Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1993, Blaðsíða 28

40
LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1993
„Það kemur vel til greina að sækja
um stól aðalbankastjóra Seðlabank-
ans í haust, um leið og Seðlabanka-
frumvarpið hans Jóns nær fram -
nema náttúrlega mér verði boðin
Tryggingastofnun áður.“
Þannig mælist rafvirkjameistaran-
um Kristjáni S. Kristjánssyni þegar
hann er inntur eftir viðbrögðum við
skipun Jóns Sigurðssonar, fyrrver-
andi viðskiptaráðherra, í stól seðla-
bankastjóra. Kristján var einn sjö
umsækjenda um þá stöðu.
Það kom víst fáum á óvart að fyrr-
um bankamálaráðherrann skyldi
hreppa hnossið. Stjómmálaflokk-
amir hafa aUa tíð haft tögl og hagld-
ir um ráðningu bankastjóra Seðla-
bankans. Stólamir eftirsóttu em þrír
og hafa Alþýðuflokkur, Framsóknar-
flokkur og Sjálfstæðisflokkur jafnan
skipt þeim bróðurlega á milh sín. Þó
með undantekningu í Guðmundi
Hjartarsyni, alþýðubandalagsmanni,
sem Lúðvík Jósepsson skipaði
bankastjóra árið 1974.
En hver er þessi óþekkti umsækj-
andi og hvað gengur honum tfl?
Bókhneigður
alþýðumaður
„Ég er frá Brekku á Ingjaldssandi,
af alþýðufólki kominn aftur í ættir.
Þó að einum áa undaskUdum. Sá var
landfógeti í hálfan mánuð, en þá
’57-'64 • skipaður af Lúövíki Jósepssyni
Guðmundur Hjartarson
’74-'84 • skipaöur af Lúövíki Jósepssyni
lón
'57-'67 • skipaður af Lúðvíki Jósepssyni
Sigtryggur Klemenzson
'66-71 • skipaður af Gylfa Þ. Gíslasyni

skipaður af Gylfa Þ. Gíslasyni
Svanbjörn Frímannsson
71-74 • skipaður af Gylfa Þ. Gíslasyni
Jóhannes Nordal
’61-’93 • skipaöur af Gylfa Þ. Gíslasyni
Hallgnmsson
af Matthíasi Bjarnasyni
Jón Sigurðsson
'93- • skipaöur af Sighvati Björgvinssyni
'91- • skipaður af Jóni Sigurðssyiy—----
Tómas Arnason
'85- • skipaöur af Matthíasi Á. Mathiessen
Kristján S. Kristjánsson rafvirkjameistari, umsækjandi um stól seðlabankastjóra:
Aðrir en ég hafa stöðuveit-
ingar að fíflskaparmálum
- vill leggja niður lánskjaravísitölu, afnema virðisaukaskatt og fella gengið
hrökklaðist hann líka frá, áreiðan-
lega fyrir drykkjuskap." Kristján
kímir þegar hann víkur tahnu að
forfóður sínum. „íslendingar eru þó
yfirleitt ekki að draga yfirvöld til
ábyrgðar. Ef það breytist er ég
hræddur um að hér fykju menn,“
segir hann og er staðinn upp til að
sækja okkur sopann.
„Það er reyndar sérstakt umhugsun-
arefni hvers vegna íslenskir dóm-
stólar eru jafnan hallir undir ríkis-
valdið þegar hagsmunir þess stang-
ast á við mannréttindi . Þetta sér
hver maður sem les stjórnskipunar-
rétt og þarf ekki lögfróða til. Því
miður eru fleiri en Jón Hreggviðsson
sem þurfa aö sigla til að leita réttar
síns.“
Kristján hefur sérstakan áhuga á
mannréttindamálum og segist lesa
mikið. Ekki síst lög og dóma. Þarf
ekki að efast um þau orð. Bókahill-
umar tala þar sínu máli og auðheyrt
er að hér fer lesinn maður og vel að
sér. „Ég hef ekki minni áhuga á
bættu siðferði. Ég held að það sé allt-
af farsælla að láta lög ráða fremur
en menn,“ segir hann íbygginn en
glottir svo.
„Ég er farinn að hljóma eins og raf-
virki sem heldur að hann viti allt um
guðfræði, heimspeki og lög, af því að
hann veit eitthvað meira um raf-
magn en aðrir. Þannig er ég ekki,
vona ég.“ Hann setur í sterklegar
herðamar orðum sínum til áherslu.
Taugaveiklaðir
stjómmálamenn
„Hugmyndin að umsókninni
kviknaði þegar ég heyrði viðtal við
Ágúst Einarsson, formann banka-
ráðs Seðlabankans. Þar sagði hann
að allir umsækjendur yrðu teknir til
gaumgæfilegrar athugunar á jafn-
réttisgrundvelli. Svo er auðvitað
samdráttur hjá iðnaðarmönnum og
í ekkert land að hverfa ef menn vildu
flýja. Ég held samt að það hafi verið
mistök að auglýsa stöðuna, algjör
taugaveiklim." Hann hægir ferðina.
„Það kom mér á óvart að vera ekki
kallaður í viðtal, sem ég hafði lýst
mig fúsan til. Bankaráðsformaður-
inn sagði þó alla umsækjendur hæfa
til að gegna stöðunni." Það hleypur
fjör í glettin augun. „Rétt að það komi
fram.“
Framtíðin er björt enda maðurinn
ungur, ekki nema 36 ára.
„Það kemur vel til greina að sækja
um stöðu aðalbankastjóra Seðla-
bankans í haust. Nema mér verði
áður boðinn forstjórastóll Trygg-
ingastofnunar í sárabætur." Kristján
brosir en lækkar þó hvergi flugið.
„Sjáðu, þá tæki iðnaöarmaður við af
iðnaðarmanni, eins og Vestfirðingur
af Vestfirðingi. Eggert G. Þorsteins-
son er nefnilega múrari að mennt þó
hann hafi líklega í mesta lagi verið
frímúrari síðustu áratugi."
Siðavandan
Seðlabanka
Tal okkar beinist nú að siðferði.
„Á íslandi fara mannaráðningar
eftir flokkum, allt niður í smæstu
stöður. Jafnvel sumarmenn í lögregl-
unni voru ráðnir í gegnum ráðherra,
man ég. Og ef flokkstruntan var yfir
aldursmörkum, ja eða undir heilsu-
mörkum var henni bara veitt undan-
þága. En Seölabankinn verður að
vera sjálfstæður og hreinn. Jafnvel á
Ítalíu er Seðlabankinn hreinn.“
Hlutverk Seðlabankans er augljós-
lega skýrt í huga Kristjáns. „Hann á
að standa vörð um gjaldmiðilinn,
hafa eftirlit með bankastofnunum en
ekki síst vera öðrum fyrirmynd í sið-
ferðilegum efnum.“
„Viðskiptasiðferði þekkist varla á
íslandi. Seðlabankinn á þess vegna
að beita sér fyrir siðbót. Sumir verk-
takar til dæmis þyrftu ekki að skipta
um siðferöi til að fara yfir í eiturlyfja-
viðskipti, heldur aðeins að skipta um
efni. Og ég er þó alls ekki að segja
aö þeir séu verstir."
Fyrstaverk
bankastjórans
Kristján var ekki í vafa um að
„Stjórnmálafræðin segir manni
hvað eigi að gerast á morgun og
eyðir svo morgundeginum í að út-
skýra af hverju það gerðist ekki.“
Kristján S. Kristjánsson, hinn orð-
hvati umsækjandi.
hans fyrsta verk í Seðlabankanum
hefði orðið að leggja niður svokallaða
lánskjaravísitölu. Hún hafi á hðnum
árum rokið fram úr SDR, „þeim
gjaldmiöilspotti sem búinn hefur
verið til“. Kristján fullyrðir að miðað
er við ímyndaðan upphafspunkt árið
1979 sé lánskjaravísitalan nú komin
yfir 3000 stig, en SDR í rétt rúm 1700.
„Þetta er staðreynd jafnvel þó stærð-
imar hafi haldist nokkurn veginn í
hendur fyrstu árin.“
„Þarna er gap sem almennir lán-
takendur og sérstaklega fólk í
greiðsluþroti þarf að fylla. Þetta er í
raun aukaafgjald af lánuðum pening-
um - ekkert annað en hreinir vextir. “
Hann horfir út um gluggann andar-
tak eins og til að virða hugmyndir
sínar fyrir sér.
„Þetta er á endanum spurning um
mannréttindi. Sá sem lifir í skulda-
fiötrum er sviptur öllum tækifæmm
til að njóta lífsins. Maður í brenn-
andi húsi hugsar aðeins um að kom-
ast út.“ Og Kristján býr yfir fleiru.
Hann segist vilja sjá Seðlabankann
beita sér fyrir greiðslumiðlun að
norskri fyrirmynd. „Greiösluerfið-
leikalán Húsnæðisstofnunar voru
stórgölluð. Skuldbreytingin sem í
þeim fólst var gerð með öllum áfölln-
um vöxtum og dráttarvöxtum, lög-
fræðikostnaði og lánskjaravísitölu."
Þetta leiddi til þess að mörgum var
þessi leið út úr vanda sínum ókleif
frá upphafi, segir hann. „Enginn
hluti skuldanna var felldur niður.
Erfiðleikarnir urðu því mörgum
óviðráðanlegir. Fólk komst í þrot,
bæði einstaklingar og fyrirtæki, sem
aftur varð til þess að aukinn vaxta-
þungi lagðist á þá sem skuldugir
voru við bankana. Stjómmálamenn-
irnir kenna svo húsbréfunum um
vaxtaokrið og gapa yfir því að vaxta-
lækkun sé ómöguleg."
Plastminkabú
Það veður á Kristjáni þegar kem-
ur að göllum núverandi stjómkerfis.
„Ég er uppahnn í sveit og er fylgj-
andi landbúnaði. En þegar stað-
reyndimar hrópa hærra en trúar-
brögðin þá segi ég stopp. Það verður
ekki á styrkjakerfið logið, sama hvað
um þaö er sagt. Og þetta getur hver
sem vih lesið, t.d. í Handbók bænda.“
Kristján lagði á sínum tíma til aö
í stað loðdýra yrði fiárfest í plastdýr-
um. Þannig mætti spara stofnkostn-
að, viðhaldskostnað og sölukostnað
fyrir svo utan fóðurkostnaðinn.
„Mönnum fannst ekki taka því að
hlæja að þessu. En hver er svo niður-
staðan? Mín thlaga hefði kostað hth
30% af loðdýraævintýrinu. Þýðir það
ekki 70% vitrænni thlögu?“
Nýleiðí
efnahagsmálum?
„Ef einhveijir hafa stöðuveiting-
ar að fíflskaparmálum eru það ein-
hveriir aðrir en ég,“ segir Kristján.
Svo mikið er víst að Kristján er ekki
skoðanalaus þegar kemur að efna-
hagsaðgerðum og peningEimálum.
„Væri ekki leið að feha gengið um
th dæmis 23% og afnema virðisauka-
skattinn um leið?“ Hann bíöur ekki
svars. „í fyrsta lagi missir ríkið
skatttekjur sínar af virðisaukanum,
u.þ.b. 15 mhljarða nettó. En sjáum
hvað á móti kemur." Hann skýrir að
útgerðin yrði rekin með hagnaði og
gæti því farið að greiða auðhnda-
skatt. Frystingin myndi skila hagn-
aði. Iðnaðurinn stæði það vel að
hann yrði útflutningshæfur. Jafnvel
landbúnaðurinn gæti orðið útflutn-
ingsgrein. Ekki þyrfti í það minnsta
að óttast fijálsa verslun með land-
búnaðarvörur, því erlendar afurðir
stæðust varla samkeppnina. Og
tekjuskattar ykjust vitanlega þegar
tap snerist í hagnað.
Kristján leggur áherslu á atvinnu-
sköpunina í kjölfar breytinganna.
„Atvinnuleysi og útgjöld því tengd
mundu hverfa. Atvinnustigið yrði
svipað og áður. Og ekki munar
minnst um það að viðskiptasiðferði
mundi batna. Virðisaukinn er drag-
bítur á almennu siðferði." Aðspurð-
ur um þensluáhrif og verðbólgu
svarar hann því til að missir virðis-
aukans myndi gleypa gengisfelhng-
una svo niðurstaðan yrði hklega
verðhjöðnun.
Skúffunni lokað
Hugmyndimar eru þó ahs ekki
fullfrágengnar, kveður Kristján.
„Ég verð að viðurkenna að hinir
hámenntuðu starfsmenn bankans
yrðu að taka út úr sér blýantana og
fara að reikna í svona mánuð áöur
en þetta yrði framkvæmt." Og hann
er augljóslega ekki skihnn við hug-
myndina um seðlabankastjórastól.
„Ég myndi svo hætta eftir sex ár.
Þá væri hka búiö að búa svo um
hnútana aö hægt væri að koma
Seðlabankanum aftur fyrir í skúffu
hjá Landsbankanum. Og þá ætti bara
eftiraðloka." DBE