Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1992, Blaðsíða 27

26
LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992.
LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992.
39
Hreinskilin frásögn xmgrar konu:
Rekin vegna
ás t ar s amb and s
- vandamál margra kvenna en engin þorir að kæra
„Ég er búin aö bíöa þess síðan í sept-
ember að úr rætist í mínum málum.
Ekkert gerist og nú er þolinmæðin
þrotin. Eg tók ákvörðun um að fara
með þetta mál í blöðin einungis til
að vara aðrar konur við. Sjálf hef ég
frétt að mjög algengt sé að konur
missi atvinnu sína vegna ástarsam-
bands á vinnustað en það hefur eng-
in þeirra þorað aö bijóta ísinn,“ seg-
ir 28 ára gömul kona sem varð fyrir
biturri reynslu á vinnustað sínum.
Hún segist hafa gert mistök og senni-
lega þurfi hún að gjalda fyrir þau
lengi. Til að koma í veg fyrir aö fleiri
konur lendi í slíku vill hún segja frá
eigin reynslu.
„í árslok árið 1985 hóf ég störf hjá
opinberu fyrirtæki. Ég var þá ný-
komin frá námi erlendis þar sem ég
hafði sérmenntað mig í ákveðnu fagi.
Ekki komu margir vinnustaðir til
greina þar sem menntun mín myndi
gagnast. Svo undarlegt sem það virð-
ist var kona á vinnustaðnum, sem
starfað hafði þar lengi, mjög önug
og viðskotaill í umgengni við mig. í
fyrstu hafði ég ekki miklar áhyggjur
af þessu þar sem aðrir starfsmenn
sögðu að hún væri svona við nýliða,
sérstaklega ef um væri að ræða ung-
ar stúlkur. Mér fannst hins vegar
þessi manneskja ganga afar langt í
að hindra framgang minn innan fyr-
irtækisins. Það er löng saga að segja
frá samskiptum okkar en hana hef
ég alla skrifað niður hjá mér.
Grétvið öxl mér
Sambýlismaður þessarar konu
starfaði einnig á vinnustaðnum en á
annarri deild þó deildirnar þyrftu
stundum að vinna saman. Hann var
einnig með mikla starfsreynslu inn-
an fyrirtækisins. Ég fékk verkefni
undir hans stjórn og þannig lágu
leiðir okkar saman. Kona hans var
erlendis þegar vinskapur okkar hófst
fyrir alvöru. Hann kom til mín og
grét við öxl mér yfir því hversu
slæma sambýliskonu hann ætti.
Þessi maður grét mörgum tárum.
Hann gekk á eftir mér í langan tíma
og í raun varð ég fyrir mikilli áreitni
af hans hálfu. En ég vorkenndi hon-
um. Fannst hann eiga bágt. Það er
erfitt að lýsa því hvemig ástæöur
geta komið róti á hugann. Mér var
illa viö Lanu hans, trúði þess vegna
frásögnum hans. Sjálf þurfti ég á
huggun að halda á þessum tíma.
Kannski var það hefnd að ég og þessi
maður héldum ástarsambandi í rúm
þijú ár. Ég veit það ekki.
Hann óskaði eftir
stærra ástarhreiðri
Þegar samband okkar hófst árið
1986 leigði ég íbúð með fleirum. Hann
átti þá hugmynd að ég fengi eigin
íbúð og bauðst til að hjálpa mér áð
borga leiguna. Hins vegar vildi hann
aldrei að við færum út saman né
heldur aö vinir mínir kæmu í heim-
sókn. íbúðin varð nokkurs konar
ástarhreiður fyrir okkur tvö. Á þess-
um árum missti ég marga vini vegna
þessa leynilega ástarsambands sem
ég var í. Sá vinskapur hefur enn ekki
endumýjast
Hann njósnaði um mig. Keyrði
fram hjá húsinu og ef ekki var ljós
hringdi hann til að spyrja hvar ég
hefði verið. Ég var sem fangi þessa
manns. Hann lagði mig í einelti. Því
miður held ég að algengt sé að konur
láti stjórna sér með þessum hætti ef
þær standa í ástarsambandi við
kvænta menn. Lífið snýst um þarfir
mannsins þegar honum hentar.
Þegar ég hugsa til baka og velti
hlutunum fyrir mér kemst ég alltaf
að sömu niðurstöðu. Ég gerði hroða-
leg mistök. Hins vegar verða allir að
viðurkenna aö mistökin liggja ekki
hjá mér einni. Þess vegna finnst mér
súrt að standa uppi atvinnulaus
vegna ástarmáls en hinn aðilinn
sleppur.
Erfitt að slíta
sambandinu
Ég reyndi oft að slíta sambandi
okkar. Það var af mörgum ástæðum.
Mér leiö illa að vera í tygjum við
mann í sambúð. Mikið taugastríð
fylgir svona sambandi. Þegar ég ósk-
aði eftir slitum brást hann alltaf hinn
versti viö. Sagðist elska mig en ekki
sambýliskonuna. Hann hringdi stöð-
ugt til mín og á endanum gafst ég
alltaf upp. Árið 1988 ákvað ég að slíta
sambandinu og hætti á vinnustaðn-
um um tíma. Seinna um árið sótti
ég um aðra stöðu innan fyrirtækisins
og fékk hana. í því starfi var ég nær
fyrrum ástmanninum en áður. Við
fengum sameiginlegt verkefni úti á
landi sumarið 1989 og þar hófst sam-
bandiö á nýjan leik. Okkar samstarf
gekk þó ekkert sérlega vel. Hann
kenndi mér um ef mistök komu upp
þó að það væri á engan hátt mín sök.
Ég reyndi því að koma því til leiðar
að ég ynni frekar með öðrum. Hann
virtist þurfa að breiða yfir ástarsam-
band okkar með því að tala illa um
mig við vinnufélagana. ítrekað klag-
aði hann mig fyrir yfirmanni okkar
og var það í öllum tilfellum hefnd af
hans hálfu vegna þess að ég hótaði
slitum á sambandi okkar. Um haust-
ið 1989 slitnaði endanlega upp úr
sambandinu. Hann hótaði þá stöðugt
að láta reka mig. Með því móti gat
hann alltaf haldið mér í ótta.
Fékk magasár
af stressi
Ekki bætti úr skák að sambýlis-
kona hans var jafnan mjög ókurteis
við mig og leiðinleg. Ég hélt að hún
væri búin að frétta af sambandi okk-
ar. Síðar komst ég að því að svo var
ekki. Ég sagði henni frá því sjálf. Ég
held að hann hafi getað logið hana
svo fulla að hún trúi því varla ennþá
að þetta samband varaði í mörg ár.
Hins vegar er ég með kort frá honum
því hann gaf mér alltaf jólagjafir,
meðal annars leðurdress.
Ég var full af metnaði þegar ég
byijaði hjá þessu fyrirtæki. Mig lang-
aði að gera ýmsa góða hluti en fékk
ekki alltaf tækifæri til þess. Þegar
ég hætti sambandinu fór mér að
ganga betur í starfinu og naut trausts
þess fólks sem ég vann með. Ég
reyndi alltaf að koma í veg fyrir að
leiðir okkar lægju saman. Það gekk
þó ekki alltaf. Þaö varð sífellt erfið-
ara fyrir mig að umgangast fyrrum
ástmanninn og ekki gerði hann mér
lífið auðveldara.
Mestan hluta þessa tima var ég að
leika eitthvaö annað en sjálfa mig.
Ég fékk magasár af stressi en hélt
engu að síður andlitinu. Fyrir jólin
1990 tók ég mér veikindafrí í tvær
vikur til að ná mér. Þegar ég kom til
starfa á nýjan leik byrjaði sama
ástandið að nýju. Hann hélt áfram
að baktala mig við samstarfsfólkið
og klaga mig endalaust fyrir yfir-
manni deildarinnar. Þegar mér var
nóg boðið hótaði ég að segja konunni
hans frá öllu saman ef hann léti ekki
af ósómanum. Hann sparkaði í mig
og sló mig utan undir. Ég fékk
áverkavottorð frá lækni en engin
vitni voru að þessu. Þaö á ég til.
Rógberar innan
fyrirtækisins
í byijun apríl árið 1991 heyrði ég
óvart þegar sambýliskona hans var
að baktala mig við annan starfsmann
og það var ekki fallegt. Ég sprakk
úr reiði. Fór til yfirmanns okkar og
sagði honum alla söguna, auk þess
sem hann fékk áverkavottoröið. Þá
tók ég einnig þá ákvörðun að segja
sambýliskonu hans frá öllu. Ég fór
til hennar þar sem hún var ein, sagð-
ist vera orðin yfir mig þreytt á enda-
lausu baktali hennar og sambýlis-
manns hennar um mig í fyrirtækinu.
Ég sagðist hafa haldið við hann í
nokkur ár en það væri löngu liöið
og ég vildi fá frið fyrir þeim báðum
hér eftir. Hún trúði mér ekki.
Ég fór heim, tók símann úr sam-
bandi og var í rusli yfir þessu. Um
kvöldið lét ég símann í samband og
umsvifalaust hringdi hún til aö yfir-
heyra mig. Ég sagði henni alla sög-
una og vonaðist til að málið væri úr
sögunni. Hann kom síðar sjálfur í
símann, sagði mig ljúga öllu enda
væri ég búin aö sofa hjá öllum karl-
mönnum í fyrirtækinu. Næstu daga
á eftir fékk ég ekki frið fyrir þeim.
Leitaði til geðlæknis
Yfirmaðurinn sendi bæði mig og
hann í frí til að reyna að gera gott
úr öllu. Þrátt fyrir vitni var sam-
bandið staðhæfmg á móti staðhæf-
ingu. Hann sagði að ég væri geðveik
og ekki orð að marka mig.
Þar sem ég var niðurbrotin á þess-
um tíma og búið að senda mig í frí
ákvað ég að fara til Portúgals. Fyrstu
dagana leið mér hræðilega vegna
þess að yfir mig kom spennufall. Ég
eignaðist í þessari ferð góða vinkonu
sem útvegaði mér lögfræðiaðstoð. Ég
hresstist síðan mikið og mætti á ný
í vinnu endumærð. Taldi máhð úr
sögunni og að allt yrði í lagi.
Þegar ég kom aftur til vinnu var
ég heppin vegna þess að fyrrum ást-
maðurinn var úti á landi. Ég fékk
verkefni og allt gekk vel um tíma eða
þangaö til hann mætti aftur. Hann
gekk rakleitt til min og hreytti í mig
óhróðri. Árásimar héldu áfram og
verkefnum mínum fækkaði. Hann
gerði allt til að reyna að hrekja mig
burt. Ég var samt ákveðin í að láta
honum ekki takast það. Stöðugt var
hringt heim til mín og skellt á. Einn-
ig voru stanslausar bjölluhringingar
seint á kvöldin en ég þorði ekki að
opna. Þau komu meira að segja bæði
heim til mín og ég hringdi á lögregl-
una vegna ónæðis af þeirra völdum.
Síðastliðið sumar var ég á leið í frí
þegar yfirmaður minn rétti loksins
að mér verkefni. Sumarfríið var
löngu ákveðið þannig að það átti ekki
að koma honum á óvart. Auk þess
var verkefnið, sem hann bauð mér,
venjulega fyrir byijendur í faginu.
Ég var ekki ánægð með þá tilfærslu
enda komin með mikla reynslu í
starfmu. Þess vegna sendi ég honum
bréf og mótmælti þessari úthlutun.
Hann var ekki hrifinn. Ég held að
þarna hafi hann verið að leita að
átyllu til að losna við mig.
Sambýlisfólkið
kærttilRLR
Vegna endalausra árása á mig í
vinnunni sagði ég foreldrum mínum
alla söguna. Þau fóru með mig í
Stígamót en þaðan var hringt til
Rannsóknarlögreglu ríkisins. Ég
lagði fram kæru á sambýlisfólkið.
Hann var kallaður fyrir og enn á ný
bjó hann til sögur um mig, sagði mig
ekki heila á geðsmunum og ekkert
að marka mig.
Mér var ekki stætt á að vinna leng-
ur á þessum vinnustað. Samstarfs-
fólk mitt sá vel hvernig hann kom
fram við mig. Það var ekki hægt aö
laga ástandið. Upp úr flensu fékk ég
of háan blóöþrýsting og varð fárveik
sem án efa var framhald af öllu því
máli sem ég hafði staðið í. Ég var að
fara yfir um. Á tímabili trúði ég sjálf
að ég væri orðin geðsjúk og leitaði
því til geðlæknis. Það var ekkert slíkt
að mér.
Uppsögn án ástæóu
Þegar ég kom úr sumarfríi óskaði
ég eftir að vera færð til í fyrirtækinu
til áramóta en ætlaði síðan í nám í
mínu fagi í febrúar og sendi yfir-
mönnum mínum bréf um þá beiðni
sem síðar var ítrekað. í stað þess aö
fá svar fékk ég uppsagnarbréf. Engin
ástæða var tilgreind fyrir uppsögn-
inni. Lögfræðingur minn óskaði eftir
viðtali við yfirmann stofnunarinnar
en fékk ekki. Hann þurfti að senda
hótunarbréf að lokum. Þá kom bréf
frá lögfræðingi stofnunarinnar um
að uppsögnin væri lögleg. Það má vel
vera að það megi segja upp fólki án
þess að tilgreina ástæðu en mér þyk-
ir þetta siðlaus uppsögn.
Eg er búin að vera atvinnulaus og
fæ ekki einu sinni meðmælabréf frá
fyrirtækinu þrátt fyrir að ég telji mig
hafa unnið mitt starf vel.
Ég er orðin þreytt á að láta fara
illa með mig. Mér finnst ekki sann-
gjarnt að missa vinnuna vegna máls
af þessu tagi. Ég hef sannarlega feng-
ið að kenna á að hafa látið fimmtán
árum eldri mann plata mig.
Hræðslutilfinningin, sem bjó í mér
allan þennan tíma, er enn til staðar.
Mér finnst fólk ekki líta mig réttum
augum, halda jafnvel að ég sé klikk-
uð þegar það heyrir hvemig martröð
ég hef lifað í. Sumir karlmenn ganga
eins langt og þeir komast ef þeir ná
taki á ungum stúlkum. Ég er ekki sú
eina sem hef farið illa út úr svona
málum. Ég tel mig hafa verið beitta
órétti. Af hveiju eiga konur alltaf að
sætta sig við óréttlætið?"
Margar
þjáningarsystur
Þessi unga kona, sem hér lýsir
reynslu sinni, á margar þjáningar-
systur. Að sögn Elsu Þorkelsdóttur,
framkvæmdastjóra Jafnréttisráðs,
hefur aukist verulega að konur, sem
lent hafa í svipuðum málum, hringi
og kanni stöðu sína. „Það hefur þó
engin þeirra lagt fram kæru ennþá,“
segir Élsa.
Það er skoðun Elsu að hægt sé að
kæra kynferðislega áreitni á vinnu-
stað. Hins vegar hefur ekki á það
reynt. „Svona mál hafa alltaf verið
þöguð í hel,“ segir Elsa.
„Samkvæmt þeim upplýsingum,
sem ég hef um mál þessarar stúlku,
sem er eingöngu frá þolanda og lög-
manni hennar, tel ég að um sé að
ræða ólöglega uppsögn samkvæmt
jafnréttismálum."
Elsa sagði mikinn áhuga hjá Jafn-
réttisráði að skoða mál af þessu tagi.
Ekkert skýrt lagaákvæði nær yfir
kynferðislega áreitni á vinnustað né
brottrekstur af þeim sökum. Lögum
samkvæmt er heimilt að segja fólki
upp störfum án ástæðu, þó með
tveimur undantekningum: bamshaf-
andi konu og foreldri í fæðingaror-
lofi og vegna kynferðis.
Elsa sagði að mál sem þessi væru
í umræðunni víða um heim um þess-
ar mundir. Svíar hafa nýlega breytt
lögum sínum vegna slíkra mála.
Finnar hafa mikið rætt þau, svo og
Bandaríkjamenn. Jafnframt hefur
komið fram tillaga hjá EB varðandi
vinnustaðaáreitni og brottrekstur af
„Ég var sem fangi þessa manns. Hann lagði mig i einelti og njósnaði um mig,“ segir ung kona sem hélt við mann í sambúð um þriggja ára skeið. Það
varð henni siðar afdrifaríkt. DV-mynd Brynjar Gauti
þeim sökum. „Þetta er þekkt vanda-
mál,“ segir Elsa og bætti við að nauð-
synlegt væri að konur gætu fengið
stuðning í slíkum málum.
Áreitni á
vinnustöðum
Flestum eru sjálfsagt í fersku
minni réttarhöld í Bandaríkjunum
þar sem ung kona sakaði fyrrum
starfsfélaga um kynferðislega áreitni
á vinnustað. í kjölfar þess máls hafa
spunnist umræður um rétt kvenna
gagnvart slíku í Bandaríkjunum. Sú
umræða hefur opnað umræðu í öðr-
um löndum og fleiri konur þora nú
að tjá sig um alls kyns áreitni sem
þær hafa orðið fyrir. Ekki er óal-
gengt að áreitni á vinnustað endi með
ástarsambandi starfsfélaga. Venju-
lega verður áreitnin öllu alvarlegri
þegar sambandið shtnar. í flestum
tilfellum verður kvenmaðurinn fyrir
áreitninni en þó eru til undantekn-
ingar á því.
Um mitt sumar 1990 birti Pressan
viðtal við unga konu sem hafði hald-
iö við vinnuveitanda sinn en var rek-
in þegar eiginkona hans komst að
sambandinu. Konan hóf störf hjá fyr-
irtækinu í lok árs 1987 en hún var
þá ógift og bamlaus. Yfirmaðurinn
var hins vegar kvæntur þriggja
bama faðir. „Samband okkar var lík-
ast alveg dæmigert fyrir svona ástar-
sambönd," segir konan í viðtalinu.
„Hann var í lélegu hjónabandi og ég
bjóst við að hann myndi skilja en það
þurfti að taka tillit til bamanna og
almenningsálitsins og annars í þeim
dúr. Þessar venjulegu afsakanir."
Konan varð ófrísk af völdum yfir-
mannsins en hélt faðerninu leyndu
fyrir vinnufélögum. Það var síðan
hann sem sagði eiginkonunni frá
sambandi sínu og barninu eftir að
viðhaldið hafði sagt honum upp. Eig-
inkonan krafðist þess að hann segði
þessum starfsmanni upp störfum og
að tekin yrði blóðprufa til að sanna
faðerni bamsins.
-ELA
1