Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1992, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1992.
15
Er hægt að segja upp
EES-samningnum?
Umræöan um EES-samninginn
hefur að vonum tekið nokkurt
pláss á síðum dagblaðanna á und-
anfömum mánuðum, enda að von-
um því hér er á ferð umfangsmesti
og afdrifaríkasti gjörningur sem
íslendingar hafa staðið frammi fyr-
ir frá stofnun lýðveldisins. Erfitt
hefur verið að festa hendur á þeim
fjárhagslega ávinningi sem samn-
ingurinn býður upp á.
Utanríkisráðherra talaði um það
á sínum tíma að hann þýddi 20
milljarða ávinning til handa ís-
lendingum, að vísu á tíu áram. Það
þýðir um tvo milljarða á ári, sem
er innan skekkjumarka í rekstri
íslenska þjóðfélagsins. Vankantar
og gallar samningsins hafa einnig
verið raktir af þeim sem telja betur
ósamið en samið. Þar koma bæði
Kjallariim
Gunnlaugur Júlíusson
hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
„Ekki er nú hægt að segja að mikil
reisn sé yfir þeim málflutningi að það
sé helst tínt til samningnum til ágætis
að hægt sé að segja honum upp.“
Við Grænland. -.......fiskimiðin umhverfis Grænland voru notuð sem
skiptimynt af Dönum í samningum innan EB,“ segir í greininni.
til efnahagsleg rök og stjórnskipu-
leg.
Uppsögn samningsins
Talsmenn samningsins era hætt-
ir að fjölyrða um þann fjárhagslega
ávinning sem að samningnum
hlýst, enda erfitt að festa hendur á
honum eins og áður segir. Á síð-
ustu vikum hafa talsmenn EES-
samningsins einkum tönglast á því
að mögulegt sé að segja honum
upp. Þar hefur gengið maður undir
manns hönd í þeim tilgangi að
sannfæra almenning um að það sé
nú ekki svo hættulegt að taka þátt
í Evrópska efnahagssvæðinu, það
sé hvort sem er alltaf hægt að segja
sig úr því. Ekki er nú hægt að segja
að mikil reisn sé yfir þeim mál-
flutningi að það sé helst tínt til
samningnum til ágætis að hægt sé
að segja honum upp. En það er svo
sem skiljanlegt að allt sé tínt til sem
hægt er hönd á að festa.
Það ættu nú í sjálfu sér ekki að
vera nein tíðindi að það sé hægt
að segja samningnum upp. Það er
eðh samninga að þeim er hægt að
segja upp, ef þeir reynast ekki sem
ætlað var. Það á bæði við um þenn-
an samning sem og aðra. Þetta er
þó sett fram í þessu samhengi til
að slæva afstöðu þjóðarinnar, það
sé nú svo sem allt í lagi að prufa,
maður getur hvort sem er alltaf
hætt. Þetta er eins og fólk hugsar
þegar það er byrjað að fikta við að
reykja, maður getur hvort sem er
alltaf hætt þessu.
Einfalt að segja
samningnum upp?
Þegar íslenskt. þjóðfélag hefur
aðlagað sig samningnum með
margháttuðum breytingum á
stjórnkerfinu, þegar lagt hefur ver-
ið í margháttaðan kostnað vegna
samningsins, þegar stjórnkerfinu
hefur verið breytt vegna samnings-
ins, þá er það ljóst að ekki er ein-
falt mál að segja sig úr þessu samfé-
lagi þjóðanna. Einnig mun þá vafa-
laust kveða við söngurinn að enda
þótt samningurinn sé slæmur þá
sé einangrunin utan hans verri.
Hitt er svo annað mál, sem ekki
hefur verið minnst á í þessu sam-
hengi, að komi til þess að samn-
ingnum verði sagt upp þá hlýtur
það að verða gert vegna þess að
íslenskt þjóðfélag hafi beðið skaða
af vera sinni innan Evrópska efna-
hagssvæðisins. Hve stór skaðinn
er orðinn er aftur á móti ómögulegt
að segja til um.
Það hefur verið minnst á að
Grænlendingar hafi sagt sig úr
Evrópubandalaginu. Hvers vegna
gerðu þeir það? Það var vegna þess
að fiskimiðin umhverfis Grænland
voru notuð sem skiptimynt af Dön-
um í samningum innan EB. Danir
sömdu um ávinning sér til handa
gegn því að fiskiskip neðan úr Evr-
ópu fengu leyfi til að fiska við
strendur Grænlands. Þetta var
ástæöa þess að Grænlendingar
sögðu sig úr þessu samfélagi. Er
mögulegt að íslendingar geti eitt-
hvað af þessu lært?
Gunnlaugur Júlíusson
Byggðaröskun
- byggðaþróun
Á undanförnum allmörgum ára-
tugum hafa orðið nokkrar breyt-
ingar á búsetu íslendinga.
Tilfærsla búsetunnar af dreifðari
byggðum til þéttbýlis hefur mörg-
um orðið áhyggjuefni og ræða
menn hástillt um byggðaröskun í
þessu sambandi.
Þetta ætla ég að gera að umræðu-
efni þessa þáttar.
Þrýstihópar
krefjast...
Við verðum í alvöra að átta okk-
ur á því að við erum fjarska fámenn
þjóð og það eitt sér kostar okkur
meira en sennilega nokkurt annað
þjóðfélag að halda hér uppi menn-
ingarsamfélagi.
En nú fer allt saman að við viljum
búa við hámenningu fyrir alla eins
og best gerist annars staðar, við
viljum búa við tilsvarandi verald-
leg lífsgæði, betri en gerist almennt
í heiminum og lái okkur það enginn
og við auk þess krefjumst alls kyns
annarra ímynda um verðmæti.
Kannski fámennir en þó áhrifa-
mikhr þrýstihópar krefjast þess að
rekinn sé sportbúskapur uppi um
sem flesta afdali og að haldið sé
uppi óarðbærum útvegi á öllum
krammaskuðum landsins, allt
þetta á kostnað velferðarríkisins.
KjaUaiinn
Benedikt Gunnarsson
framkvæmdastjóri
Og þá annar þrýstihópur sem tel-
ur sig sjálfskipaðan vörð landsins
að öðru leyti sem felst í því að loka
dýrðlegum óbyggðunum fyrir því
að við fáum notið þeirra eða fáum
nýtt gagnsemi þeirra, eins og það
að ekki megi nýta „stærstu hraun-
breiðu í heimi“ til verðmætasköp-
unar í einhverri mynd. Hún má
engum vera til gagns eða gleði.
Sjálfvirk
byggðaþróun
Nú má taka Grímsey sem dæmi
' um útgerðarstað sem þróast í það
að leggjast af. Hingað til hafa
Grímseyingar lifað sáttir við sitt
og ekki talið að þeir héngju á hor-
riminni, eru með smábátaútveg og
vinna aflann sjálfir í landi. Nú hafa
samgöngubætur við eyna auðveld-
að eyjarskeggjum að losna við afl-
ann og er nú svo komiö að vaxandi
hluti aflans er fluttur ferskur til
Hríseyjar til vinnslu. Þróunin
þarna er sú að án opinberra að-
gerða breytist staðurinn í árstíma-
bundna verstöð og endar sem para-
dísaraðstaða fyrir ferðamenn á vor-
og sumarmánuðum.
Verður þarna svipuð þróun og
átti sér stað fyrir margt löngu þeg-
ar Homstrandir og Jökulfirðir
lögðust í eyði.
Þetta er því einfaldlega eðlileg
byggðaþróun.
Barist gegn
framþróun
Á sama tíma er spornaö við sams
konar þróun á öðrum stöðum þar
sem margreynt er að ekki getur
haldist byggð nema með gríðarleg-
um framlögum af opinberu fé,
milljörðum á milljarða ofan. íbú-
unum þama væri mestur greiði
gerður með því að aðstoða þá við
aö koma sér fyrir á lífvænlegum
stöðum. Það væri líka allra hagur.
Þessi þráhyggja, eöa eigum við
að kalla það réttu nafni atkvæða-
veiðar atvinnupóhtíkusa, hefur
valdið að stærstum hluta þeim
vanda sem efnahagur okkar stend-
ur nú frammi fyrir. En í Grímsey
er auðvelt að halda uppi ferða-
mannaþjónustu, aðlaðandi fyrir
jafnt innlenda sem erlenda ferða-
menn.
Benedikt Gunnarsson
„íbúunum væri mestur greiði gerður
með því að aðstoða þá við að koma sér
fyrir á lífvænlegum stöðum. Það væri
líka allra hagur.“
Forseti ekki
þjónustu
„í EES-mál-
inu fjallaði
Alþingi sér-
staklega um
það hvort
leita ætti eftir
þjóðarat-
kvæða-
greiðslu. Al- .................
þíngi ákvað Áml Páll Ámason, fðfl-
að slíkt Skyldi ,r*ð"^ur ráðunautur
>,> • . . ., utanríkÍBraöherra í cvr-
ekki gei t. Hin
pólitíska spurning um þjóðarat-
kvæðagreiðslu er því afgreidd,
íslensk stjórnskipun gerir rað
fyrir valdmiklu þingi, þar sem
einfaldur meirihluti ræður, og
veiku forsetavaldi. Víða erlendis
hefur for seti lxins vcgar neitunar-
vald, ýmist frestandi eða algjört.
Ekki er kraflst neinnar sérmeð
höndlunar við eina eða neina
gerð laga hér á landi né gert ráð
fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu.
Samlwærat 26. grein stjómar-
skrárinnar hefur forseti vald til
að neita aö staðfesta lagafrum-
vörp þó Alþingi hafl samþykkt
þau. Lögin öölast samt gildi en
þau þarf að bera undir þjóðina.
Porsetar Islands á lýöveldistíma
hafa ekki beitt þessu valdi.
Alþingi sækir umboð sitt beint
til kíósenda og alþingismenn eru
kosirá til þess aö taka á þeim
deilumálum sem upp kunna að
koma. Forsetinn hefur hins vegar
þetta vald sem hann hefur sjálf-
dætni um hvemig hann notar.
Vald forseta samkvæmt stjómar-
skránni er ekki stimpilafgreiðsla
eins og í pöntunarfélagi. Það
skiptir ekki rnáli hversu margir
íslenrángar vifla þjóðaratkvæða-
greiöslu þrá forsetanum ber sam-
kvæmt stjórnarskrá að fara eftir
eigin sannfæringu.“
„Við viljum
að þjóðin fái
að hafa sið-
asta orðið um
EES-samn-
inginn með
þjóðarat-
kvæða-
greiðslu. Al-
þingismenn Sigrióur KrislinsdéBir,
era kosnir til !°™a4uf, Sterfsmanns-
gögurra ára tó,a9a r“a'm*
og telja sig eiga að taka allar
ákvaröanir þar á milli. Ég or ekki
sammála þessu þvi viss tnál eiga
erindi til þjóðarinnar, rétt eins
og tiðkast í lýöræðislöndum viða
um Evrópu. Nú er ætlumn að
ganga til samstarfs við þessi ríki
og þá væri eölilegt taka upp þá
siði sem þau hafa í lýðræðisátt.
Hér á landi hefur ekki mátt
hafa almenna atkvæðagreiðslu
um neitt nema hundahald og
áfengisútsölur. Núverandi ríkis-
stjóm virðlst hreinlega vera
komin til Brussel. Bæði þetta mál
þess að hún hlusti ekki á þjóðina.
Ég trúi því að forsetinn fari að
sannfæringu sinni í þessu máli
eins og alltaf. Af hálfu stjórnar
SFR er þetta bara ósk. Spurning-
in stendur ekki um kosti eða galla
þess að fara i EES heldur um það
að þjóðin fái að segja sitt álit eins
og 70 prósent landsmanna hafa
váðbrögð hjá alþingismönnum að
hundsa þennan vflja. En fjTst svo
er þá höfum við ongin önnur úr-
ræöi en þau að leita til þjóðhöfð-
ingjans sem er sameiningartákn