Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1993
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Small Gads.
2. John Grisham:
The Pellcan Bríef.
3. Michael Críchton:
Jurassic Park.
4. Robert Harris:
Fatherland.
5. Jack Higgins:
Eye of the .Storm.
6. Stephen King:
Gerald's Game.
7. Bernard Cornwell:
Sharpe’s Devil.
8. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
9. lan McEwan:
Black Dogs.
10. Adam Thorpe:
Ulverton.
Rit almenns eðlis:
1. J. Peters & J. Níchol:
Tornado Down.
2. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
3. Piers Paul Read:
Alive.
4. Bill Bryson:
The Lost Continent.
5. Miles Morland:
The Man Who Broke Out
of the Bank.
6. Bill Bryson:
Neither here nor there.
7. Charles Nicholl:
The Reckoníng.
8. David Gowor:
Gower: The Auto-
biography.
9. Andrew Morton:
Díana: Her True Story.
10. Benjamin Hoff:
The Te of Piglet.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Hanne Marie Svendsen:
Under solen.
2. Tor Norrestranders:
Mærk verden.
3. Alice Adams:
Carolines dotre.
4. Jan Guillou:
Díne fjenders fjende.
5. Jostein Gaarder.
Kabalemysteriet.
6. Regine Deforges:
Sort tango.
7. Peter Hoeg:
Forestillinger om det 20.
árhundrede.
(Byggt á Politiken Sondag)
Golding
er allur
Breska nóbelsskáldiö William
Golding efndi til fimmtíu manna
veislu að kvöldi fostudags í síðustu
viku. Hann lést morguninn eftir á
heimili sínu í Truro á Comwall í
Englandi, 81 árs að aldri.
Golding var að mörgu leyti sér-
stæður höfundur og ferill hans
óvenjulegur. Hann var orðinn 43 ára
þegar fyrsta skáldsaga hans fékkst
loksins útgefin. Það var árið 1954.
Handritið að þeirri sögu, Lord of the
Flies (Flugnahöfðinginn), hafði þá
farið mikla píslargöngu milli for-
leggjara, en fimmtán þeirra höfnuðu
því að gefa söguna út. Nú er hún
löngu sígild og víða skyldulesning í
skólum.
Myrkur
mannshjartans
í Flugnahöfðingjanum tók Golding
fræga bamasögu R.M. Ballantynes,
Corai Island, og sneri henni á haus
ef svo má segja. Ævintýrið varð að
hatrammri baráttu þar sem hið góða
mátti sín lítils gegn myrkrinu í
mannshjartanu, en það var aha tíö
eitt helsta viðfangsefnið í skáldskap
Goldings.
Árið eftir, 1955, birtíst The Inherit-
ors sem margir, þar á meðal Golding
sjálfur, telja bestu skáldsögu höfund-
arins. Þar segir frá því hvemig homo
sapiens ber sigurorð af ljúfum,
barnslegum Neanderdalsmönnum.
Pincher Martín fylgdi í kjölfarið,
1956. Sú saga gerist í stríðinu, sem
Golding þekkti vel til af eigin raun
vegna þjónustu sinnar um árabil í
William Golding, breska nóbels-
skáldið sem andaðist síðastliðinn
laugardag á heimili sinu í Cornwall.
Símamynd Reuter
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
breska sjóhemum, og segir frá sjó-
manni af skipi sem óvinurinn hefur
sökkt.
Tveimur ámm síðar, 1959, kom út
saga um erfðasyndina, Free Fah.
Langt hlé
Golding stundaði ritstörfin sam-
hliða kennslu fram til ársins 1961.
Þá hafði Flugnahöfðinginn slegið svo
rækhega í gegn, meðal annars í
Ameríku, að hann gat helgað sig rit-
störfum.
Árangurinn mátt sjá í The Spire
sem kom út árið 1964 og segir frá
manni sem leggur allt í sölurnar th
að reisa kirkjuspíru mikla - með af-
drifaríkum afleiðingum.
Næstu fimmtán árin var hins vegar
sem Golding væri hættur að skrifa.
Útbrunninn, sögðu margir. Hann
sendi að vísu frá sér ritgerðasafn
(The Hot Gates and Other Occasional
Pieces, 1966), minni háttar skáldsögu
(The Pyramid, 1967) og smásagna-
safn (The Scorpion God, 1971), en
engin meiri háttar skáldverk.
En Golding sneri aftur af kraftí
árið 1979 með skáldsögunni Dark-
ness Visible, mikilh harmsögu sem
höfundurinn fékkst reyndar aldrei
th að ræða um opinberlega.
Booker og nóbel
Og þar með var hann kominn á
skrið á ný og það svo um munaði.
The Rites of Passage (1980) um sjó-
ferð frá Bretlandi th Ástrahu á tím-
um Napóleonsstyrjaldanna hlaut hin
eftirsóttu Booker-verðlaun í Bret-
landi og fékk auk heldur góðar við-
tökur lesenda og gagnrýnenda. í
kjölfarið fylgdu sjálf nóbelsverðlaun-
in, 1983, en Golding var fimmti
breskra höfunda th að hlotnast sá
heiður.
Hann hélt áfram að rekja sjóferð-
ina eftírminnhegu í tveimur öðrum
skáldsögum: Close Quarters, 1987, og
Fire down below, 1989. Þessar þrjár
samtengdu skáldsögur telja reynar
sumir besta skáldverk Goldings.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Jurassic Park.
2. John Grisham:
The Firm.
3. John Grisham:
The Pellcan Brief.
4. V.C. Andrews:
Darkest Hour.
5. John Grisham:
A Tíme to Kill.
6. Johanna Lindsey:
The Magic of Vou.
7. Terry McMillan:
Waiting to Exhale.
8. Dean Koontz:
Shadowfires.
9. Michael Crichton:
Rising Sun.
10. Julie Garwood:
Castles.
11. Litían J. Braun:
The Cat Who Wasn't There.
12. Michael Crichton:
Congo.
13. Alice Hoffman:
Turtle Moon.
14. Sue Grafton:
„I" Is for Innocent.
15. Robert Harris:
Fatherland.
Rit almenns eðlis:
1. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
2. Ross Perot:
Not for Sale at Any Price.
3. David McCullough:
Truman.
4. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
5. Peter Mayle:
A Year in Provence.
6. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings.
7. Deborah Tannen:
You just Don't Understand.
8. Wallace Stegner:
Where the Bluebird Sings
to the Lemonade Springs.
9. Susan Faiudi:
Backlash.
10. Peter Mayle:
Toujours Provence.
11. Gloria Steinem:
Revolution from within.
12. Nancy Friday:
Women on Top.
13. William Manchester:
A World Lit Only by Fire.
14. Bernie $. Slegel:
Love, Medicine and Mirac-
les.
15- R. Marcinko 8t J. Weisman:
Rogue Warrior.
( Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Draga and-
ann 200
milljón
sinnum
Öll spendýr draga andann 200 millj-
ónum sinnum á meðan þau lifa. Þau
sem draga andann hratt deyja yngri.
Þau sem draga andann hægt og ró-
lega ná hærri aldri.
því ekki lengi.
Því stærri sem spendýrin eru
þeim mun eldri verða þau. En það
er munur á lífaldri dýra af sömu
stærð. Afgerandi þáttur er hvort
þau eru fómarlömb rándýra. Antí-
lópur geta til dæmis aldrei slappað
af því þær þurfa alltaf að vera til-
búnar til að leggja á flótta. Það er
streituvaldandi og því iifa antílóp-
ur ekki lengi. Þær geta náð allt að
nítján ára aldri.
Leðurblökur ná miklu hærri
aldri en mýs og skordýraætur af
sömu stærð, fuglar verða yfirleitt
eldri en spendýr af sömu stærð og
skjaldbökur verða miklu eldri en
skriðdýr með köldu blóði af sömu
stærð. Fuglar og leðurblökur geta
auðveldlega flúið óvini sína og
skjaldbökur geta treyst á skjöldinn
sér til vamar. Af náttúrunnar
hendi eiga þessi dýr möguleika á
löngu lífi.
Skyndikaffi
vöm gegn
hjartasjúk-
dómum
Þeir sem drekka fleiri en fimm
bolla af skyndikaffi á dag fá fæst
hjartaáfóll. Þetta er niðurstaða
rannsóknar sem gerö var á tíu þús-
und körlum og konum í Skotlandi.
Rannsóknin sýnir að þeir sem
drekka færri en fimm bolla fá fleiri
hjartaáfóll og þeir sem drukku alls
ekki kaffi fengu flest hjartaáfóll.
Þessi niðurstaöa er í andstöðu viö
aðrar rannsóknir sem sýnt hafa
tengsl á milli hjartasjúkdóma og
kaffldrykkju. Einn sérfræðinganna
sem stóðu aö rannsókninni, Cohn
Brown viö Ninewells sjúkrahúsið í
Dundee, segir fyrri rannsóknir
hafa verið gerðar á fólki sem drakk
ketilkaffi eða kaffi úr sjálfvirkum
kaffivélum. í Skotlandi er aðallega
drukkið skyndikaffi og 80 til 90 pró-
sent þeirra sem rannsakaðir vom
drukku það.
Skyndikaffi er veikara og með
minna koffinmagni. Aukiö kólest-
erolmagn hefur verið tengt
drykkju á ketilkaffi. Talið er mögu-
legt að suða á kaffi hafi einhver
áhrif á fituna og olíima í því.
í skýrslu frá Ninewells sjúkra-
húsinu í fyrra sagði að ekkert sam-
band væri- á milli kaffidrykkju og
hás blóðþrýstings.
Kaffi úr sjálfvirkum kaffivélum er
óhollara en skyndikaffi.
Hreistur
notað við
greiningu
kíghósta
Með því að setja ensím, mótefni,
frumu, bakteríu, bananasneið eöa
hreistur á straumbreyti tengdum
örgjörva er búinn til lífnemi. Líf-
nemar geta iiratt og ömgglega
mælt margvísleg efni, allt frá
hormónum til þungmálma í um-
hverfinu. Niðurstöður mæling-
anna koma oft í ljós eftir nokkrar
sekúndur eða mínútur.
Með notkun lífnema má komast
hjá dýrum og stundum ónákvæm-
um mælingum á rannsóknarstof-
irni. Innan skamms geta læknar
gert margvíslegar mælingar á stof-
Umsjón
Ingibjörg Bára Sveinsdóttir
um sínum og jafnvel sjúkhngarnir
sjálfir í heimahúsum.
Sænskir vísindamenn hafa þróað
lífnema sem byggður er á hreistri
fisks sem skiptir um ht þegar hann
verður stressaður eða vill fela sig.
í hreistrinu er fjöldi frumna með
hreyfanleg htarefni og taugaþræði
sem innihalda efnið noradrenalín.
Þegar taugamar verða fyrir ert-
ingu safnast Utarkornin í miðju
frumuhópsins.
Við rannsókn kom í ljós að eitur-
efni frá kíghóstabakteríum kemur
í veg fyrir að litarefnin í frumunum
safnist saman þrátt fyrir snertingu
við noradrenahn. Lífneminn getur
því greint kíghósta. Hann getur
jafnframt mælt streitu.
Fjölvítamín
draga
úrvan-
skapnaði
Ef kona neytir daglega flölvíta-
mína með fólínsýru, sem telst til
B-vítamína, á getnaðartímabiii geta
verið helmingi minni líkur á að
hún eignist bam með alvarlegan
fæðingargalla. Þetta er niðurstaða
Andrew Czeizels, vísindamanns í
Búdapest.
Könnun Czeizels náöi til 4.156
bamshafandi kvenna sem ýmist
höfðu tekið fjölvítamín með flórín-
sým eða tekið óvirkt efni. Þær sem
tóku óvirka efnið fæddu nær tvö-
falt fleiri vansköpuð böm en hinar.
Svín ræktuð
fyrir líffæra-
flutninga
Eftir átta ára rannsóknir hefur
breskum vísindamönnum í Cam-
bridge tekist aö rækta svín, sem
þeir kalla Astrid, með mannagen-
um. Slík svín hafa veriö ræktuð
Innan fárra ára er mögulegt að líf-
færi úr svínum veröi grædd í
menn.
áður en Astrid er fyrsta svínið
með genaeiginleika sem geta komið
í veg fyrir að mannslíkaminn hafni
líffæmm sem hafa verið grædd í
hann.
Vísindamennimir tóku ftjóvgað
egg úr gyltu og settu það í tilrauna-
glas með mannagenum. Síðan
komu þeir egginu aftur fyrir í legi
gyltunnar.
Markmið ræktunarinnar er að fá
mannslíkamann til að hafna ekki
ígræddum lifiærum. Ef rannsóknin
gengur vel vonast vísindamennim-
ir til að geta grætt líffæri úr svínum
í menn innan fárra ára.