Dagblaðið Vísir - DV - 05.09.1992, Side 12

12
LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1992.
Erlendbóksjá
Asimovum
alheiminn
Þótt Isaac Asimov hafi veriö
kunnastur fyrir vísindaskáldsög-
ur sínar var hann ekki síður
snjall sem höfundur fræðirita.
Margar þeirra hátt í fimm hundr-
uð bóka sem hann samdi á langri
ævi voru einmitt ætlaðar til
kennslu eða sjálfsnáms.
Þetta nýja rit er safn ritgerða
um vísindaleg efni sem birtust í
The Magazine of Fantasy and
Science Fiction árin 1989 og 1990.
Þeim er skipt í þrjá meginkafla.
Fyrstu átta ritgerðimar fialla um
sólkerfi okkar, ekki síst um só-
lina, reikistjörnuna Mars og um
þróun þekkingar mannsins á sól-
kerfinu gegnum aldimar. Þá
koma fiórar greinar um alheim-
inn og helstu kenningar fræði-
manna um tilurð hans og eigin-
leika. Síðustu fimm ritgerðimar
fialla svo um jarðneskari málefni
- allt frá notagildi saltpéturs til
hættunnar af reykingum.
Asimov var snillingur í að út-
skýra flókið efni á einfaldan hátt.
Sú náðargáfa einkennir þessar
áhugaverðu ritgerðir hans.
THE SECRET OF THE UNIVERSE.
Höfundur: Isaac Asimov.
Oxford Unlverslty Press, 1992.
Spennusaga úr
fjármálaheimi
Morris West er margfaldur
metsöluhöfundur. Hann semur
spennusögur þar sem gjaman er
fiallaö um stjómmálaleg eða trú-
arleg átök.
Bakgrunnur þessarar nýjusta
skáldsögu West em stórviðburöir
síðustu ára í alþjóðamálum; hmn
Sovétríkjanna og sá gífurlegi
efnahagslegi vandi sem blasir viö
arftökum kommúnismans þar
eystra.
Helstu sögupersónumar em
forystumenn risafyrirtækja í
Þýskalandi og Japan. Þeir sjá sér
leik á borði aö slá tvær flugur í
einu höggi; að hjálpa Rússum en
ná um leið sjálfir verulegum fiár-
málalegum áhrifum í því sem nú
er kallað Samveldið. Þetta hyggj-
ast þeir gera með því að semja
við Rússa um að moka fiármagni
inn í landið gegn ýmsum sérrétt-
indum fyrirtækjunum til handa.
Inn í þessa alþjóðlegu fléttu
blandast persónuleg og pólitísk
átök, þar á meðal ástarævintýri
og morð.
Þetta er nokkuð hefðbundin
blanda hjá Morris West og frá-
sögnin er virkilega læsileg eins
og vænta mátti.
THE RINGMASTER.
Höfundur: Morris West.
Mandarin, 1992.
Arfleifð
víkinganna
Norrænir vík-
ingar virðast enn
vekjaáhugameö-
al almennings í
Evrópu. Á þessu
ári Kólumbusar
er viðamikil sýn-
ing um heim vík-
inganna á ferð
um meginlandið.
Sýningin var
fyrst opnuð í París fyrr á árinu, færð
til Berhnar nýverið og á svo að enda
daga sína í Kaupmannahöfn.
Else Roesdahl, höfundur bókarinn-
ar The Vikings, er einn margra sér-
fræðinga sem unnu að gerð sýning-
arinnar. The Vikings kom fyrst út á
dönsku árið 1987 en hefur nú verið
þýdd á ensku.
Höfundurinn leggur áherslu á að
víkingamir hafi ekki bara verið
drykkfelldir berserkir sem drápu
mann og annan, rændu og rupluðu,
brenndu íbúðarhús og klaustur, tóku
þræla og nauðguðu konum.
Daglegt víkingalíf
Roesdahl rekur því margt það sem
vitað er um daglegt líf norrænna
manna á víkingaöldinni. Hún lýsir
til dæmis staðháttum í Skandinavíu,
lífsháttum norrænna manna á þess-
um tíma, þjóðskipulagi, trúarbrögð-
um, skáldskap og listsköpun, verslun
og siglingum, klæðnaði og hreinlæti.
Reyndar leggur hún áherslu á aö
flestir Skandinavar hafi um þetta
leyti búið í friði og spekt á heimaslóð-
um og ræktað garðinn sinn á meðan
tiltölulega fáir en sókndjarfir víking-
Dr. Kristján Eldjárn og Gisli Gests-
son við uppgröft í víkingabyggðum
á Nýfundnalandi.
ar sigldu til fiarlægra landa og lentu
í sögufrægum ævintýrum.
Sóknin mikla
Síöari hluti bókarinnar fiallar um
þá sem lögðust í víking til landa frísa
og fránka, bresku eyjanna og ír-
lands, Færeyja og íslands, Græn-
lands og Ameríku, Rússlands og
Austurrómverska keisaradæmisins í
Miklagarði.
Þetta er sóknin mikla sem gerði
víkingana svo fræga eða alræmda
víða í Evrópu að tímaskeiðið hefur
almennt verið við þá kennt. Veröld
víkinganna var svo sannarlega víð-
feðm þessar þrjár aldir eða svo sem
þeir létu til sín taka utan Skandin-
avíuskagans.
Það var seint á áttundu öldinni sem
skip víkinganna vöktu fyrst ógn í
brjóstum íbúa strandhéraða Eng-
lands. Snemma á þeirri níundu fóru
þeir að herju suður á meginland
Evrópu.
Brátt sóttu þeir í tvær áttir: í aust-
urveg allt suður til Miðjarðarhafsins
og í vesturveg allt til Ameríku.
Sums staðar urðu völd þeirra mik-
il, annars staðar hverfandi. Hafa
Skandinavar hvorki fyrr né síðar
haft viðlíka áhrif á gang mála utan
heimdragans.
En á síöari hluta elleftu aldar var
ævintýrið úti og norrænir víkingar
heyrðu í raun sögunni til.
Minjamar
Og hvað skildu víkingamir svo eft-
ir sig annað en íslenskar sögur um
afreksverk og frásagnir evrópskra
klerka um ógnir og skelfingu?
Roesdahl dregur fram það helsta
sem fundist hefur við fornleifarann-
sóknir, svo sem glæsileg skip, húsa-
rústir, skartgripi, ýmis áhöld úr dag-
lega lífinu og rúnir á steinum. Sömu-
leiðis staðaheiti hér og þar í Evrópu
og norræn orð í ensku og frönsku.
Svo virðist sem áhrif víkinganna
hafi verið staðbundin og yfirleitt
skammlíf. Kannski hafði víkingaöld-
in varanlegastar breytingar á heima-
slóðum víkinganna sjálfra sem komu
með mikinn auð og nýjar hugmyndir
að utan. Það er þá enn eitt dæmi um
hvemig hinum sigruðu hefur oft tek-
ist að setja mark sitt á sigurvegara
sína.
THE VIKINGS.
Höfundur: Else Roesdahl.
Penguin Books, 1992.
rísc Kousiiali!
aw.. ■
■ THE
VlKlKGS
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Joanna Trollope:
THE RECTOR’S WIFE.
2. Jeffrey Archer:
AS THE CROW FLIES.
3. Colin Dexter:
THE JEWEL THAT WAS
OURS.
4. David Eddings:
SEERESS OF KELL.
5. Davld Lodge:
PARADISE NEWS.
6. Clive Barker:
IMAJICA.
7. Len Deighton:
MAMISTA.
8. Jilly Cooper:
POLO.
9. John Grisham:
THE FIRM.
10. Barbara Taylor Bradford:
REMEMBER.
Rit almenns eðlis:
1. Peter Mayle:
TOUJOURS PROVENCE.
2. Terry Smith:
ACCOUNTING FOR
GROWTH.
3. Pefer Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
4. Laurie Lee:
A MOMENT OF WAR.
5. Lafðl Fortescue:
PERFUME FROM
PROVENCE.
6. Bill Bryson:
NEITHER HERE NOR THERE.
7. Hannah Hauxwell:
HANNAH: THE COMPLETE
STORY.
8. Nancy Frlday:
WOMEN ON TOP.
9. M. Baigent & R. Leigh:
THE DEAD SEA SCROLLS
DECEPTION.
10. Julia Phillips:
YOU'LL NEVER EAT
LUNCH IN
THIS TOWN AGAIN.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
THE FIRM.
2. John Grisham:
A TIME TO KILL.
3. Tom Clancy:
THE SUM OF ALL FEARS.
4. Stephen King:
NEEDFUL THINGS.
5. Anne Rivers Siddons:
OUTER BANKS.
6. Fannie Flagg:
DAISY FAY AND THE
MIRACLE MAN.
7. Ken Follett:
NIGHT OVER WATER.
8. Fannle Flagg:
FRIED GREEN
TOMATOES AT
THE WHISTLE STOP CAFE.
9. Linda Lael Mlller:
DANIEL’S BRIDE.
10. James A. Michener:
THE NOVEL.
11. J.F. Freedman:
AGAINST THE WIND.
12. John Vornholt:
SANCTUARY.
13. Sandra Brown:
A TREASURE WORTH
SEEKING.
14. Villiam J. Caunitz:
EXCEPTIONAL CLEARANCE.
1$. Amy Tan:
THE KITCHEN GOD’S WIFE.
Rit almenns eðlis:
1. Katharine Hepburn:
ME: STORIES OF MY LIFE.
2. D.L.Barlett & J.B. Steete:
AMERICA: WHAT
WENT WRONG?
3. Oeborah Tannen:
YOU JUST DON’T
UNDERSTAND.
4. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
5. Peter Mayle:
TOUJOURS PROVENCE.
ö. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELLED.
8. P.J. O'Rourke:
PARLIAMENT OF WHORES.
9. B. Williams & C. Kreski:
GROWING UP BRADY.
10. Robert Fulghum:
ALL I REALLY NEED TO
KNOW I LEARNED IN
KINDERGARTEN.
11. M. Rothmiller & I.G. Goldman:
L.A. SECRET POUCE,
12. Martln L. Gross:
THE GOVERNMENT
RACKET.
(Bydsf á New York Timos Book Review)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jorn Riel:
FLERE SKR0NER FRA ET
REJSELIV.
2. Stefano Benní:
TERRA.
3. Knud H. Thomsen:
BR0DRENE PÁ YARLECH
CASTLE.
4. Betty Mahmoody:
IKKE UDEN MIN DATTER.
5. Herbjorg Wassmo:
DINAS BOG.
6. Jean M. Auel:
REJSEN OVER STEPPERNE.
7. Bret Easton Ellis:
AMERICAN PSYCHO.
8. Lelf Davidsen:
DEN RUSSISKE
SANGERINDE.
9. Pat Conroy:
SAVANNAH.
10. Cllfford Irvlng:
UNDER ANKLAGE.
(Byggt á Polltlkon Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
Stórskáldið
Wystan Auden
Rúmur áratugur er hðinn síðan
þessi ítarlega ævisaga enska stór-
skáldsins Wystan Hugh Auden
sá fyrst dagsins ljós. Kiljuútgáfan
er því löngu tímabær og kærkom-
in.
Auden lýsti á sínum tíma andúð
sinni á ævisögum skálda - taldi
þær í öllum tilvikum yfirborös-
kenndar og oftast einnig smekk-
lausar. Hann reyndi að koma í
veg fyrir að ævisöguhöfundur
gæti tekið hann sjálfan til með-
ferðar, m.a. með áskorun til vina
sinna um aö eyðileggja öll bréf
sem hann hafði ritað þeim. Aud-
en varð ekki að þessari hinstu ósk
sinni og Carpenter hafði því úr
fiölda bréfa og minningarbrota
að moða. Hann fiallar hér jöfnum
höndum um skáldiö Auden og
persónuna, sköpunargáfuna og
einkalífið en hvoru tveggja var
vægast sagt óhefðbundið.
Þess má geta að Auden ferðað-
ist um ísland sem ungur maður
sumarið 1936 og orti hér ljóðabréf
til Byrons lávarðar. Carpenter
fiallar um þá heimsókn sem og
endurkomu hans til landsins
tæpum þremur áratugum síðar.
W.H.AUDEN. A BIOGRAPHY.
Höfundur: Humphrey Carpenter.
Oxford Universify Press, 1992.
Sigurinn mikli
við Trafalgar
Breski flotinn vann frægan sig-
ur við Trafalgar 21. október áriö
1805. Nelson flotaforingi, sem féll
sjálfur, varð þjóöhetja Breta. Enn
í dag er nafn hans tengt þessari
frægu sjóorustu, nánast eins og
úrshtin væru honum einum að
þakka.
í þessari ítarlegu úttekt rekur
Alan Schom, sem er prófessor í
sagnfræði, hins vegar aödrag-
anda þessarar orustu sem gerði
aö engu draum Napóleons Bona-
parte um aö leggja undir sig Eng-
land. Jafnframt gefur hann ljósa
mynd af ýmsum þeim einstakl-
ingum sem mest áhrif höfðu á
gang mála.
Schom lýsir í smáatriðum v
margra ára undirbúningi Napó-
leons fyrir hina miklu innrás
franska hersins yfir Ermarsund-
ið til Bretlands. Þar var ekkert
til sparað enda vígbúnaðurinn
einsdæmi á þeirra tíma mæh-
kvarða. Hann rekur einnig ná-
kvæmlega viöbrögð Englendinga,
sérstaklega eftir að William Pitt
yngri var gerður að forsætisráð-
herra á ný einmitt til að mæta
frönsku ógninni. Pitt lagöi gifur-
legt kapp á að efla varnir gegn
væntanlegri innrás - bæði á sjó
og landi. Árangurinn kom í ljós
viö Trafalgar.
TRAFALGAR.
Höfundur: Alan Schom.
Penguln Books, 1992.