Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1992, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1992.
15
Skýrsla Ríkisendurskoðunar rykfaUi ekki:
Nýtt stjórnskipulag
Tryggingastofnunar
„Mest áberandi er að stjórnunarfyrirkomulag stofnunarinnar hefur
greinilega aldrei verið hugsað frá grunni."
Ástæða er til að fagna nýlegri
skýrslu Ríkisendurskoðunar um
stjómsýsluúttekt á Trygginga-
stofnun ríkisins og vonandi að
skýrslan verði til að ýta þannig við
mönnum að ráðist verði í umbætur
á stjómunarfyrirkomulagi stofn-
unarinnar, í ljósi ábendinga skýrsl-
unnar.
Hver sá sem kemur með einum
eða öðrum hætti að rekstri Trygg-
ingastofnunar ríkisins verður þess
fljótlega áskynja að stjómunarfyr-
irkomulag þar stenst ekki nútíma-
kröfur. Þar er engu einu um að
kenna, heldur valda því margir
samverkandi þættir sem hafa feng-
ið að þróast óáreittir svo árum
skiptir.
Mest áberandi er að stjómunar-
fyrirkomulag stofnunarinnar hef-
ur greinilega aldrei verið hugsað
frá grunni en nýjum viðfangsefn-
um verið bætt fremur óskipulega
við það starf sem fyrir var, án þess
að reynt væri að byggja upp heild-
stætt skipulag.
Óljós mörk stefnumótunar
og útfærslu
Einum þætti era ekki gerð nægj-
anleg skil í skýrslunni, það er
hvemig háttar verkaskiptingu
heilbrigðis- og tryggingaráðuneytis
annars vegar og Tryggingastofnun-
ar ríkisins hins vegar; hvað hvora
þeirra um sig beri við stefnumótun
og útfærslu viðfangsefna almanna-
trygginga. Eins og málum háttar
nú era þessi mörk mjög óljós og
algengast að ráðuneytið hafi fram-
kvæði og útfæri auk þess viðfangs-
efni og breytingar. Þess í stað ætti
ráðuneytið einungis að sinna
KjaUaiinn
Bolli Héðinsson
fyrrv. form. Tryggingaráðs
stefnumótun en láta Trygginga-
stofnun eftir úrfærslu verkefna.
Slík umbreyting krefst hins vegar
verulega miklu meira frumkvæðis
Tryggingastofnunar heldur en nú
er og þar yrði að halda skipulega
utan um upplýsingar og áunna
reynslu sem gerði stofnuninni
kleift að eiga framkvæði í aðlögun
almannatrygginga, ýmist til lag-
færingar að breyttinn aðstæðum,
eða til útfærslu breyttrar stefnu
ráðuneytisins.
Það fyrirkomulag á ráðningum í
störf í Tryggingastofnun, að ein-
stakir embættismenn skuh skipað-
ir af ráðherra, í stað þess að vera
ráðnir af forstjóra, kemur mjög
greinilega niður á starfsemi Trygg-
ingastofmmar og sjálfsagt fleiri
stofnunum ríkisins þar sem svo
háttar til um. Eðlilegra væri að for-
stjóri einn væri skipaður af ráð-
herra, til fárra ára í senn, en þaxm
tíma bæri hann alfarið ábyrgð á
rekstri stofnunarinnar, þ.á m.
ráðningum undirmanna sinna.
Hjá Tryggingastofnun hefur nú-
verandi fyrirkomulag valdið ótrú-
lega mikiili togstreitu og hindrað
eðlileg samskipti yfirmanna auk
þess að standa starfsemi stofnunar-
innar fyrir þrifum. I reynd er það
aðeins einn aðfli sem talist getur
ótvíræður yfirmaður stofnunar-
innar allrar og það er heilbrigðis-
ráðherra.
Tilhögun þjónustu
og upplýsinga
Atriði sem er gefinn ófullnægj-
andi gaumur í skýrslu Ríkisendur-
skoðunar er hvemig eðlilegast sé
staðið að upplýsingagjöf og af-
greiðslu viðskiptavina stofnunar-
innar. í þeim efnum væri eðlilegast
að líta til einkarekinna þjónustu-
fyrirtækja (t.d. tryggingafélaga) og
skoða með hvaða hætti viðskipta-
vinum þar er sinnt og hvernig það
mætti best heimfæra upp á aðstæð-
ur í Tryggingastofnun.
Eins og málum háttar nú fara
viðskiptavinir stofnunarinnar á
einn stað til að afla sér upplýsinga
sem leiða e.t.v. til þess að þeim sé
visað áfram til að fá frekari upplýs-
ingar annars staðar, í stað þess að
fá úrlausn sinna mála á fyrsta
staðnum. Hjá öllum fyrirtækjum
sem vilja veita góða þjónustu er
kappkostað að láta viðskiptavinin-
um nægja að koma aöeins á einn
stað til að fá allar upplýsingar og
þá afgreiðslu er hann þarf með, í
stað þess að vísa fólki fram og aft-
ur. - Með bættu tölvukerfi og
breyttu skipulagi gæti slíkt einnig
orðið raunin í Tryggingastofnun,
samhhða breytingum á húsnæði
og mannahaldi.
Annar og veigameiri þáttur sem
ekki er vikið að í skýrslunni og
umdeht kann að vera hvort eigi þar
heima, væri úttekt Ríkisendur-
skoðunar á fyrirkomulagi sjúkra-
trygginga m.t.t. fjármögnunar
sjúkrahúsa. Þ.e. hvort ekki væri
rétt að fela Tryggingastofnun að
semja við spítala líkt og stofnunin
gerir nú við sjálfstætt starfandi
sérfræðinga, um greiðslur fyrir
læknisaðgerðir og þjónustu og
leggja þannig af beinar greiðslur til
spítala af fjárlögum.
Slik úttekt krefst algjörlega nýrr-
ar hugsunar og stefnumótunar í
hehbrigðismálum, sem gæti orðið
verðugt verkefni fyrir Ríkisendur-
skoðun í framhaldi af úttektum
hennar á Tryggingastofnun og Rík-
isspítölum.
Bolli Héðinsson
„Hjá Tryggingastofnun hefur núver-
andi fyrirkomulag valdið ótrúlega mik-
illi togstreitu og hindrað eðlileg sam-
skipti yfirmanna auk þess að standa
starfsemi stofnunarinnar fyrir þrif-
11VV. íí
Víst er til skiptanna
Undanfama mánuði hefúr ein-
radda kór hljómað í íslenskum
fjölmiðlum. „Ekkert svigrúm er til
launahækkana. Þaö er ekkert th
skiptanna." Söngurinn er ekki bara
fluttur af thþessráðnum grátkonum
vinnuveitenda heldur nánast öhum
sem tjá sig um máhð. Jafnan er vitn-
aö th aflasamdráttar og fyrirsjáan-
legrar rýmunar þjóðartekna, og þá
þarf ekki lengur vitnanna við: „Það
sér hver hehvita maður að launakr-
öfúr era óáhyrgar því að það er
ekkert th skiptanna."
Söngurinn er orðinn svo máttug-
ur að hann hefur hrifið með sér þá
sem jafnan berast með stravunnum
og telja sig þvi málsvara hehbrigðr-
ar skynsemi, og th að mynda skrif-
aði ritstjóri DV hehan leiðara um
það að ekkert væri th skiptanna.
Ábyrgð vinnuveitenda
Um svipað leyti birti annað dag-
blað frétt þess efnis að forstjórar
nokkurra þekktustu íslensku fyrir-
tækjanna hefðu nú sjöfold meðal-
laun, en fyrir tæpum áratug hefði
mimurinn þó ekki verið nema
fimmfaldur. Við þetta er því að
bæta að á sama tíma hafa lægstu
launin fjarlægst meðahaunin í hina
áttina.
Þessi vísbending rímar við aðrar
sem benda til að launamunurinn á
mihi þeirra fimm prósenta sem
hæst hafa launin og þeirra fimm
prósenta sem hafa lægst laun sé
núna tífaldur en hafi verið fimm-
faldur fyrir áratug.
Fyrir skemmstu lét fyrrverandi
formaður Vinnuveitendasambands
íslands, Jón H. Bergs, dæma sér
rúmlega hálfa mihjón á mánuði í
KjaUaiiim
Gestur Guðmundsson
félagsfræðingur
eftirlaun svo lengi sem hann lifir.
Vinnuveitendur, sem kusu þennan
mann th forystu, bera vitaskuld
fuha ábyrgð á þessu siðleysi, enda
skammta þeir sér margir svipuð
laun eða hærri, og enginn getur
tekið væl þeirra um að ekkert sé
th skiptanna alvarlega.
Tekjujöfnun að leiðarljósi
Hagtölur gefa ágætar vísbending-
ar um stöðu þjóðarbúsins, en þær
eru enginn æðstidómur um skipt-
ingu teknanna. Auknar þjóðartekj-
ur síðustu ára hafa skipst mjög
misjafnlega á vasa landsmanna.
Þær hafa að mestu rannið th hinna
ríkustu, frekar sem fjármagnstekj-
ur og óhóflegar launagreiðslur til
stjómenda en sem hagnaður af
rekstri. Samdrætti á að mæta með
þvi að sækja í þennan sjóð.
Komandi kjarasamningar eiga að
hafa tekjujöftiun að leiðarljósi. Hér
á íslandi ríkja hefðir mannúðar,
og því er ekki rétt að jafna lífskjör-
in í einni aðgerð heldur áföngum.
- Setjum upp dæmi:
Ef fjármagnstekjur era taldar
með era meðaltekjur þeirra 5%
sem nú hljóta mest a.m.k. 500 þús-
und á mánuði. Verði kjör þeirra
skert um 10% eða 50 þúsund að
meðaltah, era þar komnir peningar
th að hækka laun fjórðungs laun-
þega um 10 þúsimd á mánuði.
Stærri aðgerð þyrfti ekki th að
koma th móts við kröfur Verka-
mannasambandsins í komandi
kjarasamningum. Sennhega væri
rétt að láta hluta þessarar mihi-
færslu fara í gegnum skattakerfið
(th dæmis með hátekjuþrepi og/eða
„Ríkisvald og hagsmunaöilar hafa yfir
aö ráða tugum eöa hundruðum há-
menntaðra hagfræðinga, og hvemig
væri að setja þá einu sinni til verulega
þarfra verka, þ.e. að finna leiðir til að
minnka kjaramuninn.“

Viðskiptajöfnuðu
„Hagtölur gefa ágætar vísbendingar um stöðu þjóðarbúsins, en þær
eru enginn æðstidómur um skiptingu teknanna", segir greinarhöf. m.a.
Þjóðarútgjöld og landsframleiðsla
1986 til 1992-
20%
10%
Þjoðarutgjold
Landsframleiðsla
skatti af fjármagnstekjum) th ör-
yrkja og ellihfeyrisþega.
Samdrætti þjóðartekna væri síð-
an hægt að mæta með hagræðingu,
minni sóun og eflingu nýrra at-
vinnutækifæra, þannig að kakan
th skiptanna verði a.m.k. jafnstór
og verið hefur að undanfómu.
Til gagnlegrar iðju
Nú kynni einhver að segja að
hugmyndin um slíka millifærslu
væri góðra gjalda verð, en því mið-
ur óframkvæmanleg. Eg held hins
vegar að hún sé auðveldari í fram-
kvæmd en að ætla láglaunafólki að
láta enda ná saman við skert kjör.
Ríkisvald og hagsmunaaðhar
hafa yfir að ráða tugum eða hundr-
uðum hámenntaðra hagfræðinga,
og hvernig væri að setja þá einu
sinni th verulega þarfra verka, þ.e.
að finna leiðir th að minnka kjara-
muninn. Þeir gætu notið aðstoðar
hinna fjölmennu samninganefnda
vinnumarkaðarins sem yrðu fegn-
ar að nýta tíma sinn í gagnlega iðju
í stað þess að þumbast hver í sínu
homi.
Söngurinn um að ekkert sé til
skiptanna merkir ekkert annað en
að menn hafi annaðhvort gefist upp
á því að ná fram réttlátri skiptingu
lífsgæða eða vhji viðhalda núver-
andi ranglæti.
Gestur Guðmundsson