Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1990, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 1990.
15
Skattlagning almættisins
Sólin hefur verið venju fremur
örlát við íbúa á sunnan- og vestan-
verðu landinu undanfarnar vikur.
Menn á þessum landshornum eiga
þessu ekki að venjast og vita eigin-
lega ekki hvernig á að taka öllu
þessu sólskini. Eðlilegra hefur þótt
að heyra af sumarsól og sunnan-
vindi á Norður- og Austurlandi um
leið og höfuðborgarbúar og ná-
grannar blóta rigningunni og rok-
inu. Nú hefur þetta snúist við. Hey-
skap er að ljúka á syöri hluta lands-
ins meðan ekki sprettur norðan
heiða.
Brúnn eða fölur
Borgarbömin hafa raunar talið
þessa skiptingu eins konar skatt-
lagningu almættisins. Þjónusta öll
og fyrirgreiðsla væri meiri í þétt-
býhnu en strjálbýlinu en á móti
kæmi aö höfðuborgarbúar og
grannar þeirra yrðu að taka á sig
stærri skammta leiðindaveðurs á
sumrin. Örhtiilar öfundar hefur
jafnvel gætt við Faxaflóann þegar
dagur er lengstur og 20 norðlensk
og austflrsk stig sjást á kortum
verðurfræðinganna í sjónvarpinu.
í rigningunni í fyrra gekk það jafn-
vel svo langt að börn óttuðust sól-
ina, þetta gula ókunna ferlíki á
himninum, þá sjaldan hún sást.
Öhu þessu sólarleysi og rigningu
tóku Sunnlendingar þó að mestu
með þögn og þolinmæði. Þetta var
nokkum veginn tahö náttúrulög-
mál. Brúnir menn fyrir norðan og
austan, fölir fyrir sunnan og vest-
an.
Afbrigðileg sól
En engu er að treysta. Sumarið
byijaði þó að vanda meö brakandi
þerri norður við íshaf og venjulegri
rigningu við Faxaflóann. En síö-
degis á þjóöhátíöardaginn stytti
upp og sóhn fór að skína á þá fólu,-
Þaö hefur hún gert með örstuttum
hléum fram til þessa dags. Að sama
skapi hefur hún verið treg viö þá
brúnu. Einkennilegt má það teljast
að ekki skuh vera skikkanlegt veð-
ur á sama tíma ahs staöar á landi
sem er þó ekki meira um sig en
landið okkar. Raunar er það stór-
varasamt fyrir Faxaflóabúa að
skrifa um þessi afbrigðheglieit í
sóhnni. Það er eins líklegt að hann
leggist þegar í suðaustanrosa sem
standi sleitulaust fram að leitum.
Fari svo verður bara að taka því.
Maður fer þá að minnsta kosti að
kannast við sig aftur á þessu lands-
homi.
Endurnæring í fríi
En þrátt fyrir alla þessa dynti í
sólinni halda menn ótrauðir og
fullir bjartsýni í sumarfrí. Th
bjartra daga og nátta hugsa menn
á löngum vetrarkvöldum og nú er
tíminn runninn upp. Veður hér á
Fróni er sannanlega best í júhmán-
uði. Því lamast stór hluti samfé-
lagsins á þessum árstíma. Fastir
starfsmenn stofnana og fyrirtæKja
um aht land þeysa út í birtuna og
fegu'rðina, gleyma hinu daglega
streði og hressa upp á sálartetrið.
Og sáhn og líkaminn eiga það svo
sannarlega skilið að breyta th. Út
fer rykfahinn lýðurinn og kemur
til baka endumærður og thbúinn
að leggja á sig ahar þrautir fram
að næsta frh. Þeir sem ekki koma
heim sólbrúnir og sæhegir koma
að minnsta kosti veðurbarðir th
baka. Og það getur svo sem verið
hressandi. Hluti landsmanna er
raunar svo viss um hefðbundið
sumarregn, að ekki kemur annaö
til greina en aö kaupa farmiða til
sólarstranda. Ekki skal það efað að
gott er að teygja úr sér í sólarhitan-
um og gleyma hvunndeginum um
stund. En flestir kunna þó vel að
meta svalan andvarann þegar heim
er komiö.
Streitan styttir líf
Ghdi orlofsins verður ekki ofmetið.
Nýlega barst á borð pistilskrifara
frétt dansks blaðs sem óneitanlega
vakti athygh hans. Ástæðan var
fyrst og fremst sú að þar sá skrifar-
inn sjálfan sig í anda. í fréttinni
sagöi frá því að danskir blaöamenn,
starfsbræöur í næsta nágrenni,
ekki em í fastri vinnu nota frekar
lyf en aðrir enda er það streituvald-
ur að hafa ekki þá festu í lífinu sem
örugg atvinna er. Karlar sem
reykja nota meiri lyf en aðrir, eink-
um taugaróandi lyf. Atvinnurek-
endur, menn í viðskiptalífi, ófag-
lærðir verkamenn, skrifstofu-
menn, gjaldkerar og bókarar virð-
ast neyta taugaróandi lyfja fremur
en aörir. Kennarar, iðnaðarmenn,
vömbílstjórar og sjómenn nota slík
lyf síður en aðrir.
Streitusjúkdómar
Of hár blóðþrýstingur og krans-
æðastífla eru sjúkdómar sem menn
vhja tengja streitu. í könnun Ólafs
Ólafssonar og Hjartaverndar kem-
ur ekki fram merkjanlegur munur
á mhh starfsstétta hvað blóðþrýst-
ing áhrærir. Svo virðist þó sem fag-
lærðir starfsmenn þjáist minna af
háum blóðþrýstingi en aðrir.
Stéttamunar verður heldur ekki
vart hvað kransæðastíflu snertir.
Þó virðist sem dánartíðni af hennar
völdum sé fátíöari meðal háskóla-
genginna manna en manna af lægri
menntunarstigum. En menntun
vísar ekki alltaf th starfsstöðu og
getur þetta stafað af því að á ís-
landi fara stöður ekki ahtaf eftir
menntun.
Staldraðuvið
íslendingar eru duglegir í lífs-
gæðakapphlaupinu eins og öðru
sem þeir taka sér fyrir hendur.
Aht skal gera og það á sem
skemmstum tíma. Húsbyggingar
leggjast þungt á ungt fólk og menn
eru fljótir að stækka við sig. Það
kallar á mikla vinnu. Erfitt getur
reynst að komast út úr shkum víta-
hring. Menn hta fram hjá því sem
gefur lífinu ghdi, samvistum viö
sína nánustu. Maður er jú manns
gaman. Það er því rétt að staldra
við og hugsa sinn gang. Erum viö
á réttri leið? Væri ekki rétt að nota
frhð og góöa veörið th þess aö hta
í eigin barm og endurmeta hlutina?
Og umfram aht, slaka á og njóta
lífsins.
hófi. Það er því gott fyrir blaða-
menn, jafnt sem aðra, að gæta sín,
taka sér frí og fylla aftur á orku-
tankinn.
Langur vinnutími
Það eru engin ný sannindi að ís-
lendingar vinna langan vinnudag.
í nýju blaði Hjartavemdar er sagt
frá skýrslu Ólafs Ólafssonar land-
læknis um atvinnu, húsnæði,
hehsufar og félagslegar aðstæður
16 starfsflokka karla á aldrinum
41-68 ára á höfuðborgarsvæðinu.
Landlæknir vann skýrslu sína í
samvinnu við úrvinnslustjórn
Hjartaverndar og er von á sams
konar skýrslu um konur á næst-
unni. í skýrslunni kemur fram að
íslenskir karlar vinna 9-14 vinnu-
stundir á viku umfram kynbræður
í nágrannalöndunum. Verkamenn
vinna fleiri stundir á viku en skrif-
stofumenn. Kennarar, atvinnurek-
endur og menntaðir launamenn
kvarta hins vegar mun meira und-
an streitu í starfi en ófaglærðir
verkamenn og sjómenn kvarta
minna en aðrir. Á seinni árum hafa
kvartanir vegna streitu aukist th
mikiha muna. Fram kemur hjá
landlækni að ástæður þessara
breytinga síðustu árin eru ekki
Ijósar.
Veikindaforföll
og lyfjanotkun
í skýrslunni sést að veikindafor-
fóh frá vinnu em ekki eins algeng
á íslandi og annars staðar á Norð-
urlöndunum. Stutt veikindafrí,
1-14 dagar á ári, eru algengari
meöal kennara en annarra starfs-
stétta. Kennarar, virðast fremur
þjást af streitu en aörar starfsstétt-
ir. Löng veikindafrí, meira en 14
dagar á ári, em tíðust meðal leigu-
bílstjóra, ófaglærðra verkamanna
og sjómanna.
í skýrslu læknisins kemur fram
aö streitan í samfélaginu sést með-
al annars á aukinni lyflanotkun.
Aukning hefur orðið á notkun
svefnlyfja og róandi lyfja. Þeir sem
entust verr en flestir aðrir. Danskir
blaðamenn deyja ungir. Meðalald-
ur danskra blaðamanna, karla
jafnt sem kvenna, er 63 ár. Meðal-
aldur danskra karla er hins vegar
71,8 ár og danskra kvenna 77,6 ár.
Ástandið er því alvarlegt hjá þess-
um starfssystkinum, sérstaklega
hjá blaðakonunum. Á ámnum
1985-1989 önduðust 198 danskir
blaðamenn, 28 konur og 170 karlar.
Konurnar urðu að meðaltah 63,1
árs og karlarnir 63,3 ára. Skýringar
á þessu eru taldar þær helstar að
starf blaðamannsins er ákaflega
LaugardagspistiU
taugastrekkjandi. Blaðamenn era
stressaöir. Engar slíkar rannsókn-
ir hggja fyrir hjá íslenskum blaða-
mönnum og því skal ósagt látiö
hversu gamlir þeir veröa. Það
þekkja þó allir, sem við blaða-
mennsku starfa, að taugamar eru
stundum þandar th hins ýtrasta.
Auövitað em fjölmargir aðrir en
blaöamenn haldnir streitu. Þeir
hafa tæpast einkaleyfl á því enda
ekki eftirsókarvert nema í góöu
Jónas Haraldsson