Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.1988, Síða 30

30
MIÐVIKUDAGUR 27. JÚLÍ 1988.
LífsstOl
Trúin flytur fjöll og þókn-
unarhrifin gera kraftaverk
Það heyrist oft þegar talað er um
„hollefnin" að þessi og hinn hafi feng-
ið mikla bót meina sinna. Jafnvel virt-
irmeðlimirsamfélagsinsskrifaíblöð-
in og „vima" um undralækningar
sem jaöra við kraftaverk. Meira að
segja hefur ráðherra vitnaö um ágæti
tiltekins hoDefnis. Þrátt fyrir yfirlýs-
ingar þessa fólks eiga vísindamenn í
mestu vandræðum með að fá sömu
niðurstöður og telja fjölmargir þeirra
að um tímasóun sé að ræða ef rann-
saka eigi allar fullyrðingar sölu-
manna um ágæti ýmissa hollefna.
En hvað er það þá sem gerir það
að verkum að fólk haldið illvígum
sjúkdómum sýnir batamerki undir
eftirliti læknis?
Þar sem ljóst er að ekki er hollefn-
um að þakka hlýtur eitthvað annað
að vera að gerast.
Meira en ímyndunin ein
í raun er ekki hægt að ræða áhrif
hollefna án þess að tala um þóknun-
arhrifin (placebo effect). Þau eru
skilgreind sem meðferð eða hluti
meðferðar sem hefur ósérhæfð áhrif
á sjúkdóm eða einkenni hans hjá
sjúklingum. í ensk-íslenskri orðabók
Amars og Örlygs er „placebo“ þýtt
sem: a. óvirkt efni gefið til að full-
nægja þörf sjúklings fyrir lyfjameð-
ferð; b. óvirkt efni notað til saman-
burðar við rannsókn á virkni lyfs.
Skilgreiningin nær í raun ekki ein-
göngu til óvirkra efna eins og sumra
hollefna eða „platlyfja“ heldur er um
Ólafur Sigurðsson
Frjálst,óháð dagblað
a
Askrifendur!
Léttið blaðberunum störfin og sparið þeim sporin.
Notið þjónustu DV og kortafyrirtækjanna.
Greiðið áskriftargjaldið með greiðslukorti.
Meðþessum
boðgreiðslum
vinnstmargt:
• Þærlosaáskrífendur
við ónæði vegna inn-
heimtu.
greiðslumátisem
tryggirskilvísar
greíðslur þráttfyrir
annireðaf}arvistir.
e Þær létta blaðberan-
umstörfinen hann
heldurþóóskertum
tekjum.
e Þæraukaóryggi.
Blaðberaremtil
dæmisoftmeðtölu-
verðar fjártiæðir sem
geta glatast
Hafið samband
við afgreiðslu DV
kl. 9-20 virka daga,
laugardaga kl. 9-14
í síma 27022
eða við umboðsmenn okkar
ef óskað er nánari
upplýsinga.
matvælafræðingur
mjög flókiö fyrirbrigði að ræða. Þeir
þættir, sem taldir eru hafa áhrif á
hvort þóknunarhrifin eigi sér stað,
eru samspil læknis og sjúklings,
umhverfi læknisins eða meðferðar-
aðila, samspil hugar og handar (t.d.
athöfn) og jafnvel litur óvirka efnis-
ins hefur áhrif.
Þóknunarhrifin hafa gegnt mikil-
vægu hlutverki í lækningum löngu
áður'en nútíma læknavísindi urðu
til og gera enn. Óvirk efni hafa verið
notuð til að minnka sársauka vegna
hjartakveisu, gigtar og við meðferð á
háum blóðþrýstingi og kvefi, svo að
fátt eitt sé nefnt. Ovirk efni eru ekki
eingöngu notuð þegar sjúkdómur
tengist geðslagi sjúklingsins heldur
geta þóknunarhrifin einnig slegið á
einkenni vefrænna sjúkdóma. Það
skiptir því öllu máli að sá sem notar
þóknunarhrifin geri sér rækilega
grein fyrir því hvað um sé að ræða
og noti þau á raunhæfan hátt til góðs
fyrir sjúklinginn. Röng notkun á
þóknunarhrifum er ekkert annað en
skottulækning og ber að reyna að
Neytendur
forðast þau verði þeirra vart þar sem
þeirra er ekki vænst.
Sölufólk hollefna
liggur undir ámæli
Þeir aðilar, sem selja hollefni, hafa
fæstir menntun til að beita þóknun-
arhrifum á réttan hátt. Ákafi og stað-
föst trú þeirra á góð áhrif ýmissa
hollefna er vel til þess fallið aö vekja
þóknunarhrif hjá fólki sem er misvel
statt á sál og líkama eftir langvinna
sjúkdóma sem ekki hefur tekist að
ráða bót á.
Það er því ámælisvert þegar sölu-
fólk hollefna (í góðri trú) vekur upp
þóknunarhrif hjá fólki með sjúkdóm,
sem veldur því aö það leitar ekki
lækninga fyrr en um seinan. Mörg
dæmi eru um að einmitt þetta hafi
gerst eriendis, m.a. hjá krabbameins-
sjúklingum sem notuðu „laetrilé“
(stórvarasamt blásýrulyf).
Virk efni myndast
Þó svo að ekki sé nákvæmlega vitað
hvað gerist þegar þóknunarhrifin
eiga sér stað eru til vísbendingar um
að losun „endorphina" (vellíðunar-
homóna) eigi sér stað. Einnig er talið
að óvirk efni, notuð til að vekja þókn-
unarhrif, geti örvað myndun „inter-
ferons“ sem vinnur gegn veirusjúk-
dómum og hefur verið prófað við
krabbameinslækningar.
Skyldi einhver hugsa sem svo: „Því
ekki aö nota hollefnin til þess að
vekja þóknunarhrif sem mynda áð-
urnefnd efnasambönd?" þá er því til
að svara að hliðarverkanir þeirra eru
margvíslegar og margar varasamar,
sbr. mikla fjölgun slæmra ofnæmis-
tilvika á Landspítalanum, líklega
vegna neyslu blómafijókorna.
Einnig ber að hafa það í huga að
það er lítilvæg ástæða fyrir neyslu
hollefna ef virknin á að byggjast á
þóknunarhrifunum einum saman.
Einnig vara þau mjög stutt og eru
því skammgóður vermir.