Dagblaðið Vísir - DV - 24.07.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1993
Erlendbóksjá
Að vera eða vera
ekki Cardenio
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Jurassic Park.
2. Maeve Binchy:
The Copper Beoch.
3. Colin Doxter:
The Way throuph the
Woods.
4. James Herbert:
Portent.
B. Donna Tartt:
The Secret History.
6. John Grisham:
The Pelican Brief.
7. Robert Goddard:
Hand in Giove.
8. Terry Pratchett:
Smali Gods.
9. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
10. Gerald Seymour:
The Journeyman Tailor.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
3. J. Peters & J. Nichol:
Tornado Down.
4. Michael Caine:
What's It All about?
B. Paul Theroux:
The Happy Isles of Oceania.
6. Christabel Bíelenberg:
The Road Ahead.
7. Barbara Thiering:
Jesus the Man.
8. Bill Bryson:
The Lost Continent.
9. D. Shay & J. Duncan:
The Making of Jurassic
Park.
10. Alan Bullock:
Hitler 8t Stalin: Paraliel
Lives.
(Byggt á The Sunday Tímes)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Hanne Marie Svendsen:
Under solen.
2. Tor Norrestranders:
Mærk verden.
3. Alice Adams:
Caroiines dotre.
4. Jan Guillou:
Dine fjenders fjende.
B. Jostein Gearder:
Kabalemysteriet.
6. Regine Deforges:
Sort tango.
7. Peter Hoeg:
Porestiilinger om det 20.
árhundrede.
(Byggt i Politiken Sendag)
Bandarískur fræðimaður, Charles
Hamilton, vakti athygli á dögunum
með þeirri fullyrðingu sinni að hann
heíði „fundið“ handrit að leikriti sem
tahð er aö Wiltiam Shakespeare hafi
samið ásamt lærisveini sínum, John
Fletcher, árið 1612.
Hamilton þessi hefur samið heila
bók um þennan „fund“ sinn og frá
henni var skýrt í bandaríska tímarit-
inu Newsweek. Breskir sérfræðingar
voru hins vegar fljótir að mótmæla
niðurstöðum hans.
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
En hvað er almennt vitað um Car-
denio Shakespeares?
Fræðimenn segja að þetta leikrit
hafi einungis verið sýnt einu sinni,
og þá sem innlegg í jólagleðskap kon-
ungsfjölskyldunnar veturinn 1612-
1613.
Prentuö útgáfa af Cardenio var
auglýst síöla á sautjándu öld en ekk-
ert eintak hefur fundist af því riti.
Reyndar telja enskir sérfræöingar
að leikritiö hafi endanlega glatast
þegar safn Covent Garden leikhúss-
ins brann árið 1808.
Um verkið sjálft er vitað að það var
byggt á hinni miklu sögu Cervantes
um riddarann sjónumhrygga, Don
Kíkóta, sem barðist einkum við vind-
myllur.
Meistarinn William Shakespeare:
sérfræðingar deila um hvort leikritið
Cardenio sé komið í leitirnar.
Rök Hamiltons
Lítum þá á fullyrðingar Hamiltons.
Hann segist hafa fundið nafnlaust
og óundirritað handrit í bókasafni
British Museum. Samanburður á
handritinu og erfðaskrá Shake-
speares sýni að sami maður hafi
haldiö á penna í bæði skiptin.
Fram til þessa hefur reyndar verið
talið að einu sýnishomin, sem til séu
af rithönd meistarans, séu fáeinar
undirskriftir á opinberum skjölum
og aö erfðaskráin hafi verið skrifuð
af löglærðum aðstoöarmanni.
En Hamilton heldur öðm fram og
er svo sannarlega kokhraustur: „Ég
væri ekki í neinum vandræðum með
að sanna fyrir rétti að þetta er rit-
hönd Shakespeares."
Hann segir ennfremur að handritið
samsvari einstaklega vel öllu því sem
vitað sé um Cardenio og telur sig
jafnvel hafa fundið út hvað í verkinu
sé samið af Shakespeare og hvað sé
eftir Fletcher!
Eftir Middleton?
Breskir sérfræðingar segja hins
vegar að þetta sé tómt rugl.
Þeirra á meðal em forystumenn
Shakespeare-stofnunarinnar við há-
skólann í Birmingham.
„Svo virðist sem Hamilton hafi rek-
ist á leikrit sem allir vissu að væri til
í Breska bókasafninu," segir einn
þeirra, Martin Wiggins.
í raun er ekki vitað eftir hvern
þetta leikrit er. Sérfræðingar hafa
hins vegar lengi tahð að þaö væri að
öllum líkindum samiö af Thomas
nokkrum Middleton sem var uppi á
sama tíma og Shakespeare. Þeir hafa
nefnt verkið „Second Maiden’s Tra-
gedy“ og á handritinu er opinber
stimpill frá árinu 1611 sem bendir til
þess aö það hafi verið sýnt þaö ár.
Meginröksemd sérfræöinganna
fyrir þessari skoöun mun vera sú aö
verkið sé hreinlega of lélegt til aö
vera eftir meistarann sjálfan.
Hamilton er hins vegar á öðru
máli og telur sig hafa fundið marga
meistaratakta í textanum.
Því verður vafalaust áfram deilt
um það hvort Cardenio sé kominn í
leitirnar eða ekki.
Bandaríkin
Skáidsögur:
2. Michael Crichton:
Jurassic Park.
1. John Grisham:
The Fínti.
3. John Grisham:
The Pelican Brief.
4. John Grisham:
A Time to Kill.
B. Michaet Crichton:
Rising Sun.
6. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
7. Michael Críchton:
Congo.
8. Stephen King:
Gerald's Game.
9. Anne Rivers Siddons:
Colony.
10. Clive Cussler:
Sahara.
11. Janet Dailey:
Tangled Vines.
12. M ichael Crichton:
Sphere.
13. Judith Krantz:
Scruples Two.
14. Lawrence Sanders:
McNally’s Luck.
15. Julie Garwood:
Castles.
Rít almenns eðlis:
1. Don Shay 8( Jody Duncan:
The Making of „Juraasic
Park"
2. James Herriot:
Every Living Thing.
3. David McCullough:
Truman.
4. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
6. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
6. Peter Mayle:
A Year in Provence.
7. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird
Sings.
8. Deborah Tannen:
Youjust Don'tUnderstand.
9. Tina Turner 8t Kari Loder:
I, Tina.
10. Ross Perot:
Not for Sale at Any Price.
11. Peter Mayle:
Toujours Provence.
12. Garry Wills:
Lincöln at Gettysburg.
13. P.J. O'Rourke:
Give War a Chance.
14. William Manchester:
A World Lit only by Fíre.
15. Watlace Stegner:
Where the Bluebird Sings
to the Lemonade Springs.
(Byggt á New Yark Times Boak Review)
Vísindi
Við rannsókn á ýmsum eyðimerk-
urjurtum fengu vísindamenn hug-
mynd að bóluefnisdufti.
Bóluefnis-
duft á mark-
aðinn
Verið er að þróa nýja tegund bólu-
efna úr dufti sem blanda á vatni
áður en þau eru tilbúin til notkun-
ar. Bóluefnisduft mun koma sér vel
í þróunarlöndunum þar sem raf-
magn er af skomum skammti og
fáir kæliskápar. Þau bóluefni sem
nú eru í notkun verður að geyma í
kulda til að þau eyðileggist ekki.
Vísindamenn fengu hugmynd að
bóluefnisduftinu við rannsóknir á
eyðimerkuijurtum. Vissar tegundir
þeirra geta lifað þurrar og að þvi er
virðist líflausar árum saman. Komi
hins vegar skúr reisa þær sig og
blómstra.
Eyðimerkiujurtimar innihalda
sykurefni sem sér um varðveislu
mikilvægra prótína í frumum jurt-
arinnar í þurrki. Með því að nýta
þetta sykurefni í bóluefnisdufti fær
það sömu eiginleika og eyðimerkur-
jurtimar. Það þýðir að hægt er að
geyma bóluefnin áram saman áður
en þau em blönduð vatni fyrir notk-
un. Gert er ráð fyrir að nýja bóluefn-
ið verði prófað á fólki innan tveggja
ára.
Lyktarlaus
skítur
Það er ekkert sérstaklega góð lykt
af fljótandi svína- og hænsnaáburði.
Nú er hins vegar til ráð við skíta-
lyktinni. Dýralæknirinn Udo Lewitz
frá Malente norðan við Lubeck í
Þýskalandi segir að nóg sé að bæta
möluðu kvarsi við áburðinn.
Að sögn Lewits veit enginn enn
hvemig á því stendur að lyktin
hverfur en þeir sem hafa farið að
ráðum hans era sammála um að
skítalyktin minnki. í Þýskalandi em
það nú afis 22 þúsund bændur sem
nota aðferðina sem dugar bara þeg-
ar um er að ræða fljótandi áburð.
Farsímar
trufla
heymartæki
Ný gerð stafrænna farsíma, sem
verið er að kynna í Norður-Amer-
íku, Evrópu og Ástralíu, getur vald-
ið truflunum í heymartæki ef not-
andinn stendur í nokkurra metra
fjarlægð frá símnotanda. Þetta kom
fram á alþjóðlegri ráðstefnu um að-
stoð við heymardaufa.
Samkvæmt könnun geta nýju
GSM-farsímamir valdiö truflunum
í heymartækjum í allt að tíu metra
fjarlægð. Jafnvel bestu heymartæki
verða gagnslaus í minna en 1,5
GSM-farsímar valda truflunum í
heyrnartækjum i allt að tiu metra
fjarlægð.
metra fj arlægð frá stafrænum far-
síma.
Nýttflutn-
ingatæki
lyftir 600
tonnum
Flugtæknistofnunin í Moskvu hef-
ur þróað nýtt flutningatæki sem er
bæði ódýrara og kemur að betri
notum en þyrlur, flugvélar og vöm-
bílar. Tækið, sem hlotið hefur nafn-
ið Rossiya, er nokkurs konar blanda
þyrluogloftskips.
Það er 200 métrar í þvermál og 70
metra hátt. Venjulegur flughraði er
150 kílómetrar á klukkustund.
Mestm- flughraði er 220 kílómetrar
á klukkustund. Rossiya getur flogið
allt að 4 þúsund kílómetra á einum
tanki. Ákjósanlegasta flughæð er
1500 metrar. Þetta nýja flutnings-
tæki getur flogið með 600 tonna
farm.
Kostur við nýja flutningstækiö er
flugeiginleikar þess sem minna
meira á flug þyrlu en flugvélar. Það
þýðir að hægt er að nota Rossiyu
eins og fljúgandi krana. Auk þess
þarf hvorki vegi né lendingarbraut-
ir.
Fjallgarðar
Asíu leifar
eldfjallaeyja
Stóru fjallakeðjumar í Mið-Asíu
eru leifar risastórra eldfjallaeyja
fremur en samansafn fjallgarða eins
og áður hefur verið haldið. Tyrk-
neskir jarðfræðingar greina frá
þessu í tímaritinu Nature.
Ef þessi kenning er rétt bendir
hún til þess að það svæði sem nú
er kallað Asía hafi stækkað um 5,3
milljónir ferkílómetra á fomlífsöld
(fýrir 250 til 600 milljónum ára) eða
sem samsvarar tveimur fótbolta-
völlumáári.
Sólheldur
fatnaður á
markað
Vísindamenn í Ástralíu, þar sem
húðkrabbamein er algengara en
annars staðar, hafa þróað efni sem
sett er í fatnað til að vemda húðina
betur fyrir útfjólubláum geislum
sólarinnar. Fatnaður með efninu í
vemdar húðina fimm til níu sinnum
betur fyrir útfjólubláum sólargeisl-
um en sólvemdarkrem. Efnið er
borið í vefnaðinn áður en fatnaður-
innersaumaður.
Með nýuppiundnu efni i veitir fatn-
aður betri sólvernd en sólvernd-
arkrem.
Þéttofinn, þungur og litaður fatn-
aður vemdar best gegn sólinni en
hann er óhentugur í miklum hita.
Léttur fatnaður, eins og stutterma-
bolir úr bómull eða blöndu úr bóm-
ull og pólíester, er þægilegur en
hann vemdar aðeins gegn útfjólu-
bláu geislunum í um 2,5 klukku-
stundir. Sé nýja efnið borið í fatnað-
inn er hægt að vera aö minnsta kosti
flmm sinnum lengur í sóhnni án
þess að húðin skemmist.
Umsjón:
Ingibjörg Bára
Sveinsdóttir