Dagblaðið Vísir - DV - 11.02.1993, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR-11. FEBRÚAR 1993.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Færeyjaundrið upplýst
Þótt orsakir færeyska hrunsins séu svipaöar erfiö-
leikum íslands, er mikill þyngdarmunur sjáanlegur.
Færeyingar hafa gengiö miklu hraöar og lengra í glötun-
arátt. Þar skuldar hvert mannsbarn sem svarar 1,8
milljón íslenzkum krónum, en hér 0,9 milljónir.
Mestu munar, að tíu ára Qárfestingaræði rann á
Færeyinga, en stórsjóöa-ríkisstjóm Steingríms Her-
mannssonar var aöeins viö völd í þrjú ár. Hún kom aö
vísu upp kerfi atvinnutryggingarsjóða aö færeyskum
hætti, en haföi ekki tíma til aö ganga eins langt.
Þótt núverandi ríkisstjórn Islands sé gallagripur,
hefur hún sér til málsbóta, aö hún hefur vikiö okkur
af færeysku leiðinni og stefnir í aðrar áttir. Það mun
henni takast í þeim mæli, sem henni tekst aö koma í
veg fyrir skuldaaukningu upp úr 0,9 milljónum á mann.
Færeyska hruniö er afar lærdómríkt fyrir okkur. Við
sjáum þar afleiðingar ýmissa gæluhugmynda, sem löng-
um hafa tröllriðið okkur, einkum framsóknarmönnum
helztu íslenzku Framsóknarflokkanna, hvaöa nafni sem
þeir nefnast. Við eigum nú að geta varaö okkur á þeim.
Byggðastefna er alfa og ómega færeyska hrunsins.
Byggðastefna í ótal myndum var forsenda vandræö-
anna, sem hrifsuöu sjálfstæðið úr höndum Færeyinga.
Frægustu dæmin eru jarögöng, jafnvel fyrir 25 manna
byggö og allt niður í jarðgöng fyrir sauðfé.
Sumir muna, hversu hrifnir Steingrímur Sigfússon,
jarðgangaráöherra Steingríms Hermannssonar, og þús-
undir annarra íslenzkra framsóknarmanna voru af
framtaki Færeyinga á þessu sviði. Þeir sögöu, að við
hlytum að geta þetta, úr því að Færeyingar gætu það.
Hafnir voru smíðaðar og fiskvinnslustöðvar reistar
fyrir hverja byggð í Færeyjum, jafnvel þótt 400 manns
byggju á öðrum staðnum, 600 manns á hinum og sjö
kílómetra malbiksbraut væri á milli. Smábyggðastefna
okkar var barnaleikur í samanburði við þá færeysku.
Við megum samt ekki gleyma, að við höfum lengi
rekið þessa sömu stefnu, en bara ekki haft ráð á að reka
hana eins hart og Færeyingar gerðu í skjóli danskra
peninga. Við erum enn haldin þeim órum, að frysta eigi
byggð, ekki leyfa neina umtalsverða röskun hennar.
Ekki eru mörg ár síðan framsóknarmenn allra ís-
lenzku Framsóknarflokkanna töluðu og skrifuðu um
færeyska undrið. Þar var þjóð með reisn, sem hafði
kjark til að leggja fé í að byggja upp samgöngur og at-
vinnulíf um allt land. Færeyjar voru draumalandið.
Færeyingar gátu greitt tvöfalt verð fyrir afla upp úr
sjó og gátu greitt fólki tvöföld laun, þótt þeir seldu á
vegum íslenzkra útflutningssamtaka. Þeir bjuggu við
helmings vöruverð og helmings skatta á við íslendinga.
Af hverju getum við þetta ekki? spurðu menn.
Nú er skýringin komin í ljós. Færeyingar liíðu ekki
bara um efni fram eins og Islendingar, heldur lifðu í
samfelldri veizlu. Meðan íslendingar misstu aldrei alveg
sambandið við veruleikann, lifðu Færeyingar algerlega
utan hans, ekki sízt helztu póhtíkusar eyjanna.
Á sama tíma og Halldór Asgrímsson, þáverandi sjáv-
arútvegsráðherra okkar, tók mikið mark á fiskifræðing-
um, tóku færeyskir ráðherrar alls ekkert mark á nein-
um aðvörunum um ofveiði. Þeir hafa allan þennan tíma
venð ríflega steingrímskir í stórhug og bjartsýni.
Ógæfa Færeyinga verður vafalaust til þess að fæla
íslenzka stjómmálamenn frá taumlausri byggðastefnu,
stórhug og bjartsýni. Eins dauði er annars brauð.
Jónas Kristjánsson
...samkvæmt 2. gr. stjórnarskrárinnar eru handhafar Ijöggjafarvalds tveir, Alþingi og forseti, og báðir
sækja umboð til þjóðarinnar."
Um stjómskipimarstöðu forseta íslands:
Föst sljómskip-
unarhefð
í staksteinum Morgunblaðsins
13. janúar er haft eftir Bjarna Bene-
diktssyni að synjunarákvæði 26. gr.
stjómarskrárinnar sé einungis ör-
yggisákvæði sem eigi ekki að beita
þar sem þingræði sé viðhaft. Stað-
festing þjóðhöfðingjans sé einungis
formlegs eðhs, enda ekki kunnugt
um að „forseta hafi nokkm sinni
komið til hugar að stofna til þess
glundroða, sem af því mundi leiða,
ef hann ætlaði að hindra Alþingi í
löggjafarstarfi þess.“
Andstætt þingræði
Ef ekki á að beita ákvæði 26. gr.
vegna þess að það samrýmist ekki
þingræði hljóta menn að spyrja:
hvers vegna var það þá sett 1 stjórn-
arskrá? Konungur hafði neitunar-
vald, en ekki beitt því hér á landi
eftir fullveldi 1918.
Samkvæmt stjómskipunarlögum
nr. 97/1942 var óheimilt að gera
aðrar breytingar á stjómarskránni
en þær sem leiddu af sambandsslit-
um við Danmörku. Ef sú stjóm-
skipunarvenja taldist gilda að kon-
ungur beitti ekki þessu formlega
valdi og synjunarvald forseta sam-
rýmdist ekki þingræði, hefði verið
sjálfsagt að staðfesta þessa venju í
lýðveldisstjómarskránni og hafna
allri hlutdeild forseta í lagasetn-
ingu. En það var ekki gert og það
hlýtur að hafa einhveija merkingu.
Staðfesting formlegs eðlis
Vel má vera að í þingræðislandi
sé staðfesting konungs einvörð-
ungu formlegs eöhs. En um forseta,
sem kosinn er almennri kosningu,
hlýtur aht annað að gilda. Konung-
ar öðlast nú konungdóm sinn víð-
ast hvar fyrir erfðir og sækja því
ekki vald beint tíl þjóðarinnar.
Kjallarinn
Sigurður Líndal
prófessor
Söguieg hefð kann hins vegar að
réttlæta slíka skipan mála. Um for-
seta, sem kosinn er almennri kosn-
ingu, hlýtur aht annað að ghda og
þetta virðist mönnum hafa verið
ljóst þegar 26. gr. var lögfest, enda
meira um hana rætt en nokkra
aðra grein stjómarskrárinnar.
Að hindra Alþingi
Þegar rætt er um að hindra Al-
þingi í störfum verður að hafa í
huga að samkvæmt 2. gr. stjórnar-
skrárinnar em handhafar löggjaf-
arvalds tveir, Alþingi og forseti, og
báðir sækja umboð til þjóðarinnar.
í 26. gr. er ekki gert ráö fyrir að
forseti hindri Alþingi í störfum,
heldur þjóðin sjálf - umbjóðandi
beggja.
Venjuhelguð staða forseta
í yfirlýsingunni frá 13. janúar
leggur forseti áherslu á sameining-
arþátt embættisins og minnir á að
enginn forseti hafi gripið fram fyrir
hendur lýðræðislega kjörnu Ai-
þingi sem tekið hafi ákvarðanir
sínar með lögmætum hætti. Þessar
hefðir og venjur vilji hún virða.
Ljóst er að hér er ahs ekki skírskot-
að th neinnar bindandi stjórnskip-
unarvenju - þá væri borin fyrir
venja sem forseta væri skylt að
virða - heldur venju sem forseti
telur í þessu tilfelli ekki rétt að
víkja frá.
Langa, stöðuga, ótvíræða og
óumdeilda venju þarf th að þoka
skýru stjórnarskrárákvæði.
Áskoranir til forseta fyrr og síðar
sýna að þessi heimild forseta er lif-
andi veruleiki í réttarvitund
manna. SigurðurLíndal
„Vel má vera að 1 þingræðislandi sé
staðfesting konungs einvörðungu
formlegs eðlis. En um forseta, sem kos-
inn er almennri kosningu, hlýtur allt
annað að gilda.“
Skodanir annarra
Óviðráðanlegar lánasúpur
„Samdráttur, minnkandi tekjur einstakhnga og
atvinnuleysi veldur því að lánasúpur heimha veröa
óviðráðarhegar. Verðtrygging samfara hávöxtum
gerir máhn enn erfiðari viðureignar, enda er sú krafa
uppi að úr verði bætt án tafar. Jafnframt mættu
bæði lánastofnanir og einstakhngar athuga betur
vaxtabyrði og greiðslugetu í upphafi viðskipta en nú
er gert.“ Úr forystugrein Tímans 10. febr.
Algildeða
af stæð siðferðismörk
„íslensk stjómvöld komast ekki hjá því að taka
á máh Edvalds Miksons. Þau geta m.a. gert það með
því að skipa nefnd dómara og sagnfræðinga sem
tæki á efnisþáttum málsins, aflaði sér gagna og upp-
lýsinga og legði á þær sjáífstætt mat... Þegar allt
kemur th ahs snýst mál Edvalds Miksons kannski
ekki um sekt hans eða sakleysi, heldur um það hvort
viö íslendingar gerum sömu siðferðiskröfur th okkar
sjálfra og annarra. Hvort ákveðin siðferðismörk eða
viðmiðanir eru algild eða afstæð.“
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
þingkona Kvennahstans í Mbl. 10. febr.
Rekstur grunnskólans
„Vissulega ynnist margt með því að fela sveitarfé-
lögunum umsjón og rekstur gi;unnskólans, enda mat
margra að sveitarfélögunum muni farast þaö betur
úr hendi en ríkisvaldinu. Sveitarfélögin og stjórn-
endur þeirra eru í miklu meiri nálægð við nemendur
og foreldra en miðstýrt ríkisapparat með höfuðstöðv-
ar sínar í Reykjavík. Auk þess er fyrirsjáanlegt að
grunnskólinn mun á næstu árum tengjast í auknum
mæh beint ýmsum þeim þáttum sem eru á verksviði
sveitarfélaganna. “ Úr forystugrein Alþbl. 10. febr.