Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1989, Side 14

14
FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar. smáauglýsingar. blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Bastilludagurinn
Upphaf frönsku stjórnarbyltingarinnar hefur veriö
kennt viö árás Parísarbúa á Bastillufangelsiö. Múgurinn
réöist til atlögu gegn þessu illræmda fangelsi og frelsaði
póhtíska fanga. í dag, íjórtánda júli, eru tvö hundruð
ár hðin frá þessum sögulega atburði. Hann átti sér
bæði aðdraganda og afleiðingar en hér safnaðist fólkið
saman, fann mátt sinn og þrótt og lét reiði sina og lang-
varandi áþján í ljós með eftirminnilegum hætti. Frá
þessum degi var ekki aftur snúið og á örfáum árum var
konungsveldið afnumið, ný stjórnarskrá samin og sam-
þykkt, og í allri þessari gerjun og upplausn steig lýðræð-
ið sín fyrstu skref í sögu nútímans.
Byltingin varð blóðug og hún át börnin sín eins og
flestar byltingar gera. Lýðræðið hfði skammt því Napó-
leon sölsaði undir sig völdin, gerði sjáhan sig að keisara
og raunar ríkti óöld í Frakklandi langt fram á síðustu
öld. En eftir lifðu hvatirnar og hugsjónirnar og til þess-
ara atburða rekjum við upphaf mannréttindabaráttunn-
ar. Völdin voru færð th fólksins, allir voru sagðir jafnir
að rétti og lögum og tjáningar-, funda- og prentfrelsi var
viðurkennt. Aðalsstéttirnar voru sviptar forréttindum
sínum og almennur kosningaréttur tryggði kjör stéttar-
fuhtrúa til setu á þjóðþinginu.
Lýðræðishugsjónin breiddist út og þykir nú forsenda
frelsis og framfara. 0
Sagnfræðingar og heimspekingar keppast um þessar
mundir við að útskýra og skilgreina tildrög og áhrif
stjórnarbyltingarinnar. Menn leggja siðferðhegt mat á
framferði byltingarmanna, skiptast á skoðunum um
orsakir og ástæður og velta fyrir sér tilurð þeirra hug-
mynda og stjórnmálaviðhorfa sem uxu í þessum jarð-
vegi. En hvað sem hver segir, þá stendur eftir sú stað-
reynd, að byltingin markaði dýpri spor í mannkynssög-
una en flestir aðrir einstakir atburðir.
Lýðræðið hefur verið misjafnlega framkvæmt, þjóðir
heims eru misjafnlega langt komnar í þróun þess og
menn bera misjafnlega mikla virðingu fyrir því. Aðrar
allsherjarskoðanir eða lífsstefnur hafa skotið upp kollin-
um. Má þar nefna bæði nasisma, kommúnisma og an-
arkisma. En eftir stendur og upp úr stendur sú hugsjón
lýðræðis og frelsis sem fæddist fyrir tvö hundruð árum
á götum Parísar.
Lýðræðið hefur haldið velli, því það byggir á frelsi
fólksins, valdi fólksins yfir sjálfu sér og örlögum sínum.
Þá frelsisþrá hefur engum tekist að slökkva, hversu
lengi og hversu fast sem fjötrarnir hafa verið hertir.
Lýðræðið var ekki fundið upp í París. Grikkirnir til
forna höfðu vísað okkur veginn. En í fáfræði og fátækt
hafði mannkynið verið kúgað um aldaraðir. Það var
ekki fyrr en með lestri og aukinni fræðslu sem almenn-
ingur vaknaði til meðvitundar um vesöld sína og rétt-
leysi. Það var í skjóli þekkingarinnar og í krafti hennar
sem frelsisþráin braust út. Allt frá því hefur þekkingin
og menntunin verið aflið á bak við réttindabaráttu fjöld-
ans. Iðnbyltingin er afsprengi stjórnbyltingarinnar.
Tæknibyltingin er ávöxtur þekkingarinnar. Frelsis-
bylting fjöldans er árangur mannréttindanna. Allt þetta
má rekja th Bastilludagsins, dagsins fyrir tvö hundruð
árum, þegar hin óbreytti lýður ruddi brautina fyrir
mestu umskiptum mannskynssögunnar.
Þegar aht kemur th ahs er okkur ekkert verðmætara
í lífinu en sá réttur að vera jafnir fyrir lögum og frjáls-
ir th orða og verka. Það getur aldrei neitt komið í stað-
inn fyrir mannréttindin, hvorki völd né auður.
Ehert B. Schram
Það getur verið erfitt að sýna ísra-
elsmönnum skilning fyrir þá sem
annars eru vinveittir þeim þegar
þeir hvað eftir annað loka viljandi
þeim leiðum sem opnast til að finna
flöt á samningum um lausn deil-
unnar við Palestínuaraba. Nú hef-
ur þetta gerst rétt einu sinni cg í
þetta sinn hefur dyrum verið lokað
og skellt í lás. Harðlínumenn hafa
enn einu sinni hafnað allri skyn-
semi og hengt sig fasta í þá kreddu
að þeir einir eigi allt landið, Guð
hafi gefið þeim það í Biblíunni og
þeir hafi húsbóndavaldið. Þeir sem
þannig hugsa eru nú komnir í
oddaaðstöðu í ísraelskum stjórn-
málum og horfur á lausn deilunnar
eru nú dekkri en nokkru sinni fyrr.
Uppreisn Palestínumanna á
hernámssvæðunum hefur nú stað-
ið í hálft annað ár og kostað á
Ariel Sharon, fyrrum hershöfðingi. - „Sá maður sem utanaðkomandi
stendur mestur stuggur af,“ segir greinarhöf.
Öfgamenn í
oddaaðstödu
fimmta hundrað Palestínumanna
lífið en alls hafa 17 ísraelsmenn
látist. Ekkert lát er á uppreisninni,
þótt hún sé ekki eins fyrirferöar-
mikil í fréttum og áður, og þeim
vex nú fylgi í ísrael sem vilja grípa
til örþrifaráða til að berja hana nið-
ur með öllu tiltæku hervaldi.
Fremstur í ílokki þeirra er vita-
skuld sá maður, sem utanaðkom-
andi stendur mestur stuggur af,
Ariel Sharon, fyrrum hershöfðingi,
og það var einmitt Sharon sem
tókst að drepa niöur þá hugmynd
til lausnar deilunni sem mestar
vonir hafa verið bundnar við síð-
ustu mánuði.
Kqsningar
Hugmynd sú sem Shamir forsæt-
isráðherra, sem er annars enginn
vinur Palestínumanna, haföi sett
fram var á þá leið að á öllum her-
numdu svæðunum skyldu fara
fram kosningar til að kjósa fulltrúa
Palestínumanna, sem aftur ættu að
semja við ísraelsstjórn um tak-
markaða sjálfsstjóm. Tilgangurinn
var að binda enda á upreisnina og
einangra PLO því að þessir fulltrú-
ar áttu að vera óháöir PLO en full-
trúar almennings á hernumdu
svæðunum. Ætlast var til að árang-
ur yrði af viðræðum við þessa full-
trúa innan þriggja ára.
Upphaflega var það Rabin, land-
varnaráðherra verkamanna-
flokksins, sem kom með þessa til-
lögu en Shamir gerði hana að sinni
til þess að friða Bandaríkjamenn
sem knúðu mjög á um raunhæfar
aðgerðir. Síðan hefur þessi hug-
mynd um kosningar verið þunga-
miðjan í hugmyndum Bandaríkja-
manna um milligöngu í deilunni.
Palestínumenn voru jákvæðir og
PLO, undir forsæti Arafats, haíði
samþykkt hana. En þá kom í ljós
að öfgamenn eru nú sterkasta aflið
í ísraelskum stjórnmálum.
Likudbandalagiö er ekki einn
flokkur heldur flokkabandalag
smáflokka og þeirra á meðal er
flokkur Sharons. Sharon og fleiri
vilja engar tilslakanir og settu fram
skilyröi á framkvæmdanefndar-
fundi Likud sem eyðilögðu hug-
myndina um kosningar.
Skilyrðin voru í fyrsta lagi að
kosningar leiddu aldrei til samn-
inga um sjálfsstjórnarríki Palest-
ínumanna, í öðru lagi yrði ekkert
land sem ísraelsmenn ráða nú yfir,
nokkru sinni afhent Palestínu-
mönnum, í þriðja lagi fengju arab-
ískir íbúar Jerúsalem ekki aö
kjósa, þvi aö austur Jerúsalem
væri óaðskiljanlegur hluti af ísra-
el, enda þótt hundruö þúsunda Pa-
lestínumanna búi þar, og í fjórða
lagi yrði ekki kosiö fyrr en upp-
reisnin, eða intifadan, væri um
garð gengin eða hefði verið bæld
niður.
Stjórnarslit og hermdarverk
Þetta gekk af kosningahugmynd-
Kjallariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
inni dauðri því að verkamanna-
flokkurinn getur ekki sætt sig við
þessi skilyröi, allra síst það að
kosningar fari ekki fram fyrr en
uppreisninni sé lokið. í ísrael er
samsteypustjóm en Likud fer í
raun með öll völd þótt litlu muni á
þingstyrk. Því höföu leiðtogar
verkamannaflokksins ákveðið að
ganga út úr stjórninni í mótmæla-
skyni og krefjast nýrra kosninga í
ísrael þegar einn palestínskur
hermdarverkamaður bjargaði
Shamir og styrkti enn stöðu þeirra
sem hafna öUum tilslökunum.
Þessi Palestínumaður hrifsaði í
stýrið á langferðabíl og steypti hon-
um niður í gljúfur með þeim afleið-
ingum að 14 ísraelsmenn fórust en
hann sjálfur komst lífs af. Gífurleg
reiði greip um sig í ísrael vegna
þessa og verkamannaflokkurinn sá
sitt óvænna og hætti við að fella
stjórnina viö þessar aðstæður.
Almenningsálitið í ísrael virðist
vera að hallast á sveif með harð-
línumönnum sem meðal annars
birtist í vaxandi stuðningi viö
Sharon.
Hetjan frá Líbanon
Sharon er ráðherra iðnaðarmála
en var áður landvarnaráðherra í
stjórn Begins og stjórnaði innrás-
inni í Líbanon 1982. Hann var þar
æösti maður þegar fiöldamorðin
voru framin á Palestínumönnum í
Chatila og Sabra flóttamannabúð-
unum í útjaöri Beirút. Sharon er
frægur fyrir ofstopa. Á árunum
fyrir 1960 stjómaöi hann hefndar-
árásum frá ísrael inn í Jórdarúu
og Egyptaland og myrti þar hundr-
uð manna í hefndarskyni fyrir ár-
ásir skæruliða á ísrael.
Hann var hetja í stríðinu 1973
þegar herfylki hans komst yfir Sú-
esskurðinn og hann var líka hetja
í Gaza á næstu árum þegar hann
braut þar á bak aftur af fádæma
hörku alla mótspyrnu Palestínu-
manna. Hann vill nú beita sömu
aðferðum á hernumdu svæðunum,
meðal annars stórfelldum brott-
flutningi Palestínumanna frá
svæðum í nágrenni við landnám
ísraelsmanna, algem útgöngu-
banni og myndun svæða þar sem
hver einasti Palestínumaöur yrði
skotinn á færi fyrirvaralaust.
Þetta dugði í Gaza fyrir hálfum
öðrum áratug og hann segir að
þetta sé leiðin til að berja niður
uppreisnina, ásamt fiöldahand-
tökum og brottrekstri úr landinu á
öllum þeim sem á einhvern hátt em
bendlaðir við PLO. Þessar hug-
myndir eiga vaxandi fylgi að fagna
þótt stjómmálaleiðtogar séu hik-
andi við aö samþykkja þær opin-
berlega.
En nú hefur Sharon tekist að
ganga af hugmyndinni um kosn-
ingar á fulltrúum og viðræðum um
hugsanlega sjálfsstjóm dauöri og
þá blasir við að intifadan heldur
áfram af fullum krafti. Öfgamenn
meðal landnema á hernumdu
svæðunum, sem líta á Sharon sem
leiðtoga sinn, eru þegar farnir að
stunda morð og aftökur á Palest-
ínumönnum án dóms og laga og
komast oft upp með það þótt hljótt
fari.
Miklar vonir voru bundnar viö
fyrirhugaðar kosningar á her-
numdu svæðunum sem nú em úr
sögunni. Þar með bíður ísraels ekk-
ert annað en ennþá meiri harka í
mótmælum Palestínumanna og
samsvarandi harka í viðbrögðum,
öllum sáttahugmyndum hefur ver-
ið hafnað og engin ný friðartillaga
í sjónmáli.
Gunnar Eyþórsson
„Það getur verið erfitt að sýna Israels-
mönnum skilning fyrir þá sem annars
eru vinveittir þeim þegar þeir hvað eft-
ir annað loka viljandi þeim leiðum sem
opnast til að finna flöt á samningum
um lausn deilunnar við Palestínu-
araba.“