Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1989, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 8. MARS 1989.
Stjómmál_____________________________________________________________________dv
Deilt um lánskjaravísitöluna:
Ráðherrafrumvarp
sett í salt
Jóni Sigurðssyni viðskiptaráðherra gengur illa að koma frumvarpi sinu
gegnum þingið.
Steingrímur Hermannsson forsætis-
ráðherra hefur látið salta stjórnar-
frumvarp um launavísitölu, sem er
á vegum Jóns Sigurðssonar við-
skiptaráðherra. Orsök þess er and-
staða og efasemdir, sem frumvarpið
hefur mætt.
Lánskjaravísitölu hefur verið
breytt. Þetta er vísitala, sem kveður
á um, hvernig lánskjör breytast sam-
kvæmt verðbólgu. Skuldarar þekkja
þennan vísitölureikning vel. Þeir sjá
áhrif lánskjaravísitölunnar í hækk-
un skulda frá einum tíma til annars.
Lánskjaravísitalan var jafnan sett
saman að tveimur þriðju af vísitölu
framfærslukostnaðar og að einum
þriðja af byggingarvísitölu. Áhrifa-
menn tóku að tala gegn þessum út-
reikningi. Sumir vildu leggja þess
konar lánskjaravísitölu niður og
taka upp aðra, sem yrði skuldurum
léttari. Því greip núverandi ríkis-
stjóm til þess ráðs að breyta útreikn-
ingi lánskjaravísitölunnar. Það hef-
ur verið gert. Nú byggist lánskjara-
vísitalan að einum þriðja af launa-
vísitölu, aö einum þriðja af fram-
færsluvísitölu og að einum þriöja af
byggingarvísitölu.
Þingmeirihluti óviss
Þessi breyting hefur sætt mikilli
gagnrýni. í frumvarpi Jóns Sigurðs-
sonar, sem liggur fyrir þinginu um,
hvemig launavísitalan skuh reikn-
uð, segir í greinargerð, að núverandi
aðferð við útreikning launavisitölu
sé gölluð. Ríkisstjóm hugðist því með
frumvarpi gera ljósara, hvernig
launavísitalan skyldi reiknuð. En þá
hefur komið upp öll gagnrýnin í
þinginu. Óvíst er, að frumvarpið um
launavísitölu hafi þingmeirihluta,
þótt stjómarfrumvarp sé. Stjórnar-
þingmennirnir Ragnar Amalds og
Ami Gunnarsson hafa til dæmis haft
fyrirvara á stuðningi sínum við þetta
stjómarfrumvarp, þegar það kom til
afgreiðslu fjárhags- og viðskipta-
nefndar neðri deildar. Að baki þess-
ari afstöðu þingmannanna liggja efa-
semdir um, hvort rétt sé að reikna
lánskjaravísitöluna eins og nú er
gert eftir breytinguna. Þetta gerist
meðal ýmissa þingmanna stjórnar-
innar. Stjórnarandstaðan gengur
gegn fmmvarpi Jóns Sigurðssonar -
að minnsta kosti ef marka má af-
stöðu stjómarandstæðinga í fjár-
hags- og viðskiptanefnd. Þar snerust
stjórnarandstæðingamir Matthías
Sjónarhomið
Haukur Helgason
Bjarnason, Kristín Halldórsdóttir og
Hreggviður Jónsson gegn frumvarp-
inu. Afleiðing alls þessa var sú, að
forsætisráðherra lét salta fmmvarp-
ið - að minnsta kosti um skeið.
Grundvallaratriði
Því stendur nú mikil deila um nýja
útreikninginn á lánskjaravísitölunni,
þótt sú aðferð hafi nú þegar verið tek-
in upp. Menn deila einkum um, hvort
nota skuli nýja 'útreikninginn um
eldri samninga - hvort það sé yfir-
leitt löglegt. Lífeyrissjóðimir fengu
þekkta lögfræðinga til að athuga mál-
ið. Þeir komust að því, að þetta væri
ekki löglegt. í Ólafslögum, sem kennd
em við Ölaf heitinn Jóhannesson,
segir, að lánskjaravísitalan eigi að
stuðla að vemdun verðgildis peninga
gegn verðrýmun af völdum verð-
bólgu. Ekki finnst mönnum yfirleitt,
að það samrýmist þessu að miða vísi-
töluna við launin. Menn spyija einn-
ig, hvað verði um traust almennings
á samningum af þessu tagi. Ef ríkis-
stjóm og einkum viðskiptaráðherra
geta breytt lánskjaravísitöluna svona
í dag, geta þau þá ekki bara breytt
henni að geðþótta öðmvisi á morgun?
Lífeyrissjóðimir hafa ennfremur
samið við fjármálaráðuneytið vegna
húsnæðisstofnunar. Þeir samningar
vom taldir mundu gilda um skeið.
En samt hefur þessu öllu verið breytt
allt í einu.
Spyrja má, hvaöa afdrif breyting
lánskjaravísitölunnar hafi fyrir
launþega. Hefði launavísitalan
hækkað meira eða minna en gamla
lánskj aravísitalan? Ef launavísitalan
hækkaði meira, töpuðu skuldarar á
breytingunni. Þetta heföi gerst frá
1985. Útkoman hefði orðið sú, að
skuldir almennings, svo sem íbúða-
kaupenda og húsbyggjenda, hefðu
orðið þyngri en þær hafa verið. Ann-
að mál er, ef litið er á tímabilið frá
1980 til 1984. Þá hefði launavísitalan
hækkað minna. Ríkisstjórnin segir,
að fólk skuli hta á meðaltaliö. En
geta fjárskuldbindingar í raun byggt
á hugmyndum um shk meðaltöl?
Margir andvígir
Verkalýðshreyfingin hefur lagst
gegn hinum nýja útreikningi á láns-
kjaravísitölu. Forystumönnum þar á
bæ finnst, að með þessu sé óeðhlega
verið að hafa áhrif á kjarasamninga.
Fólk sér, að hækki laun í samning-
um, hækkar launavísitalan, og þar
með aukast ahar skuldir manna -
vegna kauphækkunarinnar.
Atvinnurekendur hafa hins vegar
óttast, að með stöðugum útreikningi
á launavísitölu aukist launaskrið.
Hver komi stöðugt á eftir öðrum með
kauphækkanir - í ríkara mæh en
verið hefur. Því verði launavísitalan
sjálfbrennandi vísitala. Miklar kaup-
hækkanir valda .svo auðvitað verð-
bólgu. Miklar kauphækkanir leiða
nú til þess, að skuldir manna auk-
ast. Það getur gerst sí og æ.
í frumvarpi viðskiptaráðherra seg-
ir, að núverandi útreikningur launa-
vísitölu sé ófuhnægjandi. Frum-
varpið átti að veröa til þess að gera
bragarbót á. En stjómarandstæðing-
ar segja, að ekki sé vit í að festa nýja
kerfið frekar í sessi meö nýjum lög-
um, meðan ekki sé annað vitað en
aö nýja kerfið kunni að vera ólög-
legt. Sumir stjómarþingmenn hafa
greirúlega meiri efasemdir en ráð-
herrarnir um nýja kerfið. Ýmsar
skoðanir heyrast frá stjórnarþing-
mönnum. Margir þeirra telja gamla
kerfið hafa verið gaUað. En misjafnt
er, hvernig þeir vUja bregðast við.
Sumir vilja, að markaðurinn sjálfur
ráði meira en nú um, hvemig fólk
varðveiti verðgUdi peninga sinna.
Hin síðastnefnda aðferð er vafa-
laust affarasælust.
Haukur Helgason
í dag mælir Dagfari
Læknar á faraldsfæti
Læknar eiga víst rétt á að feröast
til útlanda á þessu ári fyrir um 90
miUjónir á kostnað ríkisins. Þetta
finnst fiármálaráðherra fuUmikið
af því góða og vUl að þafna verði
skorið niður eins og annars staðar
í ríkisrekstrinum. Læknar hafa
brugðist hinir verstu við þessum
hugmyndum og segjast vera undr-
andi og stórhneykslaðir á því að
slík fiarstæða skuh koma til um-
ræðu. Þá segja læknar aö þaö taki
þá sárt að heUbrigðisráðherra skuh
nánast dansa eftir gasprinu í Ólafi
Ragnari. Læknar taka fram að þeir
séu ekki til viðræðu um að draga
úr utanferðum sínum á kostnað
ríkisins.
Þetta mál er hluti þeirrar um-
ræðu sem á sér stað um spamað í
heUbrigðiskerfinu. Það er nú orðið
svo dýrt í rekstri að sjúkrahðar og
gangastúlkur verða að sætta sig viö
launasamdrátt svo kerfið fari ekki
á hausinn. Þá hefur sú leið verið
farin í auknum mæh að loka deUd-
um sjúkrahúsa og með því hefur
tekist að halda utanferðum lækna
í gangi svo þeir megi sifia fundi,
ráðstefnur og námskeið um það
nýjasta í heimi læknavísindanna.
Þetta hafa allir verið lukkulegir
með fram að þessu, nema þá
kannski sjúkhngar sem verða aö
bíða árum saman eftir að komast í
aðgerð. En það er þó bót í máli að
læknamir læra meira og meira í
utanferðunum og svo kann að fara
að þegar sjúklingur, sem er búinn
að bíöa í fimm ár eftir að komast í
aðgerð, á loks kost á plássi komi í
ljós að hann þurfi að fara í öðra-
vísi aðgerð. Þá fer sá sjúki eða
bæklaði í aðra biðröð og svona má
halda rekstrarkostnaði niöri.
Þar til fyrir nokkmm árum fengu
spítalar ákveðna upphæð á dag fyr-
ir hvem sjúkhng sem þar dvaldi.
Þetta þýddi að alhr spítalar keppt-
ust við að nýta hvert rúm sem best
og er sagt að alheilbrigt fólk, sem
álpaðist inn á spítala í tékk, hafi
átt á hættu að vera kyrrsett í
nokkra sólarhringa ef skortur var
á alvöruveikum til að fyUa rúmin.
Blómgaðist aUur sjúkrahúsrekstur
rpjög við þessar aöstæður og allir
spítalar reyndu að fiölga rúmum
og fylla þau fólki hvem dag ársins.
Menn sáu að hér stefndi í það óefni
að helmingur þjóðarinnar væri
jafnan vistaður á sjúkrastofnunum
þar sem hinn helmingurinn væri
við störf. Var þá gripið tíl þess ráðs
að sefia spítala á föst fiárlög þar
sem upphæðin er ákveðin fyrir-
fram. Þá þurfti að fara aö spara og
helsta spamaðarleiðin var að
fækka sjúklingum með því að halda
þeim utan spítalanna með öUum
tUtækum ráðum. Við þetta rýmk-
aðist um vinnutíma lækna sem
gátu nú í auknum mæh sinnt eigin
sérfræðiþjónustu í vinnutíma sín-
um á spítulunum. Jafnframt ákvað
rikið að borga læknum fuUt far-
gjald og dagpeninga í 15 daga ef
þeir vUdu vera svo vænir að bregða
sér á fundi tíl útlanda minnst einu
sinni á ári. Þá hljóp á snærið fyrir
íslensku flugfélögunum sem sáu að
loks var kominn grundvöUur fyrir
sérstöku farrými handa fullborg-
andi farþegum. Auk þess er þaö
mikiö öryggi fyrir aðra farþega fé-
laganna að vita að það megi treysta
þvi að ávaUt séu nokkrir læknar
meðal farþega tU eða frá landinu.
Læknar benda á að þetta fyrir-
komulag hafi orðiö til þess að þeir
séu nú orðnir mjög virkir í alþjóð-
legu starfi og em undrandi á að
Ólafur Ragnar skuli ekki kunna að
meta það. Þar fyrir utan hafi þessi
ferðalög verið góð landkynning og
leitt tU þess að hér sé farið að halda
alþjóðleg læknaþing sem skih pen-
ingum í ríkiskassann. Það er
greinilegt að með utanferðum
lækna á kostnaö ríkisins vinnst
einkum tvennt. í fyrsta lagi em
þeir ekki á meðan aö vasast í dýr-
um aðgerðum sem eykur haUa-
rekstur spítala og í öðru lagi stunda
þeir árangursríkt landkynningar-
starf á erlendum vettvangi og eru
þar engir eftirbátar fegurðar-
drottninganna okkar. Þegar öUu er
á botninn hvolft er því eins gott að
Ólafur Ragnar fari varlega í að
skera niður læknaferðir tU útlanda
því það gæti reynst dýrkeypt ráð-
stöfun. Nægir að benda á aö nú
bíða um tvö þúsund manns eftir
aðgerðum vegna bæklunar og ann-
arra sjúkdóma. Það væri enginn
smápeningur sem færi í þessar aö-
gerðir ef læknar væru neyddir til
að vera heima og vinna í stað þess
að ferðast um heiminn og leggja
stund á alþjóðasamskipti og land-
kynningu.
Dagfari