Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1990, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglysingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91J27022 - FAX: (91J27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Núlllausn samninga
Mörgum launþeganum mun fmnast súrt í broti að
sætta sig við svokallaða núHlausn í kjarasamningum.
Hér ríkir kreppa. Tugþúsundir manna eiga við mikla
íjárhagserfiðleika að etja. í kjarasamningunum nú fá
sumir tekjulágir umbun, en hún mun skammt duga
þessu fólki. Vissulega er það svo, að í samningunum fær
verkafólk sáralitlar kauphækkanir. Hvað svo sem menn
töldu beggja vegna borðsins í Karphúsinu, komust þeir
þó ekki hjá því að líta til þess, hvernig ástandið er í
efnahagsmálum. Einar Oddur Kristjánsson, formaður
Vinnuveitendasambandsins, er guðfaðir þeirra samn-
inga, sem gengið hefur verið frá, þegar þetta er skrifað.
Einar Oddur var í hittifyrra kallaður Bjargvætturinn
frá Flateyri. Þá hafði hann verið formaður bjargráða-
nefndar, eða forstjóranefndar, sem bar fram tillögur um
lausn á efnahagsvanda þjóðarinnar. Þetta átti að vera
niðurfærsluleið í reynd, niðurfærsla verðlags og launa.
Tillögurnar voru athyglisverðar, en erfiðara hefði verið
að framkvæma þær, ef ekki ógerlegt í þeirri stöðu, sem
var. Nefndin kom þarna á óvart. Nú hefur Einar Oddur
smám saman heiílað verkalýðsforingja og fengið flesta
þeirra á sitt band. Mönnum hefur skihzt, að lítt stoðaði
að hefla vinnudeilur. Miklar kauphækkanir mundu nú
einungis leiða til vaxandi gengisfelhnga og verðbólgu.
Þvi hefur sú meginkenning legið að baki samnings-
gerðinni nú, að eitthvað annað en verulegar kauphækk-
anir ætti að styðja verkalýðinn.
Núlhausnin, sem kölluð er, byggist í raun ekki á
beinni kjarabót heldur á tilraun th stöðvunar þess, að
kaupmáttur rýrni. Réttara væri að telja, að kaupmáttur
launa muni nokkuð rýrna þrátt fyrir yfirlýsingarnar
úr Karphúsinu. En samningamenn hyggjast stöðva
rýrnun kaupmáttarins með því að lækka vexti og halda
verði á landbúnaðarvörum og opinberri þjónustu nokk-
urn veginn óbreyttu nokkuð fram eftir samningstíman-
um. Gert hefur verið ráð fyrir 5 prósent kauphækkun
á þessu ári og 4.5 prósent kauphækkun á næsta ári.
Með þesssum tölum ætti verðbólga að nást verulega
niður. Gert er ráð fyrir smávegis launauppbót th við-
bótar því, sem hér var nefnt. Spyrja má auðvitað, hversu
mikið verkalýðurinn hagnist á þessari minnkun verð-
bólgu. Spyrja má, hvort lækkun vaxta hefði þá ekki
komið th sjálfkrafa, án þess að um hana yrði samið í
kjarasamningum. Auk þess er ekki nema hluti verka-
fólks, sem græðir á vaxtalækkuninni. Ríkisvaldið þarf
að koma th með greiðslur vegna samninganna, og því
þarf að svara með niðurskurði ríkisútgjalda. Þá er kom-
ið að því stóra atriði, hve mikið unnt verður að treysta
núverandi ríkisstjórn th að standa við sinn skammt
samninganna. Það svar, sem því miður hggur beinast
við, er það, að þessari stjórn megi ekki treysta. En lengi
skal manninn reyna.
Eðlhegt er, að margir beri sig iha vegna þessara samn-
inga. En hitt er ljóst, að það ætti að vera þjóðarhagur,
að svona semjist. Það er hagur þjóðarinnar, að verð-
bólga náist langt niður. Það er hagur þjóðarheildarinn-
ar, að samið sé á lágum nótum. Mörg okkar munu gjalda
fyrir það í bhi, með lágum launum, en sé rétt haldið á
sphum ætti þjóðin öh að njóta þessa, þegar ástandið fer
að batna að nýju í efnahagsmálum. Hagspekingar segja,
að batinn verði ekki seinna en árið 1991.
Þessir samningar eru æskhegir, þegar á allt er litið.
Þetta er skásti kosturinn.
Haukur Helgason
FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1990.
„Raforkuver, kynt kolum eða olíu, spúa reyk sem byrgir sýn og veldur brennisteinsmengun ...“
Friðun a jorðu
Nú er svo komiö aö gjöreyðing
lífs á j örðinni af völdum kjarnorku-
stríðs er ekki lengur líkleg orsök
heimsendis og heimsendaspámenn
verða að leita annaö. Trúin á
heimsendi er mörgum hjálpleg
kennisetning, í trúarbrögðum
gegna ragnarök og dómsdagur
stóru hlutverki.
Dómsdagur af völdum kjarn-
orkuvopna hefur verið raunhæfur
möguleiki í heimsendaspám síð-
ustu áratugi. En nú er Gorbatsjov
búinn að spilla þessu og koma róti
á hug manna. Trúin á heimsendi
virðist mannfólkinu í blóð borin,
einu sinni voru það jarðskjálftar,
eldgos eða svartidauði, heimsendi
vilja menn hafa, hverju nafni sem
hann nefnist.
Hin nýja heimsendakenning, sem
er eins konar tilbrigði við lýsingu
Biblíunnar á því hvemig fór fyrir
Sódómu og Gómorru, er aö maður-
inn tortími sjálfum sér með synd-
samlegri framkomu við umhverfi
sitt og umhverfið bregðist við með
því að verða óbyggilegt og mann-
kynið líði undir lok. - Sumir kafni
í koltvísýringi, aörir stikni af sólar-
hita, enn aðrir drukkni í bráðnandi
jöklum, útfiólubláir geislar sólar-
innar drepi enn aöra. - Sól tér
sortna / sekkur fold í mar, segir í
Völuspá.
Heimsendir hinn nýi
Á þessari heimsendakenningu og
hinum fyrri er reginmunur. Kjarn-
orkuheimsendir var á valdi örfárra
manna, forystumanna risaveld-
anna tveggja, sem aðrar þjóðir
höfðu takmörkuð áhrif á, eldri
heimsendar voru refsins Guðs eða
guða.
En í næsta heimsendi eru alhr
samsekir, það er úrgangur og of-
neysla einstaklingsins sem saman-
lagt er að gera heiminn óbyggileg-
an. í þessu hafa heimsendaspá-
menn nokkuö til síns máls, enda
vex þeim ört fylgi um gjörvallan
hinn iðnvædda heim, allt frá Búlg-
aríu til íslands. Nú eiga menn held-
ur ekki að búa sig undir heimsendi
með æðruleysi, iðrun og yfirbót
eins og forðum, nú skal snúist til
vamar og heimsendi afstýrt með
áþreifanlegum aðgerðum.
Þar með er sprottin upp sú fiölda-
hreyfing sem að líkindum mun
mest móta sfiómmálalíf iðnríkj-
anna og þar með heimsins á kom-
andi árum, flokkar umhverfis-
sinna, eða græningja, sem eflast
nú dag frá degi. Þetta er fiölda-
hreyfing sem enginn sflórnmála-
maður og engin þjóðmálahreyfing
hefur efni á að vanmeta, hún er
vottur um það endurmat á lífs-
gæðum sem nú á sér stað í kjölfar
efnahagslegrar velmegunar.
Græningjar
Um allan hinn vestræna heim
hefur fmmþörfum manna að
mestu verið fullnægt. Flestallir
hafa nóg fyrir sig að leggja, meiri-
hlutinn á húsnæöi, bíl og jafnvel
rafknúinn dósahníf. En þessi sami
KjaUaiinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
meirihluti andar að sér fúlu, meng-
uðu eiturlofti og drekkur vatn sem
hreinsað er úr opnum skólpræsum
á borð við Rínarfljót.
Raforkuver, kynt kolum eða olíu,
spúa reyk, sem byrgir sýn og veld-
ur brennisteinsmengun, sem kem-
ur fram í súru regni sem eyðir
skógum og spillir ám og vötnum,
svo þar þrífst ekki líf. Bílaumferð
veldur kæfandi eiturlofti, eitruð
úrgangsefni frá iðnaði menga jarð-
veg og grunnvatn. Tæknivæddur
landbúnaöur notar áburð, skor-
dýraeitur og ýmiss konar bætiefni
sem raska eðlilegum efnahvörfum
náttúrunnar, kjarnorkuver eru
þögul ógnun við umhverfi sitt, eins
og dæmin frá Harrisburg og
Chernobyl sanna.
Úrgangur, reykháfar, járnarusl
og háspennulínur spilla útsýni.
Hvarvetna blasa við hættur, í mat-
vælum eru áður ókunn rotvamar-
og litarefni, jafnvel kælivökvinn í
ísskápnum kann aö vera hættuleg-
ur ósónlaginu. - Gegn öllu þessu
er almenningur nú að snúast,
áherslurnar eru ekki lengur fyrst
og fremst á efnisleg gæði heldur
manneskjulegra umhverfi.
Úr þessum jarðvegi spretta nú
flokkar græningja um alla Evrópu
og umhverfisvemd og vistfræði em
umhugsunarefni manna nú sem
aldrei fyrr. Umhverfissamtök em í
eðli sínu alþjóöleg, enda fer loft-
mengun ekki eftir landamærum,
eins og íslendingar vita, þegar
hæðir suöur af landinu veita meng-
uðu lofti frá Bretlandi og megin-
landinu til íslands. Græningjar em
nú öflugastir í Hollandi, Vestur-
Þýskalandi og Danmörku, en þeim
bætist liðsauki daglega.
Eini löglegi stjórnarandstöðu-
flokkurinn í Búlgaríu er græn-
ingjaflokkur, sem kallast Eco-
glasnost. En barátta umhverfis-
sinna beinist ekki eingöngu gegn
mengun í öllu formi, hún snýr líka
og ekki síður að verndun og varð-
veislu þess sem eftir er af óspilltri
náttúru og dýralífi, og þar snertir
þessi barátta íslenska hagsmuni.
Grænfriðungar
Sú orka»og sá samtakamáttur,
sem komið hefur í ljós á síðari
árum í fiöldahreyfingum gegn
kjamorkuvá og vígbúnaði, nýtist
nú í þágu umhverfisvemdar. Það
er stutt skref frá því að berjast fyr-
ir friði með kröfugöngum og slag-
orðum yfir í baráttu fyrir friðun
náttúmnnar og umhverfisvemd.
Sú vá, sem stafar af umhverfis-
spjöllum, er miklu áþreifanlegri en
hættan af kjarnavopnum og það er
auðvelt að tengja umhverfispjöll í
umhverfi sínu viö gróðurhúsa-
áhrifin og eyðingu ósónlagsins.
Velferð fólks er áþreifanlega ógnað
og þaö snýst til varnar af tilfinn-
ingahita. Baráttan er ekki alltaf
málefnaleg en hún er raunvemlegt
pólitískt afl.
Við íslendingar höfum fundið
smjörþefinn af tilfinningahita um-
hverfissinna í baráttu Grænfrið-
unga gegn hvalveiðum og stuðningi
almennings í útlöndum við þeirra
skoðanir. Grænfriðungar eru að-
eins tiltölulega fámenn samtök
virkra umhverfissinna, en þeir em
fulltrúar skoöana sem óhugsandi
er að hunsa.
Þaö er fásinna að ætla sér aö
ganga í berhögg viö þaö almenn-
ingsáht sem þeir eru fulltrúar fyrir
og sem eflist stöðugt. Drýldnisleg
fyrirheit um að stórefla hvalveiðar
við ísland á ný em skiljanleg sem
vottur um sært þjóöarstolt, byggt á
reiði út í Grænfriðunga, en shkt
væri stórskaðlegt hagsmunum ís-
lendinga og misskhningur á eðh
þeirrar andstöðu sem við er að
glíma.
Þessi fjöldahreyfing byggir á svo
sterkum grunni að gegn henni
verður ekki staðið, enda ekki
ástæða tíl. Það stendur íslending-
um nær aö hafa forystu um al-
þjóðlega umhverfisvernd en agnú-
ast út í Grænfriöunga.
Umhverfismál og vemdun lífrík-
isins eru að verða mál málanna, í
stað stríðshættu kemur mengunar-
hætta, í stað kröfunnar um frið á
jöröu kemur krafan um friðun á
jörðu.
Gunnar Eyþórsson
„Drýldnisleg fyrirheit um að stórefla
hvalveiðar við Island á ný eru skiljan-
leg sem vottur um sært þjóðarstolt,
byggt á reiði út 1 Grænfriðunga..
j