Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1992, Síða 12

12
LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992.
Erlendbóksjá___________ dv
Söngvar Dylans
í þrjá tugi ára
Ungu fólki finnst það gjaman
heyra til undarlegrar sérvisku mið-
aldra kynslóðarinnar að hlusta á
gamlar upptökur af Bob Dylan að
flytja söngva sína. Enda er hann orð-
inn fimmtugur, karhnn, og í litlu
jarðsambandi við ungu kynslóð sam-
tímans. Dylan er þannig fyrst og
fremst hetja liðins tíma þótt hann sé
enn að semja stundum ágæta söngva
og gefa út á geisladiskum.
En það er nú svo að hver tími hef-
ur sínar hetjur og skúrka. Bob Dylan
fór nýjar brautir og samdi söngva
sem snertu taugar í hjörtum unga
fólksins á sjöunda áratugnum og
jafnvel fram á þann áttunda. Hann
varð hetja í margra augum, jafnvel
tákn og talsmaður nýrra viðhorfa,
nýrrar kynslóðar sem sætti sig ekki
við það sem henni fannst dapurlegur
hversdagsleiki foreldranna og ákvað
því að blása rækilega út.
Allt það brambolt tilheyrir nú fyrir
löngu sögunni og sumir segja að það
ætti Dylan að gera líka. En hann er
maður sem hefur sjaldnast farið
troðnar slóðir og neitar alveg að láta
setja sig á safn.
Fór eigin leiðir
í tímans rás hafa verið skrifaðar
fáeinar ævisögur Bob Dylans. Þessi
nýjasta bók, eftir blaðamanninn og
Dylan-fræðinginn Clinton Heylin,
ber að minu viti af öllum fyrri til-
raunum til að skrá feril Dylans í let-
ur.
Þar kemur margt tii. Heylin þekkir
viðfangsefnið augljóslega afar vel án
þess að vera á nokkum hátt háður
Dylan eða annast hagsmunagæslu
fyrir hann. Heylin hefur kynnt sér
nánast allt sem skrifað hefur verið
af og um Dylan í þijátíu ár, vitnar
óspart til slíkra ummæla manna og
sker af þekkingu og rökvísi úr
ágreiningsefnum ef fullyrðingar
stangast á. Hann situr heldur ekki
fastur í fyrstu frægðaránnn Dylans,
eins og sumir ævisöguritarar, heldur
rekur ítarlega ævi hans og feril allt
til dagsins í dag.
Bob Dylan
Ljóst er að Dylan, eins og hann
kaus að kalla sig um 1960, fór
snemma eigin leiðir. Hann ákvað á
unglingsárum að verða söngvari og
tónlistarmaður, kenndi sjálfum sér á
píanó, gítar og munnhörpu - eftir að
hafa fylgst með vinnubrögðum tón-
listarmanna sem lifðu af að spila á
misjafnlega ómerkilegum skemmti-
stöðum í miðríkjum Bandaríkjanna.
Hann lifði jafnframt snemma hálf-
gerðu bóhemlífi, drakk ótæpilega og
vakti móðurlega umhyggju kvenna
hvar sem hann fór.
Þegar Dylan kom til New York,
fátækur og óþekktur, árið 1961, var
hann þegar orðinn fær tónlistarmað-
ur en hafði lítt sinnt laga- og texta-
smíð. Á næstu árum samdi hann hins
vegar marga af sínum eftirminnileg-
ustu söngvinn.
Heylin rekur með athyglisverðum
hætti hversu Dylan var opinn fyrir
áhrifum úr öllum áttum. Þess gætti
mjög í tónsmíöum hans. Hann var
gjam á að taka þjóðlög sem hann
heyrði og breyta þeim á ýmsan hátt.
Þannig uröu reyndar sum þekktustu
laga hans til.
Klíkuforinginn
Dylan varð eins konar súper-
stjama þegar líða tók á sjöunda ára-
tuginn - bæði í Bandaríkjunum og
Evrópu. Því fylgdu lika ókostir
frægðarlífsins. Hann dældi í sig lyfj-
um og fíkniefnum alls konar, lifði
hátt, safnaði um sig hirð og gerðist
klíkuforingi sem þoldi hvorki gagn-
rýni né afskiptasemi.
Samtímis fór hann inn á nýjar
brautir í tónlist sinni; lét ekki gítar-
inn og munnhörpuna nægja lengur
heldur kom sér upp háværri hljóm-
sveit sem vakti mikla reiði áköfustu
dýrkendanna vestanhafs.
En þegar Dylan lenti í frægu slysi
á bifhjóli sínu árið 1966 urðu veruleg
tímamót í lífi hans. Ekki vegna þess
að slysið væri eins alvarlegt og látið
var í veðri vaka, að sögn Heyhns,
heldur hins að hringekjan stöðvaðist
og Dylan fékk loks tóm til að hugsa
sinn gang, skoða líf sitt og komast
að þeirri niðurstöðu að nóg væri
komið af brjálsemi frægðarlífsins.
Hann ákvað að draga sig í hlé.
Fyrir og eftir frelsun
En auðvitað gat Dylan ekki sest í
helgan stein. Hann hélt áfram að
semja lög og texta, gefa út plötur og
fara í hljómleikaferðir um allan heim
- jafnvel nú fyrir skömmu til íslands.
Ferill hans hefur verið harla
skrykkjóttur síðustu áratugina, ekki
síst eftir að hann „frelsaðist“ um
árið. Þau hliðarspor eru öll rakin
hér.
Hin síðari ár hefur Dylan þótt
sækja í sig veðrið á ný eftir trúar-
tímabilið. Sum þeirra laga sem hann
hefur samið að undanfömu sýna að
hann hefur enn margt að segja.
Heylin metur verk Dylans tæpi-
tungulaust og er ófeiminn að segja
kost og löst á söngvum hans og flutn-
ingi. Hann er hins vegar opinn fyrir
þeim nýjungum og breytingum sem
einkennt hafa vinnubrögð Dylans
alla tíð en sem margir aðdáenda hans
áttu svo erfitt með að sætta sig við.
Þetta er vönduð bók sem fær Dyl-
ansinna til að rifjað upp gamlar, góð-
ar minningar en gæti kannski einnig
skýrt fyrir öðrum hvers vegna plötur
Bob Dylans eru enn settar á fóninn.
DYLAN: BEHIND THE SHADES.
Höfundur: Clinton Heylin.
Penguin Books, 1991.
Hamingjan í
nýjum Buick
Breska tímaritið Granta hefur
vakið athygli á síðustu árum fyr-
ir forvitnilegt efni.
í þessu hefti er skáldskapurinn
í fyrirrúmi. Þar ber hæst kafla
úr skáldsögu eftir nýjan banda-
rískan höfund, Bill Morris, um
líf, starf og ástríður starfsmanna
bílaverksmiðja í höfuðborg
bandaríska bílaiðnaðarins,
Detroit, árið 1954. Þessi saga kem-
ur út í vor og nefnist Biography
of a Buick.
Ekki er síður forvitnileg sagan
„The Night of the Railwaymen’s
Ball“ eftir tékkneska rithöfund-
inn Ivan Klíma. Nafnið mun vísa
óbeint til dansleiks járnbrautar-
starfsmanna í Prag 18. janúar
árið 1978, en það leiddi til hand-
töku Vaclav Havels og fleiri for-
ystumanna í tékknesku mann-
réttindasamtökunum.
Jeremy Rifkin, sem er áróðurs-
maður umhverfisvemdarsinna,
skrifar í anda Upton Sinclairs
sögu amerískrar belju sem verð-
ur að hamborgara og birtir með
tilheyrandi myndir úr sláturhús-
um. Einnig skal nefna af góðu
efni ljósmyndir sem Eugene Ric-
hard tók á ferð með löggunni í
Fíladelfíu um borgarhverfi sem
þeir kalla „vígvöllinn".
GRANTA 38.
Ritstjóri: Bill Buiord.
Granta Publications. 1991.
Böm nýrrar
jámaldar
J.M. Coetzee hefur samið
nokkrar athyglisverðar sögur
sem gerast í því andlega og póli-
tíska eyðilandi sem Suður-Afríka
aðskilnaðarstefnunnar hefur
verið. Af fyrri bókum hans em
skáldsögurnar „Waiting for the
Barbarians“ og „Life & Times of
Michael K“ forvitnilegastar.
í þessari sögu eru það hrömun
og dauði sem ráða ríkjum. Sögu-
maður er roskin kona sem er að
tærast upp af krabbameini. Hún
býr ein í húsi sínu, þar sem dótt-
ir hennar er búsett í fjarlægu
landi, en hefur blökkukonu sér
til aðstoðar. Dag nokkum sest
róni að í garðinum hjá henni og
með þeim takast kynni.
Sagan gefur jafnframt mynd af
upplausn þjóðfélagsins þar sem
hópar blökkuunglinga láta gjam-
an til sín taka á götum úti. Það
era þessir unglingar sem ein
sögupersónan kallar „góð böm,
þau era eins og jám, við erum
hreykin af þeim.“
Það era einmitt viðhorf slíkrar
aldar hins harða, kalda jáms,
hins spartneska hugsunarháttar,
sem einkenna söguna. Hin mjúku
gildi era fjarri huga persónanna
- og dauðinn nálgast.
AGE OF IRON.
Höfundur: J. M. Coetzee.
Penguin Books, 1991.
Skáldsögur
1. Judlth Kranlz:
DAZ2LE.
2. Thomm Marrla:
THE SILENCE OF THE LAMBS.
3. John le Cerré:
THE SECHET PILCRIM.
4. Colln Forbea:
WHIRLPOOL.
5. Dtok Francla:
LONQSHOT.
6. Maeve Blnchy:
CIRCLE OF FRIENDS.
7. Stephen Klng:
FOUR PAST MIDNIOHT.
8. Catherlne Cookaon:
THE OILLVVORS.
9. Dean R. Koontz:
COLD FIRE.
10, Ellzabeth Jane Howerd:
THE LIGHT YEARS.
RH almenns eðlis:; :
1. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
2. Tom Bower
MAXWELL: THE OUTSIDER.
3. Mlchael Palln:
AROUND THE WORLD IN 80
DAY8.
4. Roae Clarke:
A KIND OF MAOIC.
5. Sbnon Mayo:
SIMON MAYO’S CONFESSIONS.
8. D, Adams & M. Cawardine;
LAST CHANCE TÖ SEÉ.
7. Betty Shlne:
MIND MAQIC.
8. R. Leigh 8 B. Wood:
THE ESSEX QIRL JOKE BOOK.
8. Hannah Hauxwell:
SEASONS OF MY LIFE. V;
10. Jeremy Paxman:
FRIENDS IN HIQH PLACES.
(Byggt á The Sunday Ttm«)
Bandarikin
Skáldsögur:
1. Pat Conroy:
THE PRINCE OF TIDES.
3. Sfephen Klng:
THE WASTE LANOS-
3. Micheel Crichton:
JURASSIC PARK.
4. Tony Hlllerman:
COYOTE WAITS.
5. Dean R. Koontz:
COLD FIRE.
0, Jean M. Auel:
THE PLAINS OF PASSAQE.
7. J. M. Dlflard:
! STAR TREK VI: THE UN-
DISCOVERED COUNTRY.
8. Mario Puko:
THE FOURTH K,
9. Stephon Klng:
FOUR PAST MIDNIGHT.
10. Forreat Carter:
THE EDUCATION OF LITTLE
TREE.
11. W.E.B. GrHfln:
THE WITNESS.
12. Johanna Lindsey:
PRISONER OF MY DESIRE.
13. Maeve Blnchy:
CIRCLE OF FRIENDS.
14. Margaret Truman:
MURDEH AT THE NATIONAL
CATHEDRAL*
15. A.S. Byatt:
POSSESSION.
Rit almenns eðlls:
t. Robert Fulghum:
ALL 1 REALLY NEED TO KNOW I
LEARNED IN KiNDERGARTEN.
2. Jim Qarriaon:
ON THE TRAIL OF THE
ASSASSINS.
3. Robert Fulghum;
IT WAS ON PIRB WHEN I LAY
DOWN ON IT.
4. Deborah Tannan:
YOU JUST DON'T UNDERSTAND.
5. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
6. Cleveland Amory:
THE CAT WHO CAME FOR
CHRISTMAS.
7. Kenneth C. Davla:
OON'T KNOW MUCH ABOUT
HISTORY.
8. Charloa Kuralt:
A LIFE OH THE ROAO.
9. M. Soott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELLED.
' 10. Dlane Ackarman: ;::
A NATURAL HISTORY OF THE
: : SENSES.
(8yggl á New Yort Tlmea Book Revlew)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Carít Etlar:
GJ0NGEH0VDINGEN.
2. Mary Wesley:
IKKE EN AF OEN SLAGS PIGER.
3' BH«ElUDEN<M]fN DATTER.
4. Alice Walker:
HANS TREDJE UV.
5. Jan Cuillou:
KODENAVN COQ ROUGE.
6. A. de Salnt Exupery:
DEN LILLE PRINS.
7. Jan Gulllou:
DEN DEMOKRATISKE TERROR-
IST.
8. Ib Michael:
REJSEN TILBAGE.
9. KHALIL GIBRAN:
PROFETEN.
10. Herbjarg Wassmo:
(Syggt á PollUken Sendag)
Metsölukiljur
Bretland
Umsjón: Elías Snæland Jónsson