Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1990, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1990.
Fimmtíu ár frá því að vélbáturinn Kristján var talinn af
Komu fram á mið
fundi en voru lifa
- Kjartan Guðjónsson, einn skipverja á Kristjáni, segir frá
Blöðin birtu frásagnir af hvarfi Kristjáns RE-90 daglega i þá tólf daga sem
hans var saknað. ítarlega var skýrt frá björguninni og fjölluðu leiðarar nokk-
urra blaða um slysið og öryggismál sjómanna.
Það var klukkan rúmlega eitt eftir
miðnætti þann 19. febrúar 1940 að
vélbáturinn Kristján frá Reykjavík
lagði upp í róður frá Sandgerði í
ágætu veðri. Línan var lögð 8 sjómíl-
ur vestur af Sandgerði. Um klukkan
íjögur síðdegis, þegar búið var að
droga síðasta bólfærið, stöðvaðist
vélin vegna bilunar. í sama mund
skall á svartabylur. Sífellt bætti í
veðrið og að því kom að bátinn rak
stjómlaust um hafið. í tólf daga
hröktust bátsverjar við slæman að-
búnað og voru fljótlega taldir af.
Þann fyrsta mars náðu þeir loks landi
við illan leik og allir heilir á húfi.
Þetta eru lengstu hrakningar sem
vitað er um hér við land og eru skráð-
ir sem slíkir í Heimsmetabók Guin-
ness.
Man alltaf 1. mars
Fimm menn voru á bátnum: Guð-
mundur Bæringsson skipstjóri,
Kjartan Guðjónsson vélstjóri og há-
setamir voru þrír: Sigurður Baldur
Guðmundsson, Siguijón Viktor
Finnbogason og Haraldur Jónsson.
Kjartan Guðjónson er enn á lííi,
tæplega 83 ára, og býr á Hrafnistu í
Hafnarfirði.
„Ég man afitaf eftir 1. mars ár hvert
því það er dagurinn sem við náðum
landi. Þó að ég sé farinn að kalka
smávegis man ég þessar hrakningar
okkar mjög vel,“ segir Kjartan Guð-
jónsson. „Eg hef stundum sagt að ég
sé 33 ámm yngri en ég er af því ég
fékk lífið aftur löngu eftir að ég var
talinn dauður. Það þótti merkilegt -
og þykir sjálfsagt enn - að öfi áhöfnin
skyldi komast af og enginn okkar
slasast."
Nítján bátar
leita í aftakaveðri
Áhöfnin sendi strax neyðarmerki
og dró upp segl. Sama dag sáu skip-
veijar bæði vélbát og togara á sigl-
ingu. Þegar þeir sáu togarann kyntu
þeir bál til að gera vart við sig en
aOt kom fyrir ekki; bylurinn var shk-
ur.
„Það var alltaf kolvitlaust veður
aOa dagana. Einn daginn vom nítján
bátar að leita að okkur í afar vondu
veðri, grenjandi byl og stórsjó. Varð-
skipin leituðu víða en sennilega hafa
þessi skip aldrei leitað nógu langt,“
segir Kjartan. Hvorki gátu þeir stað-
sett sig né gefið upp staðarákvarðan-
ir því engin tæki vom fyrir hendi í
bátnum. Talstöðin var biluð og var í
viðgerð í Reykjavík.
í dagblöðum frá þessum tíma má
lesa um hvarf bátsins, leitina og síðan
af því þegar áhöfnin náði landi. í
mörgum blaðagreinum er fjallað um
hversu nauðsynleg öryggistæki tal-
stöðvar em og að fara á sjó án þeirra
geti haft alvarlegar afleiðingar.
Þorstinn
var erfiðastur
Kostur var ekki mikOl um borð,
enda er ekki gert ráð fyrir að slíkir
bátar séu nema einn dag á sjó. SEp-
veijar átu af aflanum: lifur fyrsta
daginn ög hrogn næstu þijá daga en
fiskurinn var orðinn slæmur til átu
þegar leið á. Vatn var af skornum
skammti um borð og var þorstinn
þeim erfiður. „Á sínum tíma kom
fram að ekkert vatn hefði verið um
borð en það var ekki rétt. Tankar
\
voru fullirreins og ávallt þegar lagt
var frá landi,“ segir Kjartan.
„Hins vegar gerðist það óhapp að
vatnið fór forgörðum. Einn okkar fór
niður að hita kaffi en þá var frosið í
krananum. Hann gleymdi að skrúfa
fyrir kranann aftur þegar hann fór
upp. Krapastíflan hefur síðan losnað
og allt vatnið rann niður í kjöl.“
Bruggkunnáttan kom
að góðum notum
í fyrstu átu þeir snjó, sleiktu möst-
ur eða skoluðu munninn með sjó til
að tungan festist ekki við góminn.
Það átti eftir að koma sér vel að Kjart-
an kunni eitt og annað fyrir sér í
bruggun landa. Hann smíðaði eim-
ingartæki og gátu þeir eimað aOt upp
í fjórar flöskur af vatni á dag.
„Við skiptum vöktum og undir það
seinasta urðum við stöðugt að passa
upp á vatnseiminguna. Það finnst
engum manni að hann deyi úr hungri
Skipshöfnin á vélbátnum Kristjáni, talið frá vinstri:
Haraldur Jónsson, 32 ára, Kjartan Guðjónsson, 32 ára, Sigurður Guðmunds-
son, 19 ára, Guðmundur Bæringsson, 34 ára, Sigurjón Viktor Finnbogason,
32 ára. Ljósmynd úr Öldinni okkar
en þorstinn kvelur mann óskaplega,"
segir Kjartan. Ekki vildi hann stað-
festa að einhverjir eftirmálar hefðu
orðið vegna bruggkunnáttunnar.
„Skömmu síðar hitti ég lögregluþjón
í Reykjavík sem sagði að það væri
nú munur að kunna að brugga landa.
Sögusagnir um tortryggni vegna
bruggkunnáttu minnar eru því bara
vitleysa."
Brenndu öllu lauslegu
Eins og nærri má geta var kuldinn
óskaplega mikill. Þeir hentu sér í öO-
um fötunum í kojurnar en lítið var
um svefn heldur blunduðu þeir að-
eins. Megn stækja var í lúkarn-
um af olíu og öðru þvi sem þeir
brenndu.
„Við héldum á okkur hita með því
að brenna öllu sem hægt var, lóða-
stömpum og meira segja einni koj-
unni,“ segir Kjartan og tekur fram
að samvinna skipverja hafi aOtaf ver-
ið með miklum ágætum og alfir hafi
þeir haldið ró sinni. Báturinn lak
mjög mikið og þar sem véhn var
stopp gengu dælur ekki. Þurftu skip-
verjar því að ausa allan sólarhring-
inn og reyndist þeim það mjög erfitt.
Kjartan segir að Kristján hafi verið
feikna góður bátur en sjórinn hafi
verið það mikiO að hann hafi slegið
úr sér, eins og það er kaOað.
Keyrðu bátinn
í gegnum brimið
Að morgni þann 1. mars sáu þeir
til lands við Merkines og settu stefn-
una á fjöruna. Hafnarmenn höfðu séð
til bátsins og skynjað að ekki var allt
með felldu. Hins vegar hvarflaði ekki
að þeim að hér væri Kristján á ferð.
„Við vorum aOir sammála um að
láta bara slag standa og keyra í gegn-
um brimið," segir Kjartan. „Við vor-
um sennOega orðnir nokkuð sljóir en
við vissum að við höfðum engu að
tapa og töldum alveg víst að ná landi.
Við rerum alveg í gegnum brimið;
þar tók báturinn niðri og síðan hvolf-
di honum. Þá vorum við komnir í
gegnum mesta brimgarðinn og þurft-
um að synda í land.“
Áður haföi björgunarmönnum tek-
ist að ná einum bátsveija með því að
kasta út línu. Mennimir tóku nokkar
kollsteypur í briminu áður en þeir
náðu landi við Olan leik. Þeir voru
orðnir mjög kaldir og höfðu sopið
mikinn sjó á leið í gegnum brimið.
„Einn björgunarmanna spuröi mig
hvaða bátur þetta væri og þegar ég
sagði honum að hann héti Kristján
trúði hann mér varla,“ segir Kjartan.
„Ég skalf óskaplega af kulda og tenn-
urnar glömmðu uppi í mér. Við Guð-
mundur skipstjóri vorum settir á
sama heimOið, hjá foreldmm Ellýjar
Vilhjálms, og þar nutum við mjög
góðrar aðhlynningar."
Samúðarbréf
frá séra Jónmundi
Skipverjar voru alhr vel hressir
eftir þetta volk og engum varð meint
af. Þeir voru löngu taldir af og bátur-
inn átti að Oggja á hafsbotni. Kjartan
var trúlofaður HaOdóru Maríasdótt-
ur frá Sútarabúðum í Jökulijörðum
og áttu þau von á sínu fyrsta barni.
HaOdóra vann lengi hjá séra Jón-
mundi á Stað, þeim merkismanni.