Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1987, Side 15

ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1987.
15
Gott skipulag:
Gmndvöllur að raun-
hæfu jafhrétti kynja
Ein tillaga að umhverfi sem stuðlar að jafnari möguleikum karla og
kvenna. Tillagan kom fram í samkeppni Gavle og Sænska arkitektafé-
lagsins.
Undanfarin ár hafa mörg orð fall-
ið hér á landi um að jafnrétti sé
æskilegt þótt enn sé langt í land aö
raunhæft jafnrétti ríki í reynd. Þó
ætti þetta að vera sjálfsagt mál.
Hvaða karlmann langar líka í raun
og veru til að kúga konuna sína og
hvaða konur vilja undiroka sína
menn? Auðvitað viljum við að allir
geta búið við jafnrétti, lært að
þroskast og verið frjálsir til að ráða
sínu lífi eins og þeir frekast vilja.
Að minnsta kosti þekki ég engan
sem ekki viðurkennir þetta í orði.
Hins vegar hefur reynst erfitt að
ná árangri í jafnréttismálum hér á
landi, enda er um að ræða alda-
gamlar hefðir sem erfitt hefur
reynst að breyta.
Ekkert einkamál kvenna
Ástæðurnar eru margar. Ein er
sú aö konur hafa haft mjög ríka
tilhneigingu til að líta á þetta mál
sem sitt einkamál, og þar með úti-
lokað marga karlmenn frá því að
taka þátt í umræðum um þessi
mál, skilja þau og veita þeim Uð.
Ef slík samvinna næðíst á breiðum
grundvelli væri án efa hægt að
vænta mun meiri árangurs en orð-
ið hefur undanfarin ár. Auðvitað
er þetta ekkert einkamál kvenna
Kjallariim
Gestur Ólafsson
skipulagsfræðingur og arkitekt
enda væri það líka ábyggilega
miklu skemmtilegra fyrir íslenska
karlmenn að konur þeirra stæðu
þeim jafnfætis heldur en að búa
með einhverju pilsklæddu bak-
varðaliði.
Önnur ástæða er án efa sú aö þau
gildi, sem ráða ferðinni í íslensku
þjóðfélagi í dag, eru að verulegu
leyti hefðbundin sjónarmið karl-
mannaþjóðfélags. Þetta þýðir ekki
að íslenskir karlmenn séu nokkuð
á móti jafnrétti í sjálfu sér heldur
gera þeir sér oft bara ekki nógu
góða grein fyrir þessum málum
enda erum við öll börn okkar tíma.
Það er líka miklu auðveldara að
halda áfram að gera hlutina á hefð-
bundinn hátt en að brydda upp á
nýjungum. Eflaust liggja hér líka
miklu fleiri ástæður að baki.
Jöfn aðstaða
Menn hafa lengi gert sér grein
fyrir því hvað skipulag hefur mikil
áhrif á líf fólks og möguleika. Hins
vegar hafa margir ekki gert sér
grein fyrir því ennþá hvað það gild-
ismat, sem þar er haft að leiðarljósi,
ræður miklu um það hvort hcégt
er að mynda jafna aöstöðu fyrir
karla og konur til atvinnu, barna-
uppeldis og allra þáttar nútíma lífs.
Þó hefur þetta verið þekkt um ára-
tuga skeiö.
Fyrir um 10 árum beittu arki-
tektafélagið í Svíþjóð (SAR) og
sveitarfélagiö Gávle sér fyrir sam-
keppni um það hvernig hægt væri
að skipuleggja byggð sem skapaði
konum og körlum jafnar aðstæður.
Margar þeirra hugmynda, sem þar
komu fram, eiga enn í dag fullt er-
indi til þeirra karla og kvenna á
íslandi sem vilja gera jafnréti kynj-
anna að einhverju meira en
orðræðum.
Á alþingi íslendinga sitja nú 13
konur og hafa aldrei veriö fleiri. í
sveitarstjórnum fer þeim einnig
fjölgandi þótt því fari fjarri að þar
hafi nokkru jafnrétti verið náð.
Hugsanlega væri hægt að auðvelda
og flýta þessari þróun ef hlutaðeig-
andi aðilar uðurkenndu að skipu-
lag getur verið mikilvægt tæki til
að stuðla að auknu jafnrétti kynj-
anna og beittu því með það fyrir
augum.
Gestur Ólafsson
„Menn hafa lengi gert sér grein fyrir
því hvað skipulag hefur mikil áhrif á
líf fólks og möguleika.“
Maðkur í mjölinu?
„Eg býst við að flestir þeirra sem flutt-
ir verða inn til iðnaðar- og verslunar-
starfa verði í lægstu launaflokkunum.
Við viljum væntanlega ekki hleypa
þeim of langt.“
í gamla daga lágu íslendingar fyr-
ir innan búðarborðið hjá danska
kaupmanninum og skröpuðu sam-
an maðkað mjöl í poka handa
vesælum landsmönnum að kaupa
fyrir okurfé.
í dag eru Danir komnir í verslan-
ir okkar og raða upp mjölpokum
og öðru sem við kaupum. Okkur
hefur tekist að fá hingað unga at-
vinnulausa Dani til þess að þræla
og þjóna á ýmsan hátt. Er þetta
ekki ljúft? Loksins tókst okkur að
hefna fyrir alla niðurlæginguna
sem Danir sýndu okkur á einokun-
artímanum!
Blessuð þenslan
Ekki veit ég hvort þú nennir að
lesa framhaldið á greinarkorni
þessu en ég held að þetta einokun-
artal hafi jafnvel náð athygli þinni.
Málið er að við stöndum á háska-
legum þröskuldi. Við stöndum þar
sem margar nágrannaþjóða okkar
stóðu fyrir tveimur áratugum og
hafa misstigið sig og viöurkennt
það. Við ætlum greinilega ekki að
læra á mistökum vina okkar og
nágranna heldur æða áfram út á
braut sem tnargsannað hefur verið
að sé vafasöm og þjóðfélagslega
hættuleg. Ástæðan fyrir hinni svo-
nefndu „þenslu'1, sem er orðin eitt
af blessunarorðum hagsveiflunnar
í dag, er sú að íslenska krónan er
of hátt skrifuð. Dollarinn ætti að
kosta 47 krónur í dag en ekki tæpar
40. Vegna þessarar „þenslu" eyð-
um við meiri peningum. Auðvelt
er að fá erlend lán og við flytjum
inn býsn af alls kyns drasli. Þetta
dót verður að umsetja, þannig að
við verðum að kaupa og einhver
verður að stimpla inn verðgildið á
búðarkassa og setja hlutina í poka.
Vegna þess að við erum öll of upp-
tekin við að „kaupa inn“ getum við
eölilega ekki líka verið á kassanum
eða raðað þessu öllu upp í hillur.
Til þess arna verðum við að flytja
inn atvinnulaust fólk.
Fyrir barðinu á okkur hafa orðið
atvinnulausir írar, Svíar, Danir og
aðrir sem líta út fyrir að vera ís-
lenskir, hvítir á hörund o.s.frv. Nú
Kjallariim
Friðrik Á. Brekkan
blaðafulltrúi
eru að skapast vandræði við að
koma þeim öilum fyrir því að ein-
hvers staðar verða þeir aö búa.
Hvað skeður? Það þarf að byggja
yfir alla og það verður „þensla" á
íbúðamarkaðinum. Blessuð þensl-
an! Einu sinni var verðbólgan
aðalbjargvætturinn. nú er þaö
þenslan.
Frelsi farandverkafólks
Mér líst ekki á þetta. Því þessi
„þensla" er ekki byggð á bjargi.
Þetta er gerviþensla, sem springur
einn góðan veðurdag. og hvað ger-
um viö þá? Nú, þá sendum við
þrælana til sins heima. Er það
hægt? Það mætti auðvitað reyna
að brýna fyrir farandverkamönn-
um áður en þeir koma til íslands
að þeir megi ekki fjölga sér um of
og auka enn á vandræðin í trygg-
ingakerfinu, sein eru víst ærin
fyrir. Þá mætti og takmarka veru
þeirra við eitt ár í einu og láta þá
sverja að þeir færu. um leið og
hagsveiflan færi niður. Þetta eru
allt brot á mannréttindum og er
auðvitað út í hött, en ég get sagt
þér það að enginn farandverka-
maður, sem kemur hingað úr
erfiðleikum og eymd síns heima-
lands, mun snúa aftur sjálfviljug-
ur. Sérstaklega ef þetta er einhleypt
fólk. Við sitjum uppi með það. Það
vill eðlilega vera hér áfram og njóta
lífsþæginda okkar og væntanlega
einnig menntast enn frekar. Þá
eykst blessuð þenslan á ný og þjóð-
inni fjölgar. Með tilkomu allra
þessara farandverkamanna. eins
og ég kýs að nefna þá hér. mun
kaup hinna lægst launuðu örugg-
lega haldast á botninum. Ég býst
við að flestir þeirra sem fluttir
verða inn til iðnaðar- og verslunar-
starfa verði í lægstu launaflokkun-
um. Við viljum væntanlega ekki
hleypa þeim of langt. Þetta er
akkúrat það sem aörar þjóðir hafa
flaskað á. Skammtímagróðinn er
nokkur en langtímatapið er mikið.
Öll félagsleg og persónuleg vanda-
mál hlaðast á félagsmálageirann
og ríkisútgjöld stóraukast. Viö vit-
um öll að á Norðurlöndunum eru
þúsundir íslendinga sem margir
liverjir vilja snúa heim á ný bjóðist
þeim mannsæmandi kaup.
Þeir koma ekki vegna þess að
kaupið er lágt og oft er mórallinn
lélegur á vinnustöðum eða var svo
allavega fyrir fáeinum árum áður
en allir þessir „hressu" starfskraft-
ar fóru að birtast á vinnumarkað-
ínum. „Hressleiki" þessi er
nokkurs konar andsvar hinna
ungu við „slappleika" gamla kerf-
isins. Það eru fundin upp orð. sem
eingöngu fólk innan við fertugt
skynjar. þannig að eldri menn og
konur sæki örugglega ekki um þau
störf.
Hvetjum til heimkomu
Ég held að við ættum að fara var-
lega í að ráða allt þetta erlenda fólk
til starfa.
Við eigum frekar að höfða til
landa okkar sem búa erlendis. Við
eigum að hvetja þá til að koma
heim. Við eigum að hækka kaupið
verulega og vera „hress" hvert við
annað. frekar en að vera „ofur-
hress" við stóran hóp af útlending-
um sem við sjáum eftir að hafa
minnst á að bióða hingað til stana.
Ég hóf rabb mitt á bví að segja frá
Dönunum sem núorðiö vinna fvrir
okkur í kjörbúðunum og ég lýk frá-
sögn minni á raunveruleika ársins
1968. en þá var hér að koma mikið
atvinnuleysi.
Hingað komu menn til að ráða
íslendinga til verksmiðjustarfa í
Svíþjóð. Menn stóðu í hundraðatali
í biðröð fyrir utan ráðningarstað-
inn. Menn voru afgreiddir á færi-
bandi og gætti nokkurs hroka hiá
þeim sem ferðinni réðu við ráðn-
inguna. - Við viljum þennan en
ekki hinn. - Nú. tuttugu árum síð-
ar. förum við til útlanda og ráðum
fólk til verksmiðjustarfa hér.
Hvað skeður eftir tuttugu ár? Þá
verða farandverkamennirnir búnir
að koma sér vel fyrir á islandi.
Þeir verða búnir að læra íslensku.
búnir að mennta sig. margir hveri-
ir orðnir nýtir þjóðfélagsþegnar.
Nokkrir orðnir ráðningarstjórar
hiá íslenskum fyrirtækjum og við
verðum að sækja urn vinnu hjá
þeirn. Þetta er gangur lifsins. Allir
reyna að spjara sig. Við vorum svo
upptekin við að versla að viö van-
ræktum eigin menhtun en farand-
verkamaðurinn nýtti sér
menntunarmöguleikana. Hann fór
i námsflokkana. menntaskóla og
Háskólann meðan við hlupum i
Kringlunni meö innkaupavagninn.
Þess vegna verður það ef til vill
þannig eftir tuttugu ár að biskup-
inn yfir íslandi heitir Jesper
Jensen. forsætisráðherrann Jónat-
an Gauti eða Bing da Ho og
kaupmaðurinn á horninu Abd-
ullah bin Saleh. Ef til vill eigum
við þetta í vændum og jafnvel skil-
iö fyrst við nennum ekki að hugsa
rökrétt. Fyrst við nennum ekki að
spara til mögru áranna og fara var-
legar í eyðslunni þá er þetta eðlileg
afleiðing. Þjóðin bíður þá spennt á
gamlársdag eftir því að forsætis-
ráöherra landsins, Jónatan eða
Bing da Ho, flytji áramótaræðuna.
Friðrik Ásmundsson Brekkan
Hingað komu menn til að ráða íslendinga til verksmiðjustarfa i Svíþjóð.
- Myndin er frá einni stórverksmiðju þar i landi.