Dagblaðið Vísir - DV - 05.04.1990, Blaðsíða 2

2
FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 1990.
Fréttir
DV
Hætta á að mengunin komi fram í matvælaafurðum okkar:
Engar eiturefnaathuganir
á íslenskum matvælum
- segir efnafræðingur Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins
Hnifsdalur á sólbjörtum sumardegi. Það sem sýnist vera þoka á myndinni er í raun reykur frá sorpbrennslunni
á Skarfaskeri. Þó að vitað sé að í þessum reyk sé mikið af eiturefnum hafa engar mælingar farið fram á
eiturefnum í afurðum fiskvinnslufyrirtækja á staðnum.
Engar kannanir fara fram hér-
lendis á hugsanlegri mengun líf-
rænna leysiefna í sjávar- eða land-
búnaðarafurðum. Þær athuganir
sem Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins stendur fyrir á þungmálmum
í fiski eru einu mengunarkannan-
irnar sem fram fara í íslenskri
matvælaframleiðslu.
Eins og DV hefur skýrt frá hafa
eiturefni fundist í islenskum mat-
vælum við matvælaeftirlit erlend-
is. Þannig fannst díoxín í lýsi í Sví-
þjóö og kvikasilfur í lúðu í Þýska-
landi. Þrátt fyrir að íslendingar
byggi afkomu sina að mestu á út-
flutningi sjávarafurða hafa þeir
ekki möguleika á að gera eiturefna-
mælingar á afurðunum til að fyrir-
byggja að upp komi fleiri slík mál
erlendis.
Eins og DV hefur skýrt frá ríkir
ófremdarástand í sorpmálum ís-
lendinga. Sorp er víðast brennt við
lágan hita og við það myndast mörg
eiturefni sem berast með reyknum
yfir íbúðarbyggð og matvælafyrir-
tæki eins og frystihús. Sömuleiðis
hefur veriö greint frá álíka ástandi
í skolpmálum en íslendingar eru
þar mörgum áratugum á eftir vest-
rænum þjóðum eins og í sorp-
málunum. í nýlegri könnun á fjör-
um Evrópu kom fram að skolp-
mengun í íjörum er hér meiri en
hjá milljónaþjóðum þrátt fyrir að
landið sé fámennt og strjálbýlt.
Nokkur dæmi eru til um mengun
vegna þessara þátta. Um fimmtíu
folöld drápust vegna salmonellu í
Landeyjum og salmonellusmit
fannst í sauðfé á Suðurlandi. Bæði
tilfellin má rekja til sóðaskapar við
losun úrgangs frá sláturhúsum, á
sorphaugum og í skolpmálum. PCB
hefur mælst í kræklingi við Nes-
kaupstað og má rekja það til urðun-
ar á rafspennum en mikið kæru-
leysi ríkti hér með meðferð þeirra
löngu eftir aö PCB varð þekkt sem
mikill mengunarvaldur erlendis.
Kvikasilfur yfir leyfilegum mörk-
um hefur mælst í golþorskum hér
við land en kvikasilfrið safnast upp
í dýrum og því meiri hætta á of
miklu magni í sjávardýrum eftir
því sem þau verða eldri. Leifar af
hættulegu efni, Lindan, fanhst fyr-
ir nokkrum árum í íslensku smjöri
en Lindan var notað við böðun á
sauðfé.
Ofangreind dæmi hafa komið
fram í tilviljanakenndum mæling-
um. Engar reglulegar mælingar á
mengun fara fram utan hvað Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins mælir
þungmálma í sjávarafurðum.
En skortur á mælingum á ekki
einungis við um afurðir heldur er
afar fátitt að hugsanleg mengun sé
yfirleitt könnuð á íslandi. Þrátt fyr-
ir að mengun frá öskuhaugum sé
vel þekkt og nokkuð víst að ösku-
haugar Reykjavíkurborgar hafi
mengað eða muni menga strand-
lengjuna og sjóinn í kring hefur
mengun frá þeim ekki verið mæld.
Þrátt fyrir að vitað sé að í reyk frá
sorpbrennslustöðvum séu mörg
hættuleg eiturefni hefur ekki verið
kannað hvaða áhrif mengun frá
sorpbrennslunni i Hnífsdal hefur á
fólk og afurðir fiskvinnslufyrir-
tækjanna þó að reykurinn liggi
þráfaldlega yfir byggðinni.
Svona mætti lengi telja upp dæmi
um staði þar sem rökstuddur grun-
ur leikur á að mengun sé orðin
hættuleg en ekkert er gert til að
draga hættuna fram með mæling-
um.
- En er raunveruleg hætta á að
ófremdarástand í skolp- og sorp-
málum hérlendis leiði til þess að
eiturefnamengun finnist í mat-
vælaframleiðslu okkar?
„Jú, vissulega. Skolp, og þá sérs-
taklega vegna örverumengunar,
ógætileg meðferð ýmissa iðnaðar-
efna svo og pláguefna í landbúnaði
og meðferð og bruni sorps eru mik-
il vá og hætta á að það sýni sig í
okkar afurðum," sagði Guðjón Atli
Auðunsson, efnaverkfræðingur
hjá Rannsóknastofnun fiskiönað-
arins.
-gse
Fangarnir af Litla-Hrauni:
Brutust inn á
þremur stöðum
Fangarnir fimm, sem struku af
Litla-Hrauni í fyrrakvöld, brutust
inn á þremur stöðum áður en þeir
stálu bíl á Stokkseyri sem þeir fóru
síðan á til Reykjavíkur. Ætlun
mannanna var greinilega að komast
í síma og virðist það hafa gengið
heldur brösuglega til að byrja með.
Fangarnir brutust inn á eyðibýhð
Borg sem er skammt austan við
Litla-Hraun. Þeir fóru einnig inn í
Salthúsið á Stokkseyri og fóru þar
inn í herbergi verkstjóra. Þar var
sími en hann var með lás á. Reyndu
fangarnir þá að skera lásinn frá en
ekki tókst þeim að hringja. Við svo
búið fóru þeir í harðfiskgerðina Eyr-
arfisk og þaðan tókst þeim loksins
að hringja en eins og fram kom í DV
í gær stöðvaði lögregla ökumann í
fyrrinótt sem grunur lék á að hefði
vitneskju um strok fanganna.
Fangarnir stálu bíl sem stóð við
íbúðarhús á Stokkseyri og óku á hon-
um til Reykjavíkur. Mál fanganna
er nú til meðferðar hjá Rannsóknar-
lögreglu ríkisins. Þeir sitja nú í
gæsluvarðhaldi í Reykjavík.
-ÓTT
Listaverkaeign banka og sjóða:
Seðlabankinn á mál-
verk upp á 35 milljónir
Seðlabankinn á nú listaverk fyrir
um 35,1 milljón króna og er þá stuðst
við tryggingarmatsverð listaver-
kanna. Listáverk bankans eru í árs-
skýrslu bankans talin með tækjum
og búnaði.
Þetta kemur fram í svari forsætis-
ráðherra við fyrirspurn Finns Ing-
ólfssonar, varaþingmanns og aðstoð-
armanns heilbrigðisráðherra, um
listaverk í eigu banka og sjóða.
Seðlabankinn og íslandsbanki eru
einu bankarnir sem leggja fram tölur
um verðgildi listaverka sinna. Bók-
fært verð á listaverkum og myntsafni
íslandsbanka um síðustu áramót var
14,7 milljónir.
Búnaðarbankinn og Landsbankinn
eiga geysilegt safn málverka en í
svarinu kemur ekki fram verðgildi
þeirra. Lætur nærri að hvor banki
um sig eigi á milli 350 og 400 mál-
verk. Er það til dæmis töluvert íleiri
málverk en Seðlabankinn á en þau
eru um 140 talsins.
-SMJ
Líklegt að kostn-
aður fari yf ir 60
milljomr krona
- ríkisstjómin með óformlegt tilboð frá Orðabók Háskólans
Gert er ráð fyrir að á næstu vik- ráðuneytið útvegi húsnæði undir um skjölin þegar þau eru komin í
um verði ákveðið aö ráöast í þýð- verkið. En rétt er að taka fram að íslenska þýðingu.
ingu á skjölum og lagagreinum þama er miðað við kostnaöinn fyr-
Evrópubandalagsins til að Alþingi ir prentun. Kostar Svía og Finna 180
geti samþykkt lagabreytingar í Samkvæmt heimildum DV lét milljónir
kjölfar þeirra viðræðna við banda- utanríkisráðuneytiö reikna út Eins og áður sagði þá er hér um
lagið sem nú standa yfir. kostnaðinn ef löggiltir skjalaþýð- geysimikið verk að ræða en hér er
endur yrðu fengnir til verksins. á ferðinni flókinn sérfræðitexti. {
Oröabók Háskólans hefur gert Var það talið kosta um 70 milljónir tilboðí Orðabókarinnar er gert ráð
utanrikisráðuneytinu óformlegt króna fyrir utan aukakostnað við fyrir að það taki um það bil eina
tilboð í verkið en gert er ráö fyrir aö samræma texta. og hálfa klukkustund að þýða
að þýða verði um 30.000 vélritaðar Þar eð engin íjárveiting er fyrir hverja síðu. Orðabókin þarf að ráða
síður. Er áætlað að um 26 mannár verkinu í íjárlögum 1990 þá þarf margaþýðendurtilsínefhún verð-
fariíverkiðsemkostiþví50,4millj- Alþingi að samþykkja fjárveitingu ur valin í starfið.
ónir króna með virðisaukaskatti, til þess. Bráðnauðsynlegt er þó að Þá vekur athygli hve miklu lægri
í þeim tölum er ekki gert ráð fyr- hefja verkið sem fyrst og því er kostnaðartölur eru hér á Islandi
ir kostnaði við húsnæöi og véla- talið hugsanlegt að aukafjárveiting miðaö við áætlaðan kostnað Svía
kaup.ErbentáítilboðiOrðabókar- verðí látin leysa vandann í bili. og Finna. Þessar þjóðir standa
innar að kostnaður við að koma Allir samningar við EB veröa að frammi fyrir sömu kvöð og íslend-
upp tölvuneti, svipuðu því sem er liggja fyrir í árslok 1991. Áður þarf ingar. ÁætJa til dætnis Svíar að þaö
í þýðingarstöð Orðabókarinnar í Alþingi að fjalla um máhö og því kosti um 180 milljónir króna að
Sigtúni, sé um 10 milfjónir. Þarna þarfverkinuiraunogveruaðvera þýða skjölin yfir á sænsku og
er því kostnaðurinn kominn upp í lokið fyrir næsta vor, í síðasta lagi. Finnar eru með svipaöar kostnað-
60 milljónir en gert er ráð fyrir aö Er gert ráð fyrir að Alþingi fjalli arhugmyndir. -SMJ