Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.1986, Blaðsíða 19

MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÖBER 1986.
Menning
19
Sagt frá,
ekki sýnt
Elias Mar:
Það var nú þá
Letur 1985, 171 bls.
Þessi bók kom út íyrir ári, en barst
okkur víst aldrei þá á DV. Vonum
við að betra sé seint en aldrei, enda
hlýtur bókin að vera jafngóð í ár og
hún var í fyrra. Raunar er hún mest-
öll mun eldri en svo, hún rúmar
fimmtán smásögur, og eru flestar
þeirra frá árunum 1949-61, en tvær
síðustu nýlegar. Lengi hafa margir
verið að vonast eftir bók frá Elíasi,
því hann var afkastamikill rithöf-
undur á unga aldri. Á sex árum,
1946-51, sendi hann frá sér jafh-
margar bækur; þrjár frumsamdar
skáldsögur og eina þýdda, smá-
sagnasafh og ljóðabók. Síðan kom
skáldsagan Sóleyjarsaga út í tveimur
hlutum, 1954-9, þýddar skáldsögur
1956 og 1970 og ljóðabók 1977. Mun
þó ekki allt talið, en þetta smásagna-
safn er einmitt frá því þrjátíu og
fimm ára tímabili sem liðið hefur frá
því að Elías var afkastamestur.
Smásögur þessar eru nokkuð
sundurleitar, og er þess enginn kost-
ur að víkja hér að hverri þeirra. Sú
fyrsta segir frá sveitamanni sem þyk-
ir hjárænulegur í vegavinnuflokki,
vegna þess m.a. að hann er
gormæltur og nefrnæltur. Síðar sér
sögumaður tvífara hans í París og
minnist þess þá, að þar þykir slíkur
framburður eðlilegur. Þetta vekur
til umhgusunar um hvort harmsögu-
leg örlög mannsins eigi sér ekki líka
æðimargar hliðstæður í erlendum
stórborgum. En þessi íslenski sveita-
maður missti bæði böm sín í byl,
þrátt fyrir hetjulega vöm.
Dagblaðaumfjöllun
Eitthvað er aðferðin svipuð í
næstu sögu, þar sem hrikalegur
landaparís tveggja drengja um
Skólavörðuholt verður hliðstæða og
táknmynd seinni heimsstyrjaldar-
innar - sem má þá skilja sem ámóta
bamaskap. Mér finnst þessi dæmi-
söguaðferð ólistræn í eðli sínu og
skýra hve daufleg útkoman verður.
Þetta á betur við í stólræðum en
sagnagerð. Svipað er um langa sögu,
„TJraníum í þjóðarhjarta", þetta er
pólitísk hugleiðing í smásögugervi,
hefði sjálfsagt gert lukku í Sunnu-
dagsblaði Þjóðviljans 1955, þegar
hún var samin, en á lítið erindi á
bók núna, finnst mér. Ekki af því
að ég efist um að íslensk stjórnvöld
myndu farga hverju sem er fyrir
kjamorkuhagsmuni Bandaríkja-
stjómar, heldur af hinu, að þessi
„saga“ er af nákvæmlega sama tagi
dagblaðaumfjöllunar og birst hefur
síðastliðin þijátíu ár. Sama verður
að segja um titilsöguna, sem sýnir
breytt viðhorf Meðaljóns, ffá því að
vera hugsjónasterkur Ungmennafé-
lagsmaður yfir í að vera ofstækis-
fullur Aronssinni á efri árum. Hér
snýst allt um kjaftaganginn í mann-
inum, texti þessi er eins og fleiri fyrst
og ffernst til að birta skoðanir. Höf-
undur er auðvitað ekki að halda
þeim fram, heldur hæðast að þeim,
en það breytir engu um það, að þetta
er af tagi sunnudagshugleiðinga en
ekki sagnagerðar. Eins er um „In
dulci jubilo", hún er af tagi endur-
minninga sem birtast í jólablöðum,
en ekki skáldskapar. Sama gildir um
„Dæmisögu um dauðann“, og er þó
hlálegt að hún lýsir skáldi sem út-
laga úr mannlegu samfélagi, sem
öllum þykir réttdræpur vegna þess
að hann bindur sig ekki við máls-
stað!
Skoðana- og formælinga-
strókur
„Saman lagt spott og speki“ bein-
ist öll að þvi að sýna persónu, sem
höfundur hefur upplýst að sé raun-
veruleg; fyrirmynd organistans í
Atómstöðinni. Við skulum þá vona
að þetta sé sem nákvæmust eftir-
mynd, því ekki hefur hún sjálfstætt
listgildi. Það stendur bara skoðana-
og formælingastrókurinn útúr hon-
um, í kunnuglegum stíl, um ræfildóm
íslenskra menntamanna á fyrri hluta
aldarinnar. Sögumaðurinn, feiminn
Bókmenntir
öm Ólafsson
unglingur, er andstæða þessa lífs-
nautnamanns og þannig hafður til
að gera hispurslaust hommatal hans
að lostafengnara.
í sögunni „Volaðs vera“ eru góðar
lýsingar sem skapa hugblæ, sýna
kuldann sem umlykur einangraðan
listamann og þá ofuijarðnesku feg-
urð sem hann leitar eftir. Lýsing
mannsins er vel gerð, þar birtast lit-
imir sem hann glímir við (feitletrað
af mér), fuglatalið virðist ills viti, og
einnig hitt, að ekkért gengur:
„Hann er rösklega miðaldra,
rengluvaxinn, loðbrýndur og
hvítsköllóttur; en þykkur krag-
inn umhverfis skallann er
dökkur eins og hamrabelti við
jökulrætur. Augun eru svört eins
og tveir hrafnar, og þó ekki kvik-
ari en svanir í sárum. Hendur
hans bera rauðan lit kvöldhim-
ins, bláan lit hafs, hvítan ht
vetarríkis; og flesta aðra liti.
Hann vantar einn fingur. Þessar
marglitu skorpnu hendur leita
eftir þvi sem hægt er að leggja
til munns; einnig kreista þær
harðnaða pensla, svartkrítarbrot
og spjöld. Svo ráðast þær stund-
um hvor á aðra sér til hita, [...]“
„Jeg ville elske at være
dronning“
Einnig í „Hinsta vitjun" skapa lýs-
ingar hugblæ, en það er eins og
kjamann vanti þar, ég get ómögu-
lega séð eitthvað merkilegt við að
hinstu orð manns skuli vera: „Jeg
ville elske at være dronning!" - þeg-
ar við þekkjum manninn sáralítið.
Almennt talað finnst mér þessar
sögur ansi misheppnaðar. Það er
eins og þær beinist yfirleitt að mór-
al, eigi að sýna fram á eitthvað,
svosem að kynlíf sé skapbætandi, í
sögunni um Petrúnellu. En undan-
tekning frá þessu er einmitt nýjasta
sagan og aftasta, „Bið“. Þar er að-
eins sýnd biðstofa í augum pilts sem
man ekkert. Þetta er mjög vel gert,
hver setning í sögunni er innan þessa
ramma. Vissulega má skilja þessar
aðstæður sem táknrænar fyrir lífið,
en það er ekki augljóslega táknrænt
eins og hinar sögumar, þessi saga
stendur á eigin fótum, hér er sýnt,
en ekki bara sagt frá. Mikið væri
gaman að fá meira af svo góðu.
Elias Mar rithöfundur.
SÖLUSKATTUR
Viðurlög falla á söluskatt fyrir septembermánuð 1986
hafi hann ekki verið greiddur i síðasta lagi 27. þ.m.
Viðurlög eru 4% af vangreiddum söluskatti fyrir hvern
byrjaðan virkan dag eftir eindaga uns þau eru orðin
20% en síðan reiknast dráttarvextir til viðbótar fyrir
hvern byrjaðan mánuð, talið frá og með 16. nóvember.
20. október 1986,
fjármálaráðuneytið.
SAMKEPPNI
UM RÁÐHÚS
REYKJAVÍKUR
Borgarstjórn Reykjavíkurefnirtil samkeppni umtillögu
að ráðhúsi í Reykjavík.
Heimild til þátttöku hafa félagar í Ai og þeir sem leyfi
hafa til að leggja aðalteikningar fyrir Byggingarnefnd
Reykjavíkur og uppfylla ákvæði 12. gr. byggingarlaga
nr. 54/1978.
Trúnaðarmaður dómnefndar, Ólafur Jensson, Bygg-
ingaþjónustunni v/Hallveigarstíg, afhendir keppnis-
gögn frá og með miðvikudeginum 22. október gegn
skilatryggingu að upphæð kr. 2.000.
Tillögum skal skila til trúnaðarmanns í síðasta lagi 4.
mars 1987.
Reykjavík, 22. október 1986,
borgarstjórinn í Reykjavík.
Til sölu
notuð
skrifstofuhúsgögn:
skrifborð - stólar - fundaborð -
afgreiðsluborð, laus skilrúm og margt fleira.
I EINSTAKT
TÆKIFÆRI
Opið kl. 14-19 i dag.
Komið í Síðumúla 12, 2. hæð.
Dagblaðið-Vísir
Þú hringir — við birtum og auglýsingin verður
færð á kortið. ,
Nú er hægt að hringja inn smáauglýsingar (
og ganga frá öllu í sama símtali.
Hámark kortaúttektar í sima er kr. 2.050,-
Hafið tilbúið:
/Nafn - heimilisfang - síma - nafnnúmer -kortnúmer''
og gildistíma og að sjálfsögðu texta auglýsingarinnar.