Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.1992, Side 21

LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992.
21
Samvinna kennara og nemenda Háskólans um námsgagnagerð gefst vel:
Strit við hefðbundnar
glósur kostar milljónir
- segir Jón Erlendsson, forstöðumaður Upplýsingaþjónustu Háskólans
Nemendur og kennari í tölvunarfræðum i Háskólanum höfðu samvinnu um glósur á einu námskeiði í haust og
þótti takast vel. Hver nemandi glósaði í tímum í eina viku og gat verið vakandi yfir fyrirlestrinum hinar vikurnar.
Kennarinn skilar glósunum yfirförnum til nemendanna sem tryggja á réttar og vandaðri glósur. Hjálmtýr Hafsteins-
son kennari er lengst til hægri DV-mynd Brynjar Gauti
Jón Erlendsson segir vinnustundum að andvirði margra milljóna vera kast-
að út um gluggann þegar nemendur strita við hefðbundna glósugerð í stað
þess að vinna saman að gerð glósa undir handleiðslu kennara.
DV-mynd GVA
„í Háskólanum situr daglega íjöldi
nemenda sveittur við að skrifa niður
glósur eftir kennurunum. Það er í
sjálfu sér ágætt að nemendur skrifi
minnispunkta úr fyrirlestrum en það
er geysilegur munur á því að punkta
niður örfá minnisatriði og því að
hamast kófsveittur við að skrifa allt
að 4-6 þéttskrifaðar blaðsíður í
hverjum tíma. Sá galh er á þeirri
aðferð að ekkert virkt nám fer fram
þegar álagið við skriftimar fer yfir
viss mörk. Með verulegu álagi má
þannig breyta heilu bekkjunum í
handvirkar ljósritunarvélar af
verstu gerð. Þá veröur efni glósanna
lélegt, fullt af misskilningi og rang-
túlkunum og oft illa og flausturslega
unnið. Til að bæta gráu ofan á svart
einkennist þetta glósukerfi af gríðar-
legri vinnusóun samanborið við aðra
og betri kosti. Ef 1-2 klukkustundir
fara hvern dag í „óþarfar endur-
skriftir námsefnis" hjá hverjum
nemanda Háskólans má reikna út að
„kostnaðurinn" við þessa óarðbæru
vinnu sé á bilinu 2-5 milljónir króna
á dag í Háskólanum einum. Þetta eru
vinnustundir/peningar sem fjúka
hreinlega út um gluggann," sagði Jón
Erlendsson, yfirverkfræðingur og
forstöðumaður Upplýsingaþjónustu
Háskólans, í samtali við DV.
Jón hefur komið af stað átaki innan
Háskólans sem felst í samvinnu
kennara og nemenda um námsefnis-
gerð. í stuttu máh er um það að ræða
að kennarar og nemendur skipu-
leggja skráningu fyrirlestra kennar-
anna og annars námsefnis. Er segul-
band jafnvel látið ganga í fyrirlestr-
um í samráði við kennara. Nemend-
ur skipta með sér verkum þannig að
hver nemandi skráir efni úr einum
fyrirlestri og skilar því til kennarans
frágengnu á disklingi. Kennarinn fer
yfir þessar „glósur" og skilar þeim
yfirfornum og réttum á disklingi eða
útprentuðum til nemendanna. Þann-
ig gengur þetta koll af kolii þar til
allt námskeiðið er komið á blað.
Þetta efni má síðan betrumbæta þeg-
ar nemendur koma með spurningar
úr efninu í tíma og er spumingum
og svörum þá bætt inn í textann.
Þannig skrifa menn sig frá skrafinu
og eru allan tímann að gera betra og
betra efni.
Höfundarréttur er kennarans en
nemendur fá starfið 1 mörgum tilfell-
um metið til eininga í viökomandi
námskeiði.
í gamla glósukerfmu er gjarnan
sóst eftir glósrnn bestu nemendanna
og þær stimdum íjölfaldaðar. Hefur
það oftar en ekki gerst að kennarar
hafa séð sömu villurnar koma kerfis-
bundið fyrir á prófum, villur sem
rekja má til misskilnings eða rang-
túlkana við niðurskriflir glósa.
Úr sístagli í nýsköpun
Jón Erlendsson er vélaverkfræð-
ingur í framleiðslu og rekstri frá
Háskólanum hér heima og í Lundi.
Hann hefur sérstaklega helgað sig
upplýsingamálum í tækni- og vís-
indagreinum.
„Við errnn með menntakerfi sem
byggist á sífelldri endurtekningu og
rútínu. Ég tel að breyta eigi þessari
rútínuvinnu þannig að kennarar og
nemendur fái lausan tíma til nýsköp-
unar. Ég er reyndar aö undirbúa að
sá tími nýtist með uppbyggingu hag-
nýtra gagnabanka fyrir háskóla, at-
vinnulíf og þjóölíf."
- Er ekki verið að gera kennarana
og fyrirlestrana óþarfa með þessari
glósusamvinnu?
„Nei. Með samvinnunni getur
kennari til að mynda tekið 20-30 pró-
sent af sinni vinnu úr sístagli yfir í
stöðuga nýsöpun. Það þýðir að kenn-
arinn hefur tækifæri tíl að stórauka
magn eigin ritverka í stað töflukrots
fyrir örfáa tugi nemenda hverju sinni.
Tímunum fækkar síðan sem gefur
kennurum og nemendum enn betri
tíma til nýsköpunar og sjáifsnáms. í
heimspekinni er búið að koma tímun-
um niður í 10-15 á viku. Þú ferð varla
neðar þar sem fólkið þarf að hittast
og skiptast á skoðunum."
500 þúsund
blaðsíður á ári
Jón segir að þessi samvinna um
námsefnisgerð hafi hvergi verið
framkvæmd í stórum stíl svo að vitað
sé.
„Með þessari samvinnu má virkja
hvern einasta nemanda og í henni
felst líka stórfelld þjálfun í íslensku.
Að auki þjáifast kennarar og nem-
endur í umfangsmikilli og jákvæðri
samvinnu. Lestur frágengins
kennsluefnis er 3-10 sinnum hrað-
virkari leið tii aö meðtaka þekkingu
en að hlusta á sama texta mæltan
af munni fram. Hvað fullfrágengnum
kennslugögnum viðvíkur er búið að
liggja yfir hverri textasíðu í langan
tíma, við fínpússun og leiðréttíngu.
Kennari, sem þylur yfir nemendum
í tíma, gerir þetta tæpast betur. Til-
vist fullkominna og mjög ítarlegra
kennslugagna skapar forsendur fyrir
mun meiri afköst við nám en munn-
leg gegnumferð ein saman gefur kost
á.
Ef hver nemandi Háskólans sparar
um tvo tíma á dag við það að losna
við „þarflausar endurskriftír náms-
efnis“ getur hann kannski eytt sem
nemur einum klukkutíma á dag í
námsefnisgerðina. Ef hann skilar
hálfri fullunninni blaðsíðu daglega
enun við að tala um 500 þúsund síður
af frumhandritum í Háskólanum á
ári. Við bætist að með þessari sam-
vinnu um námsefnisgerð fá kennar-
ar nýja tekjumöguleika, með útgáfu
efnisins til sölu á almennum markaði
og bættíim forsendum fyrir nám-
skeiðahaldi (endurmenntunamám-
skeið). Fjöldi kennara er þreyttur á
miklu kennsluálagi, fjölda kennslu-
stunda. Margir þeirra myndu þiggja
með þökkum að geta lagt vinnu sína
fram með öðrum hættí."
Jón er ekki að vinna að samvinnu
nemenda og kennara af þessu tagi í
fyrsta skipti. í Menntaskólanum í
Reykjavík stóð Jón fyrir slíkri sam-
vinnu 1963-1966 og síðar í verkfræö-
inni í Háskólanum 1966-1969. Verk-
efnið, sem Jón vinnur að nú, hófst á
síðasta ári. Þá tóku fjórir kennarar
þátt í þessari samvinnu, þar á meðal
Valdimar K. Jónsson, prófessor í
verkfræði. Undir handleiðslu hans
unnu nemendur glósur í varma-
fræði. Þrjátíu kennarar hafa lýst yfir
áhuga núna. Þar af eru tíu byrjaðir.
Að auki munu nokkrir kennarar í
Tækniskólanum taka upp þessa
tækni. Til að samvinnan gangi upp
segir Jón lykilorðin vera verkaskipt-
ingu, vel smurt skipulag og hvatn-
ingu.
Fundir kæfa
nýjar hugmyndir
- Af hverju hefur samvinna um
námsefnisgerð ekki verið tekin upp
fyrr?
„Einhvern tíma verða hlutimir
fyrstir. Það er til fjöldi dæma um
svona samvinnu en þá er það einn
og einn bekkur sem hefur staöið fyr-
ir henni og hún hefur leyst upp þeg-
ar bekkirnir hafa yfirgefið skólann.
í mínu átaki er kennarinn lykilper-
sóna, sá sem situr eftir þegar nem-
endur útskrifast. Það á að láta kenn-
arana hagnast vel á þessu og ef það
gengur eftir þá verður bullandi gang-
ur á svona samvinnu. Ég hef tekiö
lítil skref í þróun þessa átaks, aöeins
talað við nokkra aðila í einu og smám
saman náð í 15-20 manna hóp þar
sem allir eru með hugmyndinni. Ég
fór ekki þá leið að halda fundi um
málið. Nýjar hugmyndir eru saltaðar
á færibandi á fundum og í nefndum
og ráðum.“
Góðarog
öruggarglósur
DV ræddi við Hjálmtý Hafsteins-
son, kennara í tölvunarfræðum, og
nemendur á þriðja ári sem sóttu
námskeið hans um greiningu algór-
yþma. Námskeiðið stóð í 15 vikur og
sóttu 15 nemendur það. Hver nem-
andi sá því um glósugerð í eina viku
í senn. Helgarnar voru notaðar til
að ganga frá efni fyrirlestra hðinnar
viku. Fór Hjálmtýr yfir textann áður
en honum var dreift til nemenda.
Nemendur skha dæmum í hverri
viku en Hjálmtýr sagði að sá sem sæi
um glósurnar hveiju sinni slyppi við
dæmin en fengi engu að síður fullt
fyrir.
„Ég er ánægður með þessa sam-
vinnu en hún kemur meira við nem-
enduma en mig. Ég var að kenna
þetta efni í þriðja skiptí. Sjálfs mín
vegna reyni ég alltaf að vera með
einhverjar nýjungar þannig að text-
inn frá fyrirlestrunum verður aldrei
endanlegur. En hann er á tölvutæku
formi svo að auðvelt er að bæta við
eða fella úr. Ég hef alltaf haldið að
maður lærði betur það sem maður
skrifaði niður en það er ekki algilt.
Með samvinnunni gefst meiri tími til
umræðna og virkari þátttöku nem-
enda í tímum og það er ekki síður
mikilvægt," sagði Hjálmtýr.
Snorri Sturluson og Arnar Bald-
ursson tölvunarfræðinemar voru
ánægðir með glósusamvinnuna. Þeir
tóku mjög undir það aö í þessum
glósum fæhst mun meira öryggi þar
sem þær væru yfirfarnar af kennar-
anum.
„Það var svolítið strembið að glósa
fyrir aha vikuna en maður var fljótur
að gleyma því streði þegar maður
sleppt því í 14 vikur og gat verið
meira vakandi í tímum. Þetta voru
mjög góðar glósur en samt glósuðu
sumir eins og þeir voru vanir og
höfðu þannig tvöfalt glósukerfi.
Menn þurfa að venjast nýju vinnu-
lagi. Aimars getur verið misjafnt aö
hve miklum notum þetta glósukerfi
kemur. Það var mjög tímasparandi á
þessu námskeiði en getur síður hent-
að þar sem umræður eru miklar. En
glósukerfið gefur aftur á móti tíma
tíl meiri umræðna svo að það er
ákveðið jafnvægi í þessu," sögðu
Snorri og Arnar.
-hlh