Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.1993, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 23. ÁGÚST 1993
15
Dæmdir úr leik
„Og menn eiga ekki margra kosta völ - eins þótt þeir lesi og hugsi svo
brakar í heilafrumum."
Fyrir nokkru var í útvarpsþætti
verið að tala um grimmar tiltektir
hjá bandarísku stórfyrirtæki, Gen-
eral Electric. Þær skiluðu bæði
aukinni framleiðni og aröi til hlut-
hafa en kostuðu uppsagnir 120 þús-
und starfsmanna.
í framhaldi af þessu var um það
spurt, sem ekki er oft .gert, hver
útkoman veröur fyrir samfélagið í
heild þegar öll fyrirtæki standa í
því samtímis að skera niður hjá sér
störf í nafni hagræðingar og betri
samkeppnisstöðu. Svarið er einfalt:
atvinnuleysi hlýtur að vaxa. En sú
staðreynd var orðuð nokkuð sér-
kennilega í útvarpsþættinum fyrr-
nefnda. Þar var sagt að samfélagið
mundi skiptast í tvo hluta: annars
vegar þá sem „hugsa, lesa og
mennta sig“ (og hafa þá vinnu),
hins vegar þá „sem eru dæmdir til
að vera afgangsstærð".
Sjálfskaparvíti?
Þessi tvískipting er svo sannar-
lega að verða til en formúlan fyrir
henni er röng og niðrandi fyrir þá
sem eru nú „dæmdir til að vera
afgangs" (þ.e.a.s. til atvinnuleysis)
í iðnríkjum heims. Formúlan gerir
ráð fyrir því að þeir sem hugsa,
lesa og mennta sig séu hólpnir -
og þá er um leið látið að þvi liggja
að það gerist fyrir þeirra eigin
verðleika. í sömu formúlu er inn-
byggð sú ásökun í garð þeirra sem
ýtt er úr störfum og út af vinnu-
markaði að það sé þeim sjálfum að
kenna: eða nenna mannfjandarnir
ekki að hugsa og mennta sig?
Nú er það augljóst að þeir sem
hugsa sitt ráð og hafa þá þjálfun
við lausn verkefna sem menntun
veitir standa betur að vígi í slag
KjaHaiirm
Árni Bergmann
rithöfundur
allra gegn öllum á vinnumarkaði -
betur en þeir sem t.d. koma úr stór-
borgaslömmum þar sem menn eru
dæmdir til að verða „afgangs" um
leið og þeir fæðast - og svo betur
en þeir sem ólust upp við skaplegar
aðstæður en nýttu aldrei mögu-
leika sína til að „lesa og mennta
sig“. En þar með er aðeins hálf sag-
an sögð.
Api kastar pílum
Hið nýja atvinnuleysi lætur eng-
an óhultan. Tækniþróunin slátrar
margs konar ágætri starfsmenntun
hraðar en nokkurt skóla- eða nám-
skeiðakerfi getur við brugðist.
Hagræðingarkröfurnar vísa frá
þeim sem ungir eru og hafa ekki
„reynslu“ þótt þeir geti vel haft
bæði hugsun og menntun. Þær vísa
líka frá störfum, um leið og eitt-
hvað á bjátar, þeim sem komnir eru
yfir fimmtugt (og gætu því átt von
á fleiri kvillum og sjúkdómum en
þeir sem yngri eru). Þær vísa frá
konum sem líklegar eru til að verða
þungaðar (nema þeim sem hægt er
aö ráða í stað karla fyrir minna
kaup).
Þeir sem eru á akkúrat réttum
aldri (25-45 ára), með alveg pass-
andi menntun og „rétta“ hugsun -
þeir eru heldur ekki óhultir fyrir
ásókn atvinnuleysisvofunnar.
Kannski verður einmitt útibú fyr-
irtækisins í þeirra borg lagt niður;
kannski verður starfsemin flutt
fyrirvaralaust til láglaunasvæðis í
fátækara landi.
Allt í nafni hagræðingar, arðsemi
og samkeppnisstöðu.
Og menn eiga ekki margra kosta
völ - eins þótt þeir lesi og hugsi svo
brakar í heilafrumum. Málið er
ekki í þeirra höndum nema að litlu
leyti. Hin ósýnilega hönd markað-
arins slær þá með ósvífni tilviljun-
arinnar - þeirri sömu ósvífni sem
á dögunum sýndi fram á það við
tilraun í Danmörku að api, sem
kastar pílu á verðbréfadálka, nær
mun betri árangri í fjárfestingum
en tveir menn sem sannarlega hafa
ekki annað gert en lesa og hugsa
stíft um verðbréfafræði.
Árni Bergmann
Evrópusmokkurinn
í vor gaf stofnun Adams Smith
út ritið „Europe at Risk“ eöa „Evr-
ópa í uppnámi" eftir Russel Lewis
og Timothy Evans. í ritinu fjalla
þeir félagar um hvernig skrifræði
Evrópubandalagsins hefur kaffært
upphaflegu hugmyndina um frjáls
viðskipti innan bandalagsins og
gefa ótrúleg dæmi um afskiptasemi
framkvæmdanefndar bandalagsins
af viðskiptum einstaklinga.
Rómarsáttmálinn
sniðgenginn
í inngangi sínum segja þeir að
kerfiskarlamir í Brussel hafi huns-
að hugmyndina að baki Rómarsátt-
málanum um frjáls viðskipti og þar
með séu hagsmunir neytenda í
Evrópu í hættu.
Framkvæmdanefndin hefur ráð-
ist. inn á ólíklegustu svið. Orðrétt
segir í ritinu: „I stað þess að hafa
traust á frjálsum viðskiptum og
einstaklingsfrelsi virðast menn
halda að til þess að ná fram gæðum
og öryggi í framleiðslu og verslun
þurfi að miðstýra öflu. Til að fólk
fari sér ekki að voða þurfi aö leið-
beina því í smáatriðum."
Geggjaðar hugmyndir
Hefst svo upptalning á sýnis-
hornum af hinum 18000 reglugerð-
um, tilskipunum og ályktunum
sem 13000 skriffinnar í 36 bygging-
KjaUarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi
af hvers kyns öryggi á vinnustöð-
um og er það mat höfunda að með
reglugerðum hafi þeir lagt hrika-
legan kostnað á smáfyrirtæki, sem
jafnvel eru í heimahúsum, og stofni
rekstri þeirra í hættu.
Framleiðslu á heilsufæði hefur
nýlega verið ógnað með hugmynd-
um frá bandalaginu um að aflt nið-
ur í smæstu skammta af vítamín-
um og steinefnum verði skilgreint
sem lyf en lyf þurfa að fara í gegn-
um áralangar prófanir áður en
setja má þau á markað. Einungis
stærstu fyrirtækin í þessari fram-
leiðslu myndu lifa slíkt af og kost-
um neytenda myndi fækka.
Neytendur í löndum Evrópu-
bandalagsins mega einnig eiga von
á mikilli hækkun á þjónustu sem
spannar allt frá hárgreiðslu til bíla-
ráð fyrir að neytendur geti kært
fyrirtæki fyrir gallaða vöru eða
þjónustu á kostnað fyrirtækjanna
þar til sakleysi þeirra væri sannað!
Þetta gengur auðvitað þvert á þá
viðteknu venju að menn séu sak-
lausir uns annað sannast og myndi
án efa hækka verð á vöru og þjón-
ustu þar sem framleiðendur þyrftu
sífellt að binda fé í málaferlum.
Kynlíf og kerfiskarlar
Mörg dæmin, sem þeir félagar
taka í riti sínu, eru tilefni til sér-
stakra greina enda svipar þeim til
hugmynda sem íslenskir vinstri
menn hafa flaggað.
Eitt dæmi að lokum. Til aö forða
fólki frá lélegu gúmmíi ákvað fram-
kvæmdanefndin að hefja fram-
leiðslu á Evrópusmokki og aðrar
verjur þurfa svo að hafa sömu eig-
inieika og hann. Frönsk neytenda-
samtök hafa hins vegar reynt að
sýna kerfiskörlunum fram á að
ekki sé hægt að mæla allar kröfur
fólks á rannsóknarstofum, hvorki
til stæröar, lyktar, lögunar né
áferðar.
Sennilega er þetta_ dæmi það
skýrasta um hve litla virðingu
skrifblækurnar bera fyrir einstakl-
ingnum og frelsi hans ög um leið
hve hættulegt vald þeirra er.
Glúmur Jón Björnsson
„Neytendur 1 löndum Evrópubanda-
lagsins mega einnig eiga von á mikilli
verðhækkun á þjónustu sem spannar
allt frá hárgreiðslu til bílaviðgerða ef
önnur hugmynd um svonefnda „neyt-
endalöggjöf ‘ nær fram að ganga.“
um bandalagsins í Brussel fram-
leiða á ári hverju. Embættismenn-
irnir virðast hafa miklar áhyggjur
viðgerða ef önnur hugmynd um
svonefnda „neytendalöggjöf1 nær
fram að ganga. í lögunum er gert
Meðog
ámóti
Aðstoðarmenn í embættis-
störf
Ekkiafsalá
mannréttindum
„í lögum
um stjórnar-
ráð íslands er
ráðherraveitt
heimild til að
ráða mann
utan ráöu-
neytis sér til
aðstoðar. Þar
segír ekkert
um að þessi
aðstoðarmað-
ur eigi að vera pólitískur aðstoð-
armaður ráðherrans. Hann getur
allt eins verið sérfræöingur, fag-
maður úr öðrum stjómmála-
flokki en ráðherrann. I lögunum
segir einnig að maður, sem ráð-
inn er meö þessum hætti, skuli
ekki starfa sem aðstoðarmaöur
lengur en ráöherrann, sem réð
hann, gegnir embætti. Það er hins
vegar fráleitt að halda því frám
að maður, sem ræður sig sem
aðstoðarmann ráðherra, missi
um leið embættisgengi til ann-
arra starfa, en það er einmitt það
sem menn hafa veriö að segja
þegar verið er að gagnrýna þaö
þegar aðstoðarmenn ráðherra
hafa tekið viö öðrum störfum.
Það felst ekkert afsal á mannrétt-
indum í því að taka við starfi
aðstoðarmanns ráðherra sam-
kvæmt 14. grein Stjórnarráðslag-
anna en það er í rauninni það sem
Ólafur Ragnar Grímsson, form-
aður Alþýðubandalagsins, hefur
• veriö að segja. Hann vill svipta
þessa menn mannréttindum, það
er réttinum til að sækja um og
vera skipaöur í önnur störf í
stjómkeiifinu.“
Pólitískir
gæðingar
„Nú hafa
þeir alþýðu-
flokksmenn
gengiö einum
of langt S að
planta sínum
mönnum í
stjómkerfmu
og það er
spuming
hvort ein-
hverjir kratar
eru eftir í þjóðfélaginu sem ekki
hafa komist í feitt að undanfornu.
Það er eðlilegt að menn leiti ráða
hjá pólitískum félögum sínum en
að þeir ráði menn i embætti. án
þess að auglýsa heföi einhvern
tímann þótt siðlaust hjá alþýðu-
fiokksmönnum. Maður spyr sig:
hverjir eiga ísland. Að þessu
spurði Jón Baldvin fyrir nokkr-
um árum en það er ekki spuming
í dag því alþýöuflokksmenn era
að eigna sér það. Það sem vantar
hjá alþýðuflokksmönnum er að
meta menn eftir hæfíleikum og
fýrri störfum en ekki eingöngu
eftir flokkslSnum. Margir þessara
manna, sem hafa fengið embætti
á þennan veg, eru eflaust ágætir
menn og hæfir en það gifda bara
vissar reglur S þjóðfélaginu -og
þær reglur eiga einmg að gilda
fyrir alþýöuflokksmenn. Þessar
síðustu ráöningar era komiö sem
fyllti mælinn en kannski er fólk
hætt aö kippa sér upp við þetta.
Gott dæmi er nú þegar rætt er
um nýjan forstjóra Trygginga-
stofnunar. Ekki er farið eftir fag-
legri umfjöllun heldur stendur
vaflð mifli tveggja alþýðuflokks-
manna. Hvernig eiga menn að
geta unnið sig upp í störfum ef
pólitískir gæðingar koma og era
teknir fram yfir alla aðra?“
-bm
Ingibjörg Pálma-
dóttir, þingkona
Framsóknarflokks
• : .nm:,,i;
Eiður Guðnason,
þingmaður Alþýðu-
flokks.