Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1990, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1990.
15
Lífskjörin í landinu
Það var þörf áminning að hlusta
á Dagsbrúnarmennina deila hart á
kjarasamningana þegar þeir voru
bornir undir atkvæði. Þeir töluðu
tæpitungulaust beint upp úr launa-
umslaginu. Og það var auðvitað
hárrétt hjá þeim sem sögðu að lág-
markslaunin ættu frekar að vera
áttatíu þúsund frekar en ijörutíu
þúsund.
Maður hrekkur raunar viö þegar
shk sultarlaun eru nefnd og því er
ekki að neita að obbinn af samborg-
urunum og maður sjálfur er orðinn
svo fjarri raunveruleikanum í sínu
vemdaða umhverfi að ég heföi
svarið fyrir að svoleiðis laun þekkt-
ust hér á landi. Það er von að menn-
irnir æsi sig og rífi skitinn hundr-
aðkalhnn fyrir framan nefið á
verkalýðsforingjum sem sitja uppi
með það vanþakkláta hlutverk að
mæla með þessum hundraökalla-
bisness.
Kaldhæðni
örlaganna
Kjarasamningarnir era skyn-
samlegir og kannski það eina sem
gert hefur verið af viti í háa herr-
ans tíö. En í þeirri skynsemi felst
áminningin og kaldhæðnin. Það
eru kaldhæðin örlög að verkalýð-
urinn í landinu þuríi að samþykkja
yfir sig núlllausn í kjaramálum til
að gera sér einhverja von um að
komast hjá hfskjaraskerðingu. Það
er ihyrmislegur sannleikur þegar
verkalýðshreyfingin verður að
sætta sig við hundraökalla í kjara-
bótum.
Við sem betri höfum laúnin og
þykjumst vera ábyrgir og löghlýðn-
ir borgarar yþptum öxlum og
klöppum samningamönnunum á
bakið fyrir hófsemdina og skyn-
semina. Sumir okkar fara svo bak-
dyramegin með sína launasamn-
inga eins og verkfræðingamir
gerðu thraun til og bæta sér upp
lúsina í samningunum með sporsl-
um og sérkjörum. Við lifum flest í
vernduðu umhverfi og eigum okk-
ar fjölskyldu og fjallabíl og fylgjum
hinum lygna straumi velmegunar-
innar. Við hrökkvum upp þegar
Dagsbrúnarmaðurinn lemur í
borðið.
Hvaða læti era þetta? Vhja menn-
irnir ekki skynsamlega samninga?
spyr sá sem ekki þarf að hafa
áhyggjur af kjarasamningum, sá
sem ekki þarf að telja hundraðkall-
ana upp úr mnslaginu. Hvaða læti
eru þetta í mönnunum? Og helm-
ingurinn af þjóðinni rekur upp stór
augu og hefur aldrei séð svona
verkakalla áður og skilur varla
þessa ókurteisi og ósvífni að heimta
hærri laun þegar alhr eru búnir
að semja um kjörin. Já, allir. Allir
bankastjórarnir og ráðherrarnir og
forkólfarnir og foringjarnir. Já, all-
ir sem ráða. Hvað eru mennirnir
eiginlega að rífa kjaft? Eru þeir
brjálaöir?
Það er kannski von aö sjón-
varpsáhorfendur hrökkvi upp þeg-
ar Dagsbrúnarmaðurinn lemur í
borðið. Þeir kannast ekki viö þann
mann. Þeir þekkja ekki þessa rödd,
þessa beiskju, þessa fyrirlitningu á
erkibiskups boðskap. Bonus pater
hefur orðið viðskha við rödd hróp-
andans í eyðimörkinni. Ég og mín
fjölskylda förum allra okkar ferða
á okkar fjallabíl og skiljum ekki
svona læti.
Yfirstéttin
Hér er að verða stéttaskipting,
óhugnanleg og óbrúanleg stétta-
skipting. Annars vegar yfirstéttin,
hins vegar láglaunahópurinn. Yfir-
stéttin er ekki samansafn af bur-
geisum eða aðalsfólki á borð við
ríka fólkið í útlöndum. Yfirsteitin
er heldur ekki fólk sem býr í sér-
stökum hverfum og nýtur alls-
nægta á svignandi veisluborði.
Yfirstéttin er ekki Pétur þríhross
eða Búi Árland.
Þegar ég tala um yfirstétt á ég við
fólk sem hefur komið sér upp
snotrum íbúðum og lífsgæðum sem
það hefur öðlast í kapphlaupinu
um lífsþægindin. Fólk sem hefur
menntast, fólk sem býr við góða
atvinnu, snurfusað líferni og tekjur
sem þaö getur meira og minna
skammtað sér sjálft. Margt af þessu
fólki hefur fengið silfurskeiðar í
vöggugjöf en aðrir hafa unnið sig í
efni. Umfram allt hefur það þó no-
tið gjöfuls uppeldis og metnaðar th
að koma sér vel fyrir í lífinu. Til-
vera þess og tilgangur er fólginn í
þægindum, fyrirhafnarleysi og
pínulitlu snobbi fyrir útliti, sýndar-
mennsku og umhverfi.
Þetta er ekki vont fólk eöa
ómerkhegt. Hér era bara börn síns
tíma á ferðinni, börnin sem eru af
annarri og þriðju kynslóð stríðs-
gróðans, afsprengi þeirrar heims-
menningar sem rutt hefur sér til
rúms og eru ekki alin upp í slor-
inu. Stéttarvitund, félagsmála-
áhugi, þjóðfélagsbarátta er utan og
ofan við áhugasvið þessarar ný-
kynslóðar. Eigin velferð, sjálfs-
ímyndin og einkamál viðkomandi
eru upphaf og endir þeirra lífsvið-
horfa sem einkenna þennan hóp.
Þetta eru börn tíðarandans og nú-
tímalifnaðarhátta og eru ekki verri
fyrir það.
Láglaunahópurinn
Hins vegar er svo láglaunahópur-
inn sem lifir í sínum eigin heimi
og nýtur ekki hins verndaða um-
hverfis fjármála og fjallabíla. Sá
hópur er líka innhverfur en af allt
öðrum ástæðum. Hann er inn-
hverfur og sjálflægur vegna þess
að hann má ekki vera að öðra.
Hann er upptekinn við að eiga í sig
og á, stritið og stjanið við börn í
ómegð, bilaðan bílskrjóð, bankalán
og baráttu við að halda í við lífs-
þægindi sem engin efni era th.
Þetta fólk er líka einangrað og af-
skipt vegna þess að það er of stolt
til að bera sorgir sínar á torg, opin-
bera fátækt sína, og þegir yfir van-
sæld sinni. Minnimáttarkennd
heitir það eða beiskja út í sjálfan
sig fyrir að hafa beðið ósigur í lífs-
þægindakapphlaupinu. Örvinglað í
eigin vítahring.
Auövitað lifir enginn af fjörutíu
þúsund krónum og ástæðan fyrir
því að undirmálsfólkið skrimtir og
kreistir fram lífið er að oftast eru
tvær fyrirvinnur á heimihnu. Sá
nöturleiki er fyrir löngu orðinn
staðreynd í þessu landi velmegun-
ar og velferðar að engin fjölskylda
kemst af nema bæði karlinn og
konan vinni fyrir leigu og mat og
vöxtum og klæðum og afnotagjöld-
um af öllum þeim lúxusi sem nú
er orðinn að lifsnauðsynjum.
Annirnar á vígstöðvum þessarar
baráttu eru shkar að enginn tími
gefst til stéttarbaráttu eða félags-
starfa. Hver má vera að því að eyða
tíma sínum í fánýtt félagsmála-
vafstur og hver nennir því eftir
langan vinnudag?
Einhver kann að segja að þetta
hafl menn gert hér áður fyrr,
þreyttir úr erfiðisvinnu, soltnir af
matarskorti, hvattir áfram af hug-
sjóninni einni. En þá var heldur
ekkert sjónvarp sem mataði þjóð-
ina á heimskunni og mettaöi hana
á afþreyingunni. Þá voru menn
soltnir í menningu og þjóðmál og
réttindabaráttu og þyrsti í blóð. Nú
þyrstir engan í blóð vegna þess að
allt þeirra blóð rennur til þeirrar
skyldu að gera eins og hinir. Hugsa
um sjálfan sig, strjúka sér um mag-
ann og skipta um rás. Hugsjónirnar
hafa borið lægri hlut fyrir einka-
högunum.
Tveir heimar
Það er mikið metnaðarleysi í
þeirri þjóð sem lifir svona lífi,
svona tvöfóldu lífi. Sem lætur það
viðgangast að skiptast í tvennt og
lætur afskiptalaust að annar helm-
ingurinn af þjóðinni loki sig inni í
vernduðu umhverfi lífsgæðanna
meðan hinn býr við sult og seyru
láglaunanna. Lengi vel gátum við
gumað af því, íslendingar, aö vera
stéttlaust samfélag og við erum þaö
í rauninni enn í þeim skilningi að
hér er hvorki aðall né lávarðadeild
og öll erum við jafningjar í orði.
En á borði eru leiðir að skhjast.
Börnin alast ekki lengur uppi við
sveitastörf, unglingarnir alast ekki
lengur upp viö sams konar aðstæð-
ur, fullorðna fólkið á sér óhka
heima.
Hér er auðvitað ekki við stjóm-
málin að sakast. Ekki heldur skóla-
kerfið eða verkalýðshreyfinguna.
Það er einfaldlega tíðarandinn og
þjóðfélagið í heild sem er að breyt-
ast. Ný kynslóð hefur fengið nýja
lífssýn, annars konar uppeldi en
áður og nýjan heim th að lifa í.
Athvarf einstaklinga er ekki lengur
í andlegri næringu heldur þeirri
lífsfyllingu sem felst í þægindunum
og eigin vehíðan.
Hvar eru fullhugarnir sem óðu
eld og brennistein fyrir málstað-
inn? Hvar era garparnir sem ætl-
uðu að breyta heiminum? Hvar er
eldmóður Hannibals í verkalýðs-
hreyfmgunni eða kraftur Thors
Jensens í athafnalífinu? Hvar era
glæsimennin í pólitíkinni?
Asklok fyrir himin
Dagsbrúnarmennirnir þurftu að
bíta í það súra eph að láta núh-
lausnina yfir sig ganga. Þeir urðu
meira að segja að auðmýkja sig til
að rétta upp hendurnar til að sam-
þykkja yfir sig þessa smán. Ráð-
herrarnir voru búnir að semja um
þetta, bankástjóramir, atvinnu-
rekendurnir og verkalýðsforingj-
arnir mæltu með þessum samning-
um sem skásta kostinum. Hvað á
lítill eyrarkarl að vera að ybba gogg
þegar höfðingjarnir og fyrirmenn-
irnir hafa sagt sitt síðasta orð?
Hvers má sín sú alþýða sem ekki
sækir fundi, sem nennir ekki að
hafa skoðanir, sem hefur týnt
krafti sínum og samtakamætti?
Fólkið hefur verið tamið th hlýðni,
það hefur glatað trúnni á mátt ein-
stakhngsins til áhrifa. Það hefur
vanið sig við að láta aðra stjórna
og segja sér fréttirnar í sjónvarp-
inu.
Á verkalýðsfundum eru þetta
nokkrar hræður sem mæta til að
greiða atkvæði um lífskjör sín. Hin-
ir hafa dregið sig í hlé og eru sestir
að í híði sínu og kyngja örlögum
sínum. Þeir láta foringjana og fyr-
irsvarsmennina segja sér fyrir
verkum.
Lífskjörin í landinu verða ekki
miklu betri þótt kauphækkunin
hefði orðið nokkrum prósentum
hærri en samningarnir segja til
um. Stéttaskiptingin hefði ekki
breyst og heldur ekki þær tvær
þjóðir sem búa í landinu. Fátækir
hefðu orðið fátækir áfram og þeir
ríku ríkir. Um það snýst ekki þessi
hugleiðing heldur hitt að við erum
að verða viðskila hvert við annað.
Vitum ekki hvert af annars kjörum
og, það sem verra er, okkur koma
þau ekki við.
Við heyrum í Dagsbrúnarmann-
inum þegar hann lemur í borðið
og sjáum hann rífa hundraðkall-
inn. Hrökkvum upp eitt augnablik
og spyrjum forviða: Getur það ver-
iö að blessað fólkið hafi ekki hærri
laun? Skiptum svo um rás.
í fjarrænu augnaráði hins
ókunna manns má ekki merkja
nein svipbrigði. Unga kynslóðin er
upptekin við framtíðina, fráskilda
konan við ómegðina, verkamaður-
inn við hundraðkallinn og yfir-
stéttin við fjallabílinn. Hver hugsar
um sitt og þjóðin paufast áfram út
í óvissuna og lætur sér fátt um
finnast. Einstakhngamir era hvort
sem er ókunnugir öllum nema
sinni eigin persónu. Nema sínu eig-
in askloki.
Ellert B. Schram