Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1987, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 14. ÁGÚST 1987.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Rltstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot. mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð I lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Kringlan
Þúsundir fólks lögðu leið sína í Kringluna í gær. Þá
var húsnæðið vígt og verslanir opnaðar. Undanfarnar
vikur og mánuði hefur þetta stóra og sérstæða verslun-
arhúsnæði blasað við augum vegfarenda og innan dyra
hefur verið unnið að því hörðum höndum að hafa allt
til reiðu á sjálfum opnunardeginum. Enginn verður fyr-
ir vonbrigðum með árangurinn. Þegar tjaldið var dregið
frá í gær fór ekki á milli mála að hér í höfuðborginni
er risin verslunarbygging sem jafnast á við það besta
og fínasta í háborgum heimsins. Ekki aðeins í vöruvali
og vörugæðum, heldur og í útliti, hönnun og smekkvísi.
Auðvitað hafa ýmsar verslanir hér á landi verið í
fremsta flokki, en aldrei áður hefur heil verslunarsam-
stæða, samtals sjötíu og sex talsins, borið svo af. í
þessari byggingu, sem og í einstökum verslunum, er
órúlegur metnaður, glæsileiki og fjármagn. Kringlan
er minnisvarði nýrrar aldar, straumhvarfa í íslenskri
verslunarsögu. Göngu- eða verslunargatan er yfirbyggð,
hátt til veggja og vítt til lofts. Verslanirnar eru hannað-
ar af einstakri smekkvísi og við fyrstu sýn virðist
vöruúrvalið mikið og veglegt. Þar skortir ekkert á.
Kringlan er byggð fyrir forgöngu Hagkaups og það
fyrirtæki er með langstærstu verslunina á staðnum. Þar
fara ungir menn fyrir, sem hafa unnið þrekvirki við
uppbyggingu og frágang Kringlunnar. Ástæða er til að
óska þeim til hamingju með útkomuna. En á engan er
hallað þótt sérstaklega sé minnst á Pálma Jónsson,
stofnanda og aðaleiganda Hagkaups. Pálmi í Hagkaup
er fyrir löngu orðinn þjóðsagnapersóna enda hefur hann
markað spor í íslenskri verslunarsögu löngu áður en
hið nýja hús reis í Kringlumýrinni. Það er rétt sem
viðskiptaráðherra sagði í setningarræðu sinni í gær-
morgun, að Pálmi í Hagkaup hefur með verslunarrekstri
sínum bætt kjör almennings og fært honum kjarabætur
til jafns við alla aðra kjarabaráttu.. Það er löngu kunn-
ugt að hagstætt vöruverð í Hagkaup hefur gert fólki
kleift að kaupa nauðsynjavörur, bæði í gæðum og
magni, á viðráðanlegum kjörum. Saga Hagkaups er lýs-
andi dæmi um kosti samkeppninnar og frjálsrar verslun-
ar.
Sumir hafa áhyggjur af þeim afleiðingum sem versl-
unarsamstæðan í Kringlunni kann að hafa í för með
sér. Halda að verslun dragist saman annars staðar, að
gömlu verslunargöturnar í miðbænum lognist út af, að
kaupmaðurinn á horninu sjái sína sæng útbreidda.
Enginn vafi er á því að nýjar verslanir draga úr verslun
annars staðar. Markaðurinn tekur ekki endalaust við.
En þetta hefur áður verið sagt og hræðslan við nýjung-
arnar er aðeins útrás tregðulögmálsins og kyrrstöðunn-
ar. í Kringlunni er vissulega boðið upp á nýmóðins
þjónustu og glæsilega vöru, en þegar ti lengdar lætur
munu þær verslanir lifa sem neytendunum líkar best
við. Frelsi í verslun er einmitt í því fólgið að kaupmenn
keppa um markaðinn og það gera þeir einvörðungu með
þjónustu, vöru og gæðum þess sem á boðstólum er. Sá
sem dregst aftur úr í verðlagningu og úrvali getur ekki
búist við að neytendur leiti' til sín. Svo einfalt er það
lögmál, svo sjálfsögð er sú þróun. Reynsla mun skera
úr um það hvort Kringlan sogar til sín fjöldann, en ef
aðrir mæta samkeppninni frá Kringlunni með sama
áræði og stórhug, eins og þar getur að líta nú, er engin
hætta á að aðrir verslunarstaðir eða búðir spjari sig
ekki. Markaðurinn leitar alltaf uppi það sem honum
býðst best.
Ellert B. Schram
„Þrátt fyrir útreikninga og aðvaranir var eins og fyrrverandi rikisstjórn væri alveg ákveðin í að sjá hvorki
né heyra.“
Húsnæðiskerfi í vanda
Nú eru liðnir rúmir 11 mánuðir frá
því lög um nýtt húsnæðislánakerfi
tóku gildi. Frumvarpið var lagt
fram í lok þings vorið 1986 og því
miður fékk það frekar litla umíjöll-
un á Alþingi vegna tímaskorts eins
og því miður svo mörg önnur frum-
vörp.
Þrátt fyrir að mikið lægi á að fá
frumvarpið samþykkt fyrir þing-
lausnir var strax ljóst að ýmsir
gallar voru á því og margir mikil-
vægir þættir húsnæðislánakerfis-
ins voru ski'.dir eftir. Nýju lögin
miðuðust nær eingöngu við að fólk
keypti sér íbúðarhúsnæði. Félags-
lega íbúðalánakerfið, búseturéttar-
íbúðir, leiguíbúðir og fleira var þar
ekki tekið með. í umfjöllun um
frumvarpið kom einnig fram sú
óvissa sem ríkti um fjármögnun
húsnæðiskerfisins. Gert var ráð
fyrir að lífeyrissjóðir landsmanna
lánuðu fé til Húsnæðisstofnunar
sem síðan endurlánar til húsbyggj-
enda með lægri vöxtum en lífeyris-
sjóðirnir fá. Mismunur á þeim
■ vöxtum, sem lífeyrissjóðirnir fá, og
þeim sem húsbyggjendur greiða
verður auðvitað að koma einhvers
staðar frá, annars stefnir í gjald-
þrot húsnæðissjóðanna.
Á Alþingi var bent á þetta og var
sæst á það að fyrir haustþingið
yrðu þessir þættir teknir til endur-
skoðunar í milliþinganefnd.' Þrátt
fyrir samkomulag þingflokkanna
um endurskoðun tókst ekki að ná
neinum árangri varðandi önnur
íbúðarform en séreignaríbúðir sem
nýju lögin gera ráð fyrir. Virtist
það helst skorta að stjórnvöld gæfu
fulltrúum sínum það veganesti sem
til þurfti til að þeir tækju alvarlega
á málum.
Vandamálin komu strax í
Ijós
Strax og lögin tóku gildi kom í
ljós að mun fleiri sóttu um lán en
gert hafði verið ráð fyrir þegar þau
voru samin. Þetta hefði ekki þurft
að koma á óvart því að mikið af
fólki hafði haldið að sér höndum
þar sem nær ómögulegt hafði verið
fyrir venjulegt fólk að kaupa hús-
næði. Það hefði því strax þurft að
gera ráðstafanir til að koma í veg
fyrir kollsteypu. Þegar frumvarp
til fjárlaga var lagt fram varð ljóst
að stjórnvöld höfðu ekki gert sér
grein fyrir vandanum eða vildu
ekki horfast í augu við hann. Það
er ekki nóg að setja fram ákveðið
lánafyrirkomulag og taka ekki til-
lit til þess að það þarf fé ef lána á
fólki úr opinberum sjóðum til
íbúðakaupa. Það er eins og stjóm-
völd hafi gleymt svo augljósri
staðreynd. Þrátt fyrir útreikninga
og aðvaranir var eins og fyrrver-
andi ríkisstjórn væri alveg ákveðin
í að sjá hvorki né heyra. Ég tel
ekki óeðlilegt að fólk þurfi að bíða
í ákveðinn tíma eftir lánum en það
er í hæsta máta óeðlilegt að bið-
tíminn lengist stöðugt og stefni í
að verða mörg ár.
Ánægðir með sig
Ríkisstjómin virtist svo blind á
Kjallariim
Kristín Einarsdóttir
þingkona Kvennalistans
ástandið að húsnæðislánakerfið
var meira segja talið vera ein af
skrautfjöðrunum í hatti hennar og
þótti ástæða til að auglýsa það
sérstaklega fyrir kosningar í vor.
Meira að segja þótti félagsmála-
ráðuneytinu ástæða til að gefa út
lofbækling um húsnæðislánakerfið
og var hann borinn í hvert hús á
landinu.
Hvað gerir ný ríkisstjórn?
Það var ekki liðinn meira en
mánuður frá því að ný ríkisstjórn
tók við stjórnartaumunum að yfir-
lýsing kom frá ráðuneyti hús-
næðismála. Húsnæðiskerfið er
sprungið. Það er sprungið vegna
þess að fjármagn vantar til að hægt
sé að framfylgja lögunum. Þetta
var svo sem ekki meira en margoft
var búið að benda á. Það er ekki
von að vel fari þegar þeir sem mál-
um stjóma ganga um með augn-
blöðkur og setja tappa í eyrun og
telja að öll gagnrýni sé af hinu illa.
Helsta gagnrýnin á lánakerfið er
að ekki er tekið tillit til aðstæðna
fólks við úthlutun lána. Lánið er
óháð því hvort fólk á fullnægjandi
íbúð eða íbúðir fyrir og ekkert til-
lit er tekið til fjölskyldustærðar.
Þennan og fleiri agnúa er sjálfsagt
að sníða af kerfinu en það sem
skiptir þó mestu máli er að gera
sér grein fyrir fjárþörf, ekki bara
til skamms tíma heldur til frambúð-
ar. Það er ekki nóg að Húsnæðis-
stofnun fái lán hjá lífeyrissjóðun-
um nú til að lána, það verður að
hugsa fyrir því að einhvern tíma
verður að greiða lánin til baka.
Félagslega íbúöalánakerfið
Síðastliðin ár hefur færst í vöxt
að sveitarfélög úti á landi hafi sótt
um lán hjá Húsnæðisstofnun til að
byggja leiguhúsnæði. Verulegur
skortur hefur verið á leiguhúsnæði
í landinu og er það meðal annars
talið standa atvinnuástandi á
mörgum stöðum úti á landi fyrir
þrifum.
Það sem veldur ekki síst áhyggj-
um er sú staðreynd að verulega
hefur dregið úr fjármagni til félags-
legra íbúðabygginga. Eins og
kemur fram í fréttatilkynningu fé-
lagsmálaráðuneytisins: „Miðað við
óbreytt ríkisframlag og óbreyttan
hlut lífeyrissjóða verður ekki um
neinar nýjar framkvæmdir að ræða
í félagslegum íbúðabyggingum á
næsta ári“. Þetta hlýtur að koma
sér illa bæði varðandi byggingu
verkamannabústaða og ekki síður
byggingu leiguíbúða.
Bygging leiguhúsnæðis,
tillögur Kvennalistans
Kvennalistakonur hafa margoft
bent á að nauðsynlegt sé að auka
byggingu leiguíbúða og lagt fram
tillögur á Alþingi í því sambandi.
Það er nauðsynlegt að fólk hafi um
eitthvað annað að velja en að
leggja út í þá miklu kvöð sem það
er fyrir marga að kaupa íbúð. Með
því að auka byggingu leiguíbúða
úti á landsbyggðinni er hægt að
nota fé lífeyrissjóða byggðarlag-
anna heima í héraði fremur en að
það fari í byggingar á öðrum svæð-
um, eins og til dæmis á SV-horninu.
Varasamt að vekja falskar
vonir
Á Alþingi hefur flokkur félags-
málaráðherra lagt fram tillögur um
kaupleiguíbúðir sem lausn á hús-
næðisvandanum. Ég tel þessar
tillögur óframkvæmanlegar í
óbreyttu formi. Það væri aðeins að
setja fram nýtt kerfi við hlið þess
sem fyrir er með verulegri mismun-
un á milli kerfa. Sumir gætu
samkvæmt því fengið 80% af kostn-
aðarverði íbúðar en aðrir miklu
minna. Hverjir eiga að fá hvað?
Það þarf að fara varlega í þessum
efnum og vonast ég til að tíma verði
varið í að vinna þessi mál en ekki
rokið til án þess að hugsa málið til
enda. Það er mikilvægt varðandi
húsnæðismál að fólk viti hvað
framundan er og geti treyst ráð-
stöfunum stjómvalda þannig að
ekki sé sífellt verið að vekja falskar
vonir. Kaupleiguíbúðir eru heldur
ekki lausn ef ekki fæst fjármagn
til bygginga. Það þýðir ekki að
tjalda aðeins til einnar nætur held-
ur verður að hugsa til framtíðar.
Kristín Einarsdóttir
„Það er mikilvægt varðandi húsnæðis-
mál að fólk viti hvað framundan er og
geti treyst ráðstöfunum stjórnvalda
þannig að ekki sé sífellt verið að vekja
falskar vonir.“