Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.1990, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS. FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JONAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð i lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Nýtt umhverfisráðuneyti
Alþingi mun samþykkja ný lög um umhverfismála-
ráðuneyti. Frumvarpið hefur verið lengi í meðförum
þingsins, þrátt fyrir forgang þess af hálfu ríkisstjórnar-
innar enda liður í uppstokkun stjórnarinnar þegar Borg-
araflokkurinn gekk til liðs við hana. Júlíus Sólnes hefur
gegnt stöðu hagstofuráðherra í vetur, meðan beðið hef-
ur verið afgreiðslu nýja ráðuneytisins. Þannig er verið
að breyta lögum um stjórnarráð íslands og ráðuneyta-
skiptingu til að þjóna pólitískum hagsmunum líðandi
stundar.
Nýlega skilaði sérstök nefnd áliti sínu um breytingar
á stjórnarráðslögunum. Þar er meginniðurstaðan sú,
að ráðuneytum skuli fækkað og ráðherrum sömuleiðis.
Sú niðurstaða styðst við almenna skynsemi, enda er
erfitt að skilja að lítil þjóð þurfi á ellefu ráðherrum að
halda. Fækkun ráðuneyta hefur verið á dagskrá hjá
hinum ýmsu flokkum og gagnger endurskoðun stjórnar-
ráðslaganna hefur verið boðuð. Þess vegna skýtur það
skökku við að á sama tíma skuli nýtt ráðuneyti vera
stofnað sem er á skjön við skynsemina og sparnaðinn
sem allir eru að tala um.
Alhr geta hins vegar verið sammála um að þörf sé á
skipulegu átaki í umhverfismálum. Hér er í rauninni
um eitt stærsta verkefni stjórnmálanna að ræða enda
ógnar náttúruspilling og mengun andrúmsloftsins hvar-
vetna umhverfmu. Sérstakir stjórnmálaflokkar hafa ris-
ið upp með það eitt á stefnuskránni að vernda um-
hverfið og náttúruna. Græningjum hefur víða orðið
mikið ágengt.
Deilan á alþingi hefur heldur ekki snúist um um-
hverfisvernd eða ekki umhverfisvernd. Stjórnarand-
staðan hefur haldið því fram að þau ráðuneyti og stofn-
anir sem til eru í landinu, eigi hvert um sig að sinna
sínum málum, enda séu þau í nánari snertingu við við-
fangsefnin. Verkefni sem tengjast umhverfisvernd í iðn-
aðarmálum, orkuframkvæmdum eða landbúnaði, svo
dæmi séu tekin, hljóta auðvitað að skarast og þá er
slæmt ef hægri höndin veit ekki hvað sú vinstri gerir.
Stjórnarflokkarnir hafa engu að síður valið þann
kost að sameina umhverfismáhn undir einn hatt. Meiri-
hlutinn ræður og ráðuneytið mun verða staðreynd.
Gallinn er hins vegar sá að hatrammar deilur eru enn
um það hvaða málaflokkar heyri undir hið nýja ráðu-
neyti. Verkefnalistinn hefur ekki einu sinni verið ákveð-
inn. Stórir málaflokkar eins og landvernd og annað sem
tengist landbúnaði, sveitarstjórnarmálum og iðnaðar-
málum hafa ekki verið settir undir stjórn umhverfis-
málaráðherra.
Þetta er náttúrlega ekkert annað en hálfkák og hráka-
smíð og sú skoðun gerist óneitanlega áleitin að hér sé'
frekar verið að smíða stól undir Júlíus, heldur en að
áhuginn á umhverfismálunum ráði ferðinni. Umhverfis-
málaráðuneyti gerir lítið annað en að safna að sér starfs-
fólki og stækka báknið, meðan menn hafa ekki komið
sér saman um það hvað ráðuneytið og ráðherrann eigi
að gera.
íslendingar eiga auðvitað að gera átak í umhverfis-
málum en við þurfum ekki síður að gera átak í ríkis-
geiranum og hreinsa þar út. Spillt stjórnkerfi er ekkert
betra en spillt náttúra. Sú hreinsun á að leiða til fækkun-
ar ráðuneyta en ekki fjölgunar. Umhverfisráðuneyti á
ekki rétt á sér þótt ríkisstjórnina vanti stól undir Júlla.
Ellert B. Schram
„Margir eru uggandi vegna fyrirsjáanlegrar sameiningar Þýskalands, einkum hefur Margaret Thatcher verið
andsnúin henni.“ - Margaret Thatcher og Helmut Kohl á góðri stundu.
Sameinað
Þýskaland
Það er nú fyrirsjáanlegt að þýsku
ríkin eru að sameinast, hugsanlega
strax á þessu ári. Vestur-Þjóðverjar
hafa fengið því framgengt við sig-
urvegarana í síðari heimsstyrjöld-
inni að sameiningin fari þannig
fram að fyrst sameinist þýsku ríkin
og síðan semji sameinað Þýskaland
viö fjórveldin um endalok hemáms
fjórveldanna í Þýskalandi og bindi
þannig formlega enda á ástandið
sem ríkt hefur síðan í stríöslok.
Fyrsta skref í átt til sameiningar
var stigið í vikunni þegar ákveðið
var að taka upp myntbandalag þar
sem vestur-þýska markið verði
gjaldmiöill alls Þýskalands.
Hinn 18. mars verða frjálsar
kosningar í Austur-Þýskalandi,
hinar fyrstu þar frá upphafi og að
líkindum hinar síðustu. Fastlega
er gert ráð fyrir að það þing, sem
kosið verður, muni lýsa yfir eftir
kosningar að Austur-Þýskaland
sameinist Vestur-Þýskalandi, en
fyrir því er gert ráð í stjórnarskrá
Vestur-Þýskalands. Þar með myndi
stjórnarskrá Vestur-Þýskalands
sjálfkrafa gilda í Austur-Þýska-
landi líka.
Að þessu loknu myndu stjórnir
þýsku ríkjanna leggja sameining-
aráætlanir sínar fyrir fjórveldin,
Bandaríkjamenn, Sovétmenn,
Breta og Frakka. Fjórveldin munu
afsala sér sérréttindum sínum í
Þýskalandi eftir að útistandandi
mál, svo sem austurlandamæri
Þýskalands, Oder-Neisse línan,
verða endanlega afgreidd og fyrir
árslok á að kynna niðurstöðurnar
fyrir öryggismálaráðstefnu Evr-
ópu, hinni svokölluðu Helsinkiráð-
stefnu 35 ríkja.
Að þessu búnu, og að leystu
vandamálinu um aðild að Nato,
gæti sameinað Þýskaland með
Berlín sem höfuðborg orðið að
veruleika nú í desember á þessu
ári. Þau undur og stórmerki munu
ekki ganga þrautalaust fyrir sig.
Myntbandalag
Það fyrsta sem gerist við samein-
inguna og mun reyndar strax eftir
myntbandalagið byrja aö hafa áhrif
er að þýska markið veikist. Al-
menningur í Austur-Þýskalandi á
mikið sparifé en hefur lítið haft til
að kaupa fyrir það.
Þegar allt austur-þýskt sparifé
kemur út í veltuna sem vestur-þýsk
mörk er óhjákvæmileg verðbólga,
eða að minnsta kosti meiri verð-
bólga en verið hefur, sem mun að
líkindum neyða Efnahagsbanda-
lagið til að endurskoða stöðu
marksins í myntkerfi sínu og gæti
torveldað áætlanir um evrópskt
myntbandalag. í ööru lagi mun
veröa óhjákvæmilegt aö hækka
skatta á almenningi í Vestur-
Þýskalandi því að Austur-Þýska-
land verður þung byrði á vestur-
þýskum almenningi fyrstu árin.
Þaö mun kosta hundruð eða þús-
undir milljaröa marka aö byggja
upp efnahagslíf Austur-Þýskalands
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
og endurnýja undirstöður efna-
hagslífsins þar eftir 40 ára óstjórn.
Búist er viö aö atvinnuleysi í Aust-
ur-Þýskalandi tífaldist og á aðra
milljón manna missi atvinnuna
þegar illa rekin austur-þýsk fyrir-
tæki veröa gjaldþrota eftir samein-
inguna. Vestur-þýska almanna-
tryggingakerfið verður að taka á
honum stóra sínum. Þjóðartekjur á
mann í Austur-Þýskalandi eru ekki
taldar nema einn fimmti af meðal-
þjóðartekjum Vestur-Þjóðverja og
í því felst að meöalþjóðartekjur
sameinaðs Þýskalands munu
lækka um fjórðung. Á móti kemur
aö hagvöxtur í sameinuðu Þýska-
landi verður mjög ör og mun auk-
ast um hálft prósent á ári nsestu tvö
ár.
Hinir bjartsýnustu spá því að tak-
ast megi að vinna bug á öllum efna-
hagsörðugleikum og jafna lífskjör
í austur- og vesturhlutanum á um
það bil fimm árum, aörir tala-um
tíu ár. Allt mun þetta leiða til að
Þjóðverjar munu á næstu árum
verða mjög uppteknir af sjálfum
sér og sínum vandamálum, þeim
til hugarhægðar sem óttast þá ógn-
arorku sem í sameinuðu Þýska-
landi býr.
Nato og Oder-Neisse
Aðildin að Nato er eitt snúnasta
vandamáliö sem óleyst er. Sovét-
menn hafa hingað tll krafist þess
að allt erlent herlið fari frá Vestur-
Þýskalandi áöur en þeir fari sjálfir
frá Austur-Þýskalandi. Það mundi
tryggja að Sovétríkin væru öflug-
asta herveldið í Evrópu.
Á móti hefur Gorbatsjov sam-
þykkt að sameinað Þýskaland
verði í Nato og fallið frá kröfu sinni
um hlutleysi. Þýskaland án erlends
herliös væri engin ógnun í huga
Sovétmanna, allra síst innan Nato.
Tilgangur Gorbatsjovs með því að
halda Þýskalandi innan hernaðar-
bandalags við Bandaríkin er að
Bandaríkin í samráði við Sovétrík-
in hafi þar með hemil á Þjóðverjum
ef einhverjir þeirra hyggja á endur-
skoðun landamæranna viö Pól-
land. Pólsku landamærin, Oder-
Neisse línan, er óafgreitt hitamál
og Kohl kanslari hefur vikiö sér
undan því að viðurkenna þau form-
lega.
Margir eru uggandi vegna fyrir-
sjáanlegrar sameiningar Þýska-
lands, einkum hefur Margaret
Thatcher veriö andsrúin henni. En
sameiningin er komin á of mikinn
skrið til að hún verði stöðvuð, eftir
að Gorbatsjov samþykkti hana. Það
er meira aö segja hugsanlegt að
Gorbatsjov samþykki að erlent
herlið verði áfram í Vestur-Þýska-
landi en Nato hafi engar bæki-
stöðvar í núverandi Austur-Þýska-
landi.
Kosningar
Aðalástæðan fyrir því hversu
hratt hlutirnir ganga fyrir sig hefur
verið áframhaldandi fólksflótti að
austan til Vestur-Þýskalands, 2000
til 3000 manns á dag, og bein hætta
á efnahagslegu hruni Austur-
Þýskalands, sem torvelda mundi
sameiningu enn meir efnahags-
lega. Þess vegna er myntbandalag
sett á strax.
Ef sú áætlun, sem nú er komin á
skrið, gengur eftir gæti svo farið
að þingkosningarnar í Vestur-
Þýskalandi í desember yrðu jafn-
framt fyrstu kosningarnar f sam-
einuðu Þýskalandi. Þá mundu
flokkarnir í Austur-Þýskalandi
bjóða fram og þar sem jafnaðar-
mannaflokkurinn er Ijölmennur í
Austur-Þýskalandi gætu Austur-
Þjóðverjar orðiö þess valdandi að
kristilegir demókratar og Kohl
kanslari misstu völdin.
Ef jafnaðarmenn kæmust til
valda í árslok er nokkuð víst að
þeir munu kreíjast þess aö allt er-
lent herlið fari frá Vestur-Þýska-
landi, Gorbatsjov til ánægju.
Á næstu mánuðum er að skapast
eitt öflugasta ríki veraldar og fyrir-
sjáanlegt forysturíki Evrópu. Sam-
eining Þýskalands breytir öllum
hemaðarlegum og pólitískum við-
horfum, ekki aðeins í Evrópu, held-
ur í samskiptum risaveldanna. Ný
heimsmynd blasir við og ekkert
getur aftur orðiö eins og það var.
Gunnar Eyþórsson
„Sameining Þýskalands breytir öllum
hernaöarlegum og pólitískum viðhorf-
um, ekki aðeins í Evrópu, heldur í sam-
skiptum risaveldanna.“