Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1987, Blaðsíða 38

Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1987, Blaðsíða 38
. 38 FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1987. Tíðarandi Sorgin gleymir engum Allir þurfa að fást við sáran harm einhvern tima á ævinni. Mönnum gengur misvel að fást við sorgina en í þeirri baráttu geta vinir og ætt- ingjar komið til hjálpar. Allir verða fyrir sorg einhvem tíma á ævinni. Eða eins og sagt er: Sorgin gleymir engum. Sorgin get- ur stafað af ýmsum orsökum, oftast einhverjum missi. Hins vegar era einstakhngamir misvel hæfir til að vinna bug sorginni. Sumir harma sáran í fyrstu og takast þá á við missi sinn en sætta sig síðan við hann. Aðrir geta aldrei tekist al- mennilega á við vandamálið, loka sig af og þjást andlega og líkamlega jafnvel allt til dauðadags. Sorgin getur tekið ótrúlega mikla orku og dregið verulega úr við- námsþreki líkamans og það er algengara en menn gera sér grein fyrir að fólk hafi hreinlega dáið úr sorg, þó svo dánarorsakir hafi jafn- vel verið nefndar öðrum nöfnum. En hvemig bregst fólk við missi og sorg annarra? Flestum finnst óþægilegt að standa frammi fyrir ættingja eða vini sem hefur lent í sorg og veit ekki almennilega hvemig hann á að haga sér eða hvað segja skal. Flestir víkja sér undan þessum óþægindum á einn eða annan veg, tala um annað ef ekki verður komist hjá samræðum, en reyna jafnvel að hlaupa í felur eða ganga hinu megin götunnar ef þeir sjá vin sem hefur lent í að missa einhvem. Og flestir telja sér trú um að þeir séu að gera viðkom- andi gott. Þeir vilja ekki trufla hinn syrgjandi í sorgum sínum eða vera að rifja upp eitthvað óþægilegt sem hinn syrgjandi vill kannski ekki sífellt vera að hugsa um. En ef þeir hinir sömu sem svona hugsa skoða hug sinn vel og vandlega sjá þeir að með þessu em þeir aðeins að hugsa um sjálfa sig og koma sér undan óþægindum. Fólk gerir sér yfirleitt ekki grein fyrir því að með því að forðast syrgjendur eru það yfirleitt að gera iÚt verra. Þeim sem eiga í sorg finnst þeir oft vera einir í heimin- um og þegar þeir sjá og finna kunningja og ættingja forðast sig eða umræðuefnið sem flestir syrgj- endur þurfa að geta rætt til að létta á sér, missinn, þá finnst þeim þeir einangrast enn meira og lokast inni. Það er mjög hættulegt fyrir alla þá sem eiga í sorg. Sorg getur stafað af mörgu en yfirleitt er hún fólgin í einhveijum missi. Missir ástvinar veldur mestri sorg, en til er ýmiss konar annar missir. Missir heilsu, heimil- is, eða vina getur haft djúpstæð áhrif. Þá ekki síður hjónaskilnað- ur, uppsögn úr starfi eða fall í skóla. Þá finnst mörgrnn þeir missa sjálfstæðið þegar þeir fara í sam- búð eða hjónaband því þá þurfa þeirá ýmsan hátt að breyta lifnað- arháttum sínum, eða þá þegar þeir missa íbúðir eða aði-a íjármuni vegna fjárhagsvandræða. Sumar konur lenda í þeirri sorg að þurfa að láta eyða fóstri eða fæða and- vana eða vanskapað bam. Sorgin birtist í ýmsum myndum og eru ástæður hennar misjafnlega stór- vægilegar í augum utanaðkomandi en geta þó vegið þungt hjá þeim sem í missinum lenda. Einna þung- bærastur virðist þó vera missir foreldra sem sjá á eftir bömum sín- um í klær eiturlyfja. Prestar og sálfræðingar segjast hafa heyrt marga foreldra segja að hundrað sinnum heldur hefðu þeir viljað fylgja bömum sínum til grafar en að sjá þau veslast upp sem eitur- lyfjasjúklinga eða fíkniefnasala. Þeir sem lenda í sorg þurfa oftar en ekki á hjálp að halda og því eru samtök eins og stofnuð vom í vik- unni, Samtök um sorg og sorgar- viðbrögð, sannarlega tímabær. Við eigum öll eftir að lenda í sorg fyrr eða síöar, missárri, og samtökin gætu hjálpað okkur að takast á við missinn. Þau gætu einnig hjálpað vinum okkar að sýna rétta hegðun gagnvart okkur þegar við þörfn- umst þeirra hvað mest. -ATA Læknar og leikmenn vita altt of lítið um sorgina - segir Páll Eiríksson geðlæknir „Afleiðingar sorgar geta tekið a sig bæði andlegar og líkamlegar myndir. Læknar lenda stundum í þeirri gildru að þegar til þeirra kemur fólk með til dæmis hjart- sláttarköst, vöðvaverki og maga- verki þá gefa þeir því bara lyf. Og ef lyfin duga ekki eru sjúklingamir stundum skomir upp við áleitnum kviðverkjum en ekkert finnst. Og það er oft svo að þegar einu sinni er búið að bora gat á sjúkling þá þarf að gera það aftur og þetta get- ur leitt til þess aö manneskjan verður líkamlegur sjúkhngur þó að orsökin sé andleg - sorg. Því miður vita læknar jafnt sem leik- menn allt of lítið um sorgina enda er ekkert kennt um hana í læknis- fræðinni," sagði Páll Eiríksson geðlæknir en hann er einn af stofn- endum Samtaka um sorg og sorgarviðbrögð. „Það eru nefnilega ýmiss konar líkamleg einkenni sem geta fylgt sorginni. Menn eru svo misjafnlega vel undir sorgina búnir og margir eiga erfitt með að vinna sig út úr henni og enda sem sjúklingar. Þess vegna em svona samtök bráðnauð- synleg." Páll hefur verið með ellefu manna hóp í gangi undanfarið ár sem hefur rætt vandamál sín og missi. Þá hefur hann verið með námskeið og ráðstefnur í gangi og út frá þessari vinnu kom sú hug- mynd að stofna samtökin. „Menn lenda ekki bara í sorg vegna fráfalls heldur öllu heldur vegna missis af ýmsu tagi. Fyrir utanaðkomandi getur missirinn virst mikill eða lítill eftir atvikum, missir ástvinar, heilsu, skilnaður, missir öryggis við að fara að heim- an, missir sjálfstæðis við giftingu og svo framvegis. En við erum svo misjafnlega vel undir það búin að takast á við þennan missi og því getur það sem einum virðist lítill missir verið afar þung byrði fyrir annan. En eitt er víst og það er að við þurfum öll einhvem tíma að ganga Páll Eiríksson geðlæknir: „Margir syrgjendur hafa lent undir hnifnunt'- og orðið líkamlegir sjúklingar vegna þess að læknar hafa ekki áttað sig á þvi að þjáningar þeirra hafa verið afleiðingar sorgar." DV-mynd GVA í gegnum þann sársauka sem fylgir sorginni. Sumir vinna sig út úr sorginni, aðrir staðna og lokast inni með óunna sorg og öllum þeim kvillum sem henni geta fylgt.“ Páll sagði að þó samtökin kæmu ekki öðru til leiðar en fræðslu og umræðu um sorgina væri vel af stað farið. Ætlunin væri þó að vinna meira starf. „Við sníðum okkur stakk eftir breskri fyrirmynd en ég hef veriö í sambandi við sams konar samtök sem starfað hafa í Englandi í 25 ár. Þau eru með skrifstofur um allt land en þangað getur fólk leitað ef það á um sárt að binda. Við viljum einnig standa fyrir fræðslufundum og samverustundum og jafnframt starfrækja upplýsingaþjónustu. Margir sem misst hafa ástvini eiga í fá hús að venda og vita ekki hvaða aðstoð þeim býðst, fyrir utan það að sjálfsbjargarviðleitnin er oft í lágmarki þegar svona stendur á,“ sagði. Páll Eiríksson. -ATA Missti tvo syni á voveiflegan hátt - Einhvem tíma þurfa allir að horfast í augu við dauðann, segir Halla Jónasdóttir „Við urðum fyrir þeirri skelfilegu lífsreynslu að missa tvo syni á vo- veiflegan hátt með þriggja ára milli- bili. Þetta var hryllileg reynsla og hræðilegur tími. Við vorum rétt að komast yfir fyrra áfallið þegar hið síðara dundi yfir og þvi varð sorgin og skelfingin enn hræðilegri í síðara skiptið," sagði Halla Jónasdóttir í samtali við DV en hún var í undir- búningshópi fyrir stofnun Samtaka um sorg og sorgarviðbrögð. Halla og eiginmaður hennar, An- ton Angantýsson, bjuggu á Dalvík ásamt flölskyldu sinni. Arið 1975 lést sonur þeirra, sextán ára gamall, í vinnuslysi á Dalvík. Þremur árum síðar, eða aðfaranótt 17. júní 1978, fór svo annar sonur þeirra, einnig sext- án ára, út á gúmmíbát frá Dalvík með þremur félögum sínum og ætl- uðu þeir til Hríseyjar. Báturinn kom aldrei fram og fannst ekki þrátt fyrir ítarlega leit og hefur ekkert til fiór- menninganna eða bátsins spurst síðan. „Það hjálpaði okkur að við bjugg- um í litlu samfélagi þar sem allir þekktu alla. Og þegar fiögur ung- menni látast á svo sviplegan hátt í litlu þorpi snertir það nánast alla íbúana. Það myndaðist viss stuðn- ingshópur um mann og það hjálpaði óskaplega mikið. Ég er viss um að það hefði verið erfiðara fyrir okkur hefðum við búið í Reykjavík meðan á þessu stóð. Þar er fólk einangr- aðra, vamarminna og stendur meira eitt“ Halla sagði að með hjálp vina og góðra granna hefði þeim hjónum tek- ist að vinna sig út úr sorginni en það hefði verið erfitt. „Þetta tekur óskaplega mikið á mann, bæði sálarlega og líkamlega. Það fer svo mikil orka í sorgina að það dregur hreinlega úr manni allan mátt og mótstöðuafl líkamans dofn- ar. Þannig lagðist ég inn á hæli eftir fyrra áfallið með berkla og ég kenni því um að viðnámsþróttur líkamans hafi hreinlega ekki verið nægjanleg- ur. Og maöur er feikilega lengi að jafna sig eftir svona áfall." Halla og Anton búa nú í Reykjavík með tveimur soniun sínum en þeir eru níu og fimm ára. „Þegar ég frétti af þessum undir- búningshópi og væntanlegri stofnun samtaka um sorg og sorgarviðbrögð vildi ég vera með. Það er mikils virði fyrir þá sem lenda í sorg að geta tal- að við einhverja sem lent hafa í svipuðu og skilja erfiðleikana. Það er óskaplega mikilvægt að geta talað við einhvem um vandamálin og missinn en það er oft erfitt fyrir syrgjendur að fá einhvem til að ræða málin við sig. Okkur sem höfum misst fmnst vont þegar aðrir vilja ekki tala um þessi mál því við höfum virkilega þörf fyrir að ræða missinn. Vingjamlegt klapp á öxl eða hlýtt handtak er virkilega mikils virði. Slíkt truflar engan en gefur þeim er syrgir styrk.“ Halla sagðist hafa trú á því að ný- stofnuð samtök gætu komið mörgu góðu til leiðar, bæði til að aðstoða þá sem syrgja og einnig til að kenna öðmm að umgangast syrgjendur á eins eðlilegan hátt og hugsast getur. „Sorgin gleymir engum og ég held að það sé öllum hollt að hugsa pínu- lítið um dauðann og sorgina þvi dauðinn. er það eðlilegasta í tilver- unni og einhvem tíma þurfa allir að horfast í augu við hann,“ sagði Halla Jónasdóttir. -ATA Halla Jónasdóttir á heimili sínu í Hraunbænum. Synirnir Jónas Björgvin, sem er níu ára, og Egill, fimm ára, eru á myndinni með móður sinni en myndir af drengjunum sem fórust eru á veggnum bakvið þau. DV-mynd KAE

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.