Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1990, Síða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1990, Síða 14
14 LAUGARDAGUR 17. MARS 1990. Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRA1V1 Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JONSSON Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar,'blaðaafgreiðsla, áskrift, ÞVERHOLTI 11, 105 RViK.SÍMI (91 )27022- FAX: (91)27079 Setning, umbrot, mynda- og plótugérð: PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. Áskriftarverð á mánuði 1000 kr. Veró i lausasölu virka daga 95 kr. Helgarblað 115 kr. Hættulegt starf Farzad Bazoft var duglegur blaöamaður frá brezka vikublaðinu Observer. Hann var hengdur á fimmtudag- inn í írak. Honum var fyrst gefið að sök að hafa njósn- að fyrir Bretland og síðan sakaður um að hafa njósnað fyrir ísrael. Réttarhöldin voru írakskur skrípaleikur. Bazoft var einn af hundruðum atvinnumanna, sem sjá-um, að Vesturlandabúar fái sæmilega áreiðanlegar fréttir úr öðrum heimshlutum, þar sem yfirvöld reyna að halda öllu lokuðu, svo að stjórnarglæpir komi síður í ljós. Þetta er hættulegt starf, svo sem dæmin sanna. írak er nálægt botni ríkja heims. Mannréttindasam- tökin Amnesty hafa upplýst, að þar í landi eru fimm mánaða gömul börn tekin til fanga, pyntuð og drepin til að fá foreldra til að játa eða til að knýja þá úr felum. Smástúlkum er nauðgað og skólabörn skotin á torgum. Stjórnin í írak hefur beitt eiturgasi gegn þorpum Kúrda, sem eru minnihlutahópur í landinu. Þessi aðferð er svo hræðileg, að ekki einu sinni nazistar þorðu að beita henni í síðari heimsstyrjöldinni. Enda er Saddam Hussein forseti eitt mesta óargadýr heimsins núna. Ástandið í írak hefur lengi verið verra en ástandið í íran, svo sem vel kom í ljós í styrjöld þessara ríkja. Satt að segja er furðulegt, að nokkurt vestrænt ríki skuli hafa stjórnmálasamband við írak og leyfa sendimönnum sínum að sitja til borðs með fulltrúm Saddam Hussein. Blaðamenn fara til landa á borð við írak til að segja Vesturlandabúum fréttir af því, sem þar er að gerast. Farzad Bazoft var handtekinn á bannsvæði við verk- smiðju, sem framleiðir eiturgas. Samanlögð vinna margra blaðamanna hefur upplýst svívirðuna í írak. Víðar um heim er hættulegt að vera blaðamaður. í mörgum ríkjum islamstrúar eru stjórnvöld afar grimm. Einna verst er þó ástandið í kaþólsku Ameríku. Þar láta árlega margir blaðamenn lífið vegna frétta sinna um stjórnmál, spillingu, hernað og eiturlyf. í Kólumbíu einni hafa 40 blaðamenn verið myrtir á aðeins tveimur árum, flestir þeirra í höfuðborg eitur- lyfjanna, Medellín. í flestum tilvikum næst ekki í morð- ingjana, jafnvel þótt ríkisstjórn Virgilio Barco segist vera að reyna að ráða niðurlögum eiturlyfjabófanna. Ástandið er líka mjög slæmt í Perú. Þar komu grímu- klæddir bófar úr stjórnarhernum á heimili Juvenal Farfán Anaya og skutu hann og alla íjölskyldu hans til bana. í Mexíkó láta stjórnvöld oft drepa blaðamenn, sem hafa skrifað um spillingu og eitursölu stjórnvalda. Herinn í E1 Salvador hefur lengi haft blaðamenn á heilanum og lét í fyrra myrða nokkra. Ástandið hefur versnað síðan kristilegir demókratar náðu völdum í forsetakosningum í fyrra. Geðveikur morðingi að nafni d’Aubuisson ræður flestu í her og stjórn landsins. Blaðamenn, sem reyna að segja frá hlutum, sem stjórnvöld vilja ekki, að fré.ttist, eru ofsóttir í um það bil 80 ríkjum jarðar, samkvæmt nýjustu skránni frá Alþjóðastofnun ritstjóra, IPI. Ástandið fer víðast hvar versnandi, nema í Austur-Evrópu, sem er á frelsisleið. Þrátt fyrir ofsóknirnar hefur blaðamönnum víða tekizt að draga upp mynd af hinum hræðilegu leyndar- málum stjórnvalda. Óttinn við þessa mynd veldur því, að stjórnvöld í þriðja heiminum þora ekki að fara eins illa með almenning og þau mundu annars hiklaust gera. Farzad Bazoft er einn hinna hugrökku manna, sem hafa látið lífið, svo að blaðalesendur geti gert sér grein fyrir, hvað er að gerast í heiminum umhverfis þá. Jónas Kristjánsson Forseti og kjós- endur fást vid flokkskerfið Á fimm ára afmæli forustu Mik- hails Gorbatsjovs fyrir Kommún- istaílokki Sovétríkjanna kom mið- stjórn flokksins saman til að leggja endanlega blessun sína yfir stjóm- arskrárbreytingu sem afnemur valdeinokun flokksins og opnar gáttir fyrir fjölflokkakerfi. Sömu- leiðis ákvað miðstjórnin fyrir fullt og allt að hraða flokksþingi um ár og dagsetja þaö 2. júlí í sumar. Nánir samstarfsmenn Gor- batsjovs fara ekki dult með að vel komi til greina af hans hálfu að taka á þessu flokksþingi skrefið til fulls frá fiokksræði til lýðræðis, þar láti hann af starfi aðalritara mið- stjórnar og verði þaðan í frá forseti fólksins en ekki lengur háður hriktandi og íhaldssömu flokks- kerfi. Strax að loknum miðstjórnar- fundinum kom Þjóðfulltrúaþingið saman til fundar. Þar er þegar þetta er ritað nýbúið að lýsa kjöri Gor- batsjovs í forsetaembætti gætt sjálfstæðu framkvæmdavaldi. Af- nám valdeinokunar flokksins rann í gegn á fundinum, en hart var tek- ist á um nýja forsetaembættið, valdajafnvægi milli þess og þings- ins og aðferðina við val fyrsta for- setans. Niðurstaða varð að forseti getur ekki lýst yfir neyðarástandi nema með samráði við þingið og stjórn hlutaðeigandi lýöveldis eöa lýð- velda. Forsetinn hefur einfalt neit- unarvald gagnvart lagasetningu þingsins en ekki tvöfalt. Þingið get- ur sett forsetann af reynist hann sannur að stjórnarskrárbroti. Að þessum atriðum frágengnum var stofnun forsetaembættisins samþykkt með yfirgnæfandi meiri- hluta. Annað varð uppi á teningn- um þegar að því kom að ákveða hver háttur yrði haföur á vali í embættið nú í fyrsta skipti. Um fjórðungur þingheims tók afstöðu með þjóðkjöri þegar í stað og greiddi atkvæði gegn Gorbatsjov, eina frambjóðandanum, að þeirri tillögu felldri. Stuðningsmenn Gorbatsjovs héldu því fram að ástandiö í landinu væri nú þannig, bæði í efnahagsmálum og sambúð mis- munandi þjóðerna, að enginn kost- ur væri að taka sér tíma i misseris- undirbúning þjóðkjörs forseta. Það yrði að bíða loka fyrsta fimm ára kjörtímabilsins. í þakkarræðu sinni fyrir auðsýnt traust tók Gorbatsjov tillit til uggs þeirra sem með hliðsjón af rúss- neskri reynslu telja varhugavert að færa einum manni víðtækt vald. Jafnframt hét hann að láta ganga fyrir öllu endurbætur á fram- leiðslu- og dreifingarkerfi til hags- bóta fyrir almenning. Hraðinn, sem Gorbatsjov og hans Erlend tíðindi Magnús Torfi Ólafsson menn vilja hafa á stjórnkerfis- breytingunni, helgast af því að nú sjá þeir vera að opnast nýja og margþætta möguleika á þessu sviði. í fyrsta lagi er veriö að kjósa ráð og þing í stærstu lýðveldunum, Rússlandi, Úkraínu og Hvíta-Rúss- landi, í nokkrum umferðum þessar vikurnar, og í fyrsta skipti í tiltölu- lega frjálsum kosningum. í öðru lagi eru að ganga í gildi nýsett lög frá Æðsta ráðinu um einkabúskap og einkarekstur. Fyrr var frá því gengið að ný- kjörnu ráðin, kjörin í keppniskosn- ingum í fyrsta skipti, taki við stór- auknu valdsviöi á hverjum stað, en valdsvið héraðsdeilda og héraðsrit- ara kommúnistaflokksins skerðist að sama skapi. Valdtilfærsla frá flokkskerfi til stjórnvalda, sem sækja umboð sitt beint til almenn- ings, er aö allra dómi frumskilyrði til að rýmkuð rekstrarform skili tilætluðum árangri í auknu vöru- framboði og bættri þjónustu. Reynslan af heimild til stofnunar samvinnufyrirtækja hefur sýnt að rótgróið flokksvald á einstökum stöðum hefur bæði getu og vilja til að kæfa nýjungar í atvinnulífi sem það telur ógna aðstöðu sinni. Rekstrarleyfi eru veitt seint og aft- urkölluð af tylliástæðum. Skatt- lagning er höfð óhófleg. Bófaflokk- ar, sem beita nýju fyrirtækin fjár- kúgun, eru látnir óáreittir af yfir- völdum. Þrátt fyrir allar þessar þrengingar starfa orðið fimm millj- ónir manna við nýju samvinnufyr- irtækin í Sovétríkjunum. Nýju lögin um persónulega eign (einkaeign er enn bannorð) gera ráð fyrir að menn geti átt og hag- nýtt sér framleiðslutæki, að því til- skildu að ekki sé um að ræða arð- rán manns á manni. Lög um fjöl- skyldubú veita mönnum rétt til að taka á leigu og rækta eftir eigin höfði land samyrkjubúa og ríkis- búa. Slík íjölskyldubú eru setin með óðalsrétti, erfðarétti á leigu- málanum, en landið sjálft má ekki ganga kaupum og sölum. Geta má nærri að þessi tilraun til að auka og bæta búvörufram- leiðsluna veltur á framkvæmdinni út um breiðar byggðir Sovétríkj- anna. Komist stjórnir samyrkju- og ríkisbúa upp með það, eru þær vís- ar til að úthluta fjölskyldubúunum rýrustu landskikunum og þrengja kosti þeirra í hvívetna. Hér er því verk að vinna fyrir nýju ráðin og lýðveldaþingin með bakhjarl í voldugu forsetaembætti. Að vísu reyndi flokkskerfið, eink- um í sveitahéruðum, eftir mætti að bregða fæti fyrir frjálsræðið i kosn- ingunum. Til að mynda notuðu flokksstofnanir vald sitt yfir skip- un kjörstjórna til að hindra að þeirra menn fengju öfluga mót- frambjóðendur en heimila framboð einhverra ómerkinga, til að halda yfirskini valfrelsis. í fyrstu umferð kosninganna fyrra sunnudag, þar sem þurfti yfir helming atkvæða til að ná kjöri, urðu úrslit sem fengust afar hag- stæð endurbótasinnum og andófs- mönnum gegn flokksveldinu. í Sverdlovsk, sínu gamla flokksrit- araumdæmi, náði Boris Jeltsin 75% atkvæða í keppni við 11 aðra frambjóðendur til þings rússneska lýðveldisins. Lætur hann líklega aö gefa kost á sér til forsetaembætt- is lýðveldisins. í Úkraínu gerir þjóðernishreyfingin Rukh ráð fyrir að ná allt að þriðjungi þingsæta. í höfuðborginni Kíev náðu kjöri bræðurnir Mikhail og Bogdan Hor- ín sem sátu í fangabúðum fyrir að skipuleggja samtök til að fylgja eft- ir að yfirvöld virtu mannréttindaá- kvæði Helsinkisáttmálans. Á þing rússneska lýðveldisins var kjörinn Sergei Kovaljof sem sat í fangabúð- um fyrir að gefa út mannréttindari- tið Annáll atburða líðandi stundar. Andrei heitinn Sakharof mun hafa bjargað lífi Kovaljofs, þegar hann fékk hann fluttan fársjúkan úr fangabúðum í Perm í sjúkrahús í Leníngrad, og virðist hafa litið á hann sem væntanlegan arftaka sinn í stjórnmála- og réttindabarát- tunni. í Leníngrad sögðu fulltrúar um- bótahreyfingarinnar Lýðræðis- kosningar 1990 eftir fyrstu umferð kosninganna, að þeir ættu vísan sigur í fjórum af hverjum fitnm borgarstjórnarsætum. I kosning- um til lýðveldisþingsins höfðu frambjóðendur hreyfingarinnar forustu í 30 kjördæmum af 34 þar um slóðir. Gorbatsjov á nú framundan nýtt fimm ára valdatímabil. Þá reynir á hvort honum tekst aö uppfylla þær vonir sem hann hefur vakið á fyrsta fimm ára skeiðinu. Magnús Torfi Ólafsson embætti með sjálfstæðu framkvæmdavaldi.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.