Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1993, Blaðsíða 32

LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1993
M
„Þessi atburður fer aldrei úr minni
mér, ég var svo ungur þegar þetta
gerðist að það er eins og þetta hafi
verið lamið inn í mig,“ sagði Björn
Kjaran sem var aðeins 13 ára dreng-
ur á Súðinni þegar þýsk orrustuvél
réðst á skipið fyrir fimmtíu árum.
Strandferðaskipið Súðin var á sigl-
ingu utarlega á Skjálfandaflóa á leið
til Akureyrar þann 16. júní 1943. Þá
bar svo við að þýsk orrustuflugvél
gerði heiftarlega árás á skipið, varp-
aði sprengjum að því og skaut á það
úr vélbyssum og faUbyssum. Tveir
menn létust í árásinni, tveir aðrir
særðust hættulega og nokkrir minna.
Bjöm Kjaran, sonur skipstjórans á
Súðinni, Ingvars Kjaran, rifjar upp í
viðtali við DV þennan örlagaríka at-
þurð fyrir fimmtíu árum.
Kom undan sól
„Þennan dag var rjómalogn,
glampandi sólskin og hiti. Breskir
togarar voru þama skammt undan á
veiðum. Rétt eftir hádegið vorum við
uppi á dekki, nokkuð margir í þessu
góða veðri. Þá sáum við hvar flugvél
kom undan sól. Við fórum að fylgjast
með henni og velta fyrir okkur hvað-
an hún gæti verið. Héldum í fyrstu
að þetta væri ensk vél sem væri að
fljúga yfir okkur, eins og þær gerðu
svo oft á stríðsárunum.
Allt í einu standa logamir út úr
henni. Kúlumar lentu fremst í skip-
inu og alveg aftur eftir öllu. Þá var
eins og mér hefði verið ýtt niður við
stól bak við lunningu. Kúlnahríðin
fór allt í kringum mig. Hinir hlupu
í skjól og eftir því sem ég man best
þá var Guömundur, einn skipveij-
anna, á leiðinni aftur eftir þegar
sprengikúla lenti í tréhurð og hún
splundraðist í hann. Hann fékk á
annað hundrað sár. Næst man ég að
skipið tókst á loft þegar sprengjurnar
sprungu við hliðina á því vegna þess
að þrýstingurinn var svo mikill.
Árásin stóð ekki yfir nema í eina
til tvær mínútur. Eftir það fór vélin
frá okkur og flaug út undir sjóndeild-
arhringinn, sveimaði þar þangað til
það fór að rjúka úr skipinu, þá komu
þeir ekki aftur.“
Bjöm Kíaran hafði fengið að fara
eina ferð með föður sínum, skipstjór-
anum á Súöinni, þegar þetta gerðist.
„Ég var í sveit á Norðvesturlandi
og bóndinn fór með mig á bát inn til
Hólmavíkur til að hitta föður minn.
Bretarnir mönnuðu
byssumar
Seinna vom ýmsar.getgátur uppi
um af hverju skotið hefði verið á
Súðina, sem var greinilega merkt
með íslenska fánann og fánalitina í
skorsteininum. En aldrei hefur feng-
ist svar viö því hvers vegna árás var
gerð á skipið.
„Þær vom alltaf á ferðinni, þessar
þýsku vélar. Ég hafði verið í sveit í
Hornafirði og Þjóðverjarnir flugu oft
þar yfir. Þeir flugu stundum þaö lágt
að maður gat séð þá og veifað þeim.
Þetta var orðið svo daglegt brauö að
manni datt ekki í hug að þeir myndu
gera árás á okkur frekar en að þeir
myndu ráðast á bresku togarana sem
voru skammt frá og vopnaðir. Áhöfn-
in var búin að manna byssurnar og
tilbúin ef á þá yröi ráðist. Véhn
hreyfði hins vegar ekki við þeim.“
Mildi að ekki fór verr
Bjöm sagði að röð tilviljana-
kenndra atburða heföi gerst í kring-
um árásina og að sannast hefði hið
fornkveðna að ekki yrði feigum forð-
að né ófeigum í hel komið.
„Þótt við töpuðum tveimur mönn-
um þá fór þetta betur en á horföist.
Þegar þetta gerðist var aðeins einn
farþegi með skipinu en venjulega
voru fleiri farþegar um borð. Ef þeir
hefðu verið fleiri hefðu þeir allir ver-
ið uppi á dekki og miklu meira mann-
fall orðið.
Það sem þótti einnig mildi var að
fyrr um morguninn hafði pabbi lagt
sig. Ef hannflefði verið annars staðar
í herberginu en í kojunni heföi hann
sennilega ekki hfað þetta af því það
kom byssukúla inn í herbergið og
allt splundraðist.
Á Súðinni var háseti sem ég þekkti
ágætlega því ég haföi oft áður verið
með föður mínum á skipinu. Háset-
inn var frá Þingeyri. Þegar skipið
kom þangað, skömmu fyrir árásina,
var móðir hans mjög veik og var
ekki hugað líf. Pabbi leyföi honum
að fara til þess aö vera hjá móður
sinni ef hún skyldi nú deyja. Því var
tekinn annar maður frá ísaflrði í
hans stað í smátíma. Hann var settur
við stýrið þar sem hinn hafði staðið
og var annar tveggja sem féhu í árás-
inni. Þegar skipiö kom síðan til
Reykjavíkur eftir árásina var hinn
Fimmtíu ár síðan þýsk orrustuflugvél gerði árás á Súðina:
Kúlnahríöin fór
allt í kringum mig
Ég sagði við hann að mér líkaöi ekki
vistin og hann tók mig með sér á
Súðina. Hann hefur sennUega ætlað
að hvUa mig og láta mig fara eina
ferð og skUa mér aftur í Hólmavík.
En það varð auðvitað ekkert úr því.“
Gekkberfættur
á glerbrotum
„Eftir árásina stóö ég upp og ráfaði
aftureftir. Það blæddi úr mér og ég
var með sár á hausnum, bakinu og
síðunni Ég hef sennUega fengið í mig
flísar úr hurðinni og var náttúrlega
hræddur við blóðið. Það var kviknað
í bátaþUfarinu sem var úr timbri og
einnig voru lííbátar sundurskotnir.
Þá sá ég að skipveijamir voru að
fara í bát og ég var híföur niður.
Faðir minn haföi lagt sig áður en
þetta gerðist og hurðin sem splundr-
aðist var í dyrunum þar sem gengið
var inn til hans. Hann kom út ber-
fættur á nærfötunum og gekk þama
á glerbrotum og drasli. Hann varö
hræddur þegar hann sá líkama Uggja
- segir Bjöm Kjaran, einn skipverjanna
Tveir menn létust af sárum i árásinni á Súðina. Hér má sjá hvar skips-
menn fylgja iikkistum hinna föllnu félaga sinna til skips á Húsavik 1943.
Myndin er fengin úr bókinni Virkið í norðri og var tekin af Sigurði P. Björns-
syni.
alblóðugan því hann hélt í fyrstu að
þetta væri ég, en sá að svo var ekki.
Þá var ég kominn áleiðis aftur eftir
skipinu. Hann fór beint upp í brú og
stöðvaði skipið, sagði öllum að fara
í bjargbáta og blístraði neyðarflautu.
Það heyrði einnig áhöfn bresku tog-
aranna.
Hér er Björn ásamt föður sinum,
Ingvari Kjaran, um borð i Súðinni.
Myndin var tekin skömmu áður en
árásin var gerð á skipið.
Við yfirgáfum skipið og Bretamir
komu og sóttu okkur í björgunarbát-
ana og fóra með okkur um borð í
einn togarann.“
kominn og móður hans batnað. Þeg-
ar ég fer að hugsa um þetta eftir á
þá er þetta einkenrúleg tilviljun."
Fékk sjokk
Bresku togararnir fluttu áhöfn
Súðarinnar tU Húsavíkur, sem var
næsta höfn, og var farið með hina
særðu á sjúkrahús.
„Þegar viö vorum komnir í land fór
ég á spítala á Húsavík og var þar í
tíu daga. Ég hafði fengið sjokk og
þurfti því tíma til þess að jafna mig.
Faðir minn fór aftur út með togaran-
um og nokkrir menn með sem vom
frískir. Þeir fóru þangað sem Súðin
var og hún var dregin til Húsavík-
ur.“
Bjöm Kjaran lét þennan atburð
ekki aftra sér frá því að fara á sjó
aftur 1945, sem háseti eða viðvaning-
ur eins og þaö var kaUaö. Árið 1972
varð hann skipstjóri hjá Eimskip og
vann við það allt tíl 1985 en varð þá
að hætta vegna veikinda.
-as