldri og Wyn-
ton Marsalis. Strákar sem byrjuðu
að blása í kazoo-flautur árið 1977 um
leið og þeir eltu einhverja hinna rót-
grónu lúðrasveita sem marseraði um
götur og stræti borgarinnar. En fljót-
lega bættust fleiri tónlistarmenn í
hópinn og fyrr en varði var Dirty
Dozen hópurinn vaxinn úr þriggja
manna kazoo-blásarasveit í átta
manna lúðrasveit. Hljóðfæraskipan-
in var að hætti gömlu sveitanna:
tveir trompetar, bassatromma, sner-
.iltromma, túba, básúna og síðan tveir
saxófónar. Eitthvað hljómaði tónlist
þeirra öðruvísi en gömlu mennimir
áttu að venjast. Strákarnir átta í
Dirty Dozen leyfðu sér að blanda
einstaka bebop-lögum inn á milli
gömlu jarðarfararsöngvanna, mars-
anna og gleðisöngvanna. Og gömlu
mennirnir sögðu jafnan. Nei, þetta
er ekki hægt að leyfa sér að gera.
Þið brjótið hefðina." En fólkið sætti
sig fullkomlega við þessi nýju lög og
marseraði í takt við hljómfallið.
Hefðin brotin
Dirty Dozen Brass Band gengur
lengra en gert hefur verið um nokk-
urra áratuga skeið í New Orleans.
Þeir sveigja gömlu hefðina að nútím-
anum og þess vegna hafa þeir náð
að opna eyru fólks um allan heim
fyrir þessari gamalgrónu tónlist. Þeir
benda réttilega á að þegar fyrstu
New Orleans hljómsveitimar vom
að leika jarðarfararmarsana eða á.
dansleikjum, í erfidrykkjum og þess
háttar samkomum, fyrir nærri því
einni öld, var sífellt verið að brjótá
hefðimar. Menn eins og Buddy Bold-
en, King Oliver og Louis Armstrong
bættu allir einhverju nýju við hið
gamla. Það sem var nýtt þá er orðið
hefðbundið í dag. Þessir frumkvöðlar
voru að þróa nýja tegund tónlistar,
sem þótti heldur betur byltingar-
kennd í eyrum hvítra manna. Þess
vegna er hið nýja líf sem Dirty Dozen
Brass bandið hefur blásið í tónlist-
ina, og þó sérstaklega gamla formið,
eins og vítamínsprauta.
Nýir straumar
Dirty Dozen notar áhrif frá Miles
Davis, Thelonious Monk, Duke Ell-
ington, Charlie Parker og jafnvel
Michael Jackson til að fríska upp á
tónlistina. Það má greina fönkáhrif,
avant-garde blæ, rythmablúshljóm,
og þó ef til vill einna helst afrísk
taktáhrif, í söngvum Dirty Dosen
sveitarinnar. Allt er þetta gert með
þeim hætti að New Orleans blærinn
er ríkjandi en ferskir vindar blása
sterklega um tónana. Tónlistin er
lifandi. Dirty Dozen er ekki að herma
eftir gömlu mönnunum. Þetta er lif-
andi sveit sem leikur lifandi tónlist.
Takturinn er kannski dálítið hraðari
en hann var í gamla daga. En þess
ber að gæta að nú eru hljóðfærin
betri, kunnáttan meiri og yfirferðin
þess vegna í samræmi við það. Við
lifum á tímum meiri hraða og það
kemur ósjálfrátt fram í tónlist vorra
tíma. Allt þetta skynja strákamir í
Dirty Dozen Brass Band.
8 manna sveit
En stöldrum nú við og skoðum fyr-
irbærið Dirty Dozen Brass Band
nánar. Þetta er átta manna sveit
þrátt fyrir að nafnið gefi til kynna
að hún rúmi 12 manns. Svo er ekki.
Nafnið er runnið frá Dirty Dozen
Social And Pleasure Club sem þeir
voru og eru meðlimir í. Fyrstu með-
limimir vom hinn 32 ára bassa-
trommuleikari Benny Jones, sem
fékk til liðs við sig tvo vini sína, hinn
tvítuga Charles Joseph, sem var í
rauninni básúnuleikari, og yngri
bróður hans, hinn 16 ára Kirk Joseph
sem lék á túbu. Það vom fyrst og
fremst kazoo-flauturnar sem þeir
notuðust við er þeir léku í skrúð-
göngum og garðveislum ýmiss konar.
Skömmu síðar bættist barítónleikar-
inn Roger Lewis við sem starfað
hafði lengi vel með Fats Domino.
Enn stækkaði sveitin þegar trompet-
leikarinn Gregory Davis gekk til liðs
við þá og nú var kazoo-flautunum
pakkað niður og tekið til við að leika
alvörutónlist á ekta hljóðfæri. Enn
átti sveitin eftir að stækka eftir að
alvaran tók við og trompetleikarinn
Efrem Towns bættist í hópinn. Ekki
varð þó Dirty Dozen Brass Band full-
skipað fyrr en tenórsaxófónistinn
Kevin Harrís og sneriltrommuleik-
arinn Jennell Marshall höfðu form-
lega gengið til liðs við hina sex. Ein
breyting varð síðan þegar stofhand-
inn Benny Jones hætti og Paul
Batiste tók við bassatrommunni. Nú
tóku menn sig alvarlega og æfðu
hefðbundna New Orleans tónlist í
bland við ýmiss konar bebop-slagara,
auk þess sem einstaka frumsömdu
lagi var skotið inn í dagskrána. Dirty
Dozen bandið fór að leika reglulega
fyrir dansi á hinni vafasömu Glass
House búllu þar sem slagsmál voru
daglegt brauð. Fljótlega barst orð-
rómurinn út og hvítir jassgeggjarar
fóru að venja komur sínar í Gler-
húsið og þá slípaðist framkoma
fastagestanna nokkuð. Svo löng saga
sé gerð stutt þá var sveitinni boðið
að leika á Kool-jasshátíðinni árið
1984 og eftir það barst nafn sveitar-
innar með vindinum um jassheiminn.
Af götunni í hljómleikahallir
Dirty Dozen Brass Band er svo til
hætt að leika í skrúðgöngum og jarð-
arförum enda lítið upp úr því að
hafa. Þar að auki er hljómsveitin
ákaflega eftirsótt til hljómleikahalds
víða um heim. Þessi merkilegi oktett
hefur gefið út eina stóra plötu sem
kallast Feet Can’t Fail Me Now eftir
samnefndu lagi þeirra félaga. Þetta
lag er eins konar vörumerki sveitar-
innar. Það er tilgangur Dirty Dozen
Brass Band að skemmta fólki með
tónlist sinni. Eins og nafnið á fyrir-
greindu lagi gefur til kynna ætlast
þeir til að tónlistin hlaupi beinustu
leið í fætur þeirra sem á hana hlýða.
Þeir sem kjósa fremur að hlusta og
sitja með stóískan rósemdarsvip á
andlitinu ættu að geta notið tónlistar
Dirty Dozen Brass bandsins til jafns
við þá sem fremur kjósa að hreyfa
sig í takt við hljómfallið.
Ýlfrandi stuð
Það má a.m.k. gera ráð fyrir að
allt verði vitlaust í Alþýðuhúsinu á
Akureyri og í Broadway þegar þessi
stórmerka lúðrasveit blæs af lífs og
sálar kröftum þá tónlist sem varð-
veist hefur í New Orleans, fæðingar-
borg Louis Armstrong og jassins í
heila öld. Það er ekki nema tæpur
mánuður sína New Orleans-búinn
Fats Domino gaf íslendingum færi á
að kynnast rythmablúsnum eins og
hann gerist bestur í New Orleans.
Nú fær fólk tækifæri til að heyra þá
tónlist sem hleypti þessu öllu af stað
og hvemig hún hefur þróast í hönd-
um Dirty Dozen lúðraflokksins.
-jg
Dirty Dozen Brass Band: Roger Lewis, Kirk Joseph, Efrem Towns, Greg Tate, Charles Joseph Jennell Marshall, Lionel Batiste og Kevin Harris.