Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1993, Qupperneq 20

20
MÁNUDAGUR 6. DESEMBER 1993
Menning
Hinsta bók Steinars
Þessi bók er sú síöasta sem Steinar Sigur-
jónsson gekk frá áöur en hann dó. Þaö er
dæmigert fyrir sérkennilegan feril þessa höf-
undar að gefa þessari bók titil sem hann
hafði áður notað á safn stuttra texta fyrir
aldaríjórðungi. En vissulega ber bókin nafn
með rentu því hér eru tæplega fjórir tugir
texta á hálfu öðru hundraði blaðsíðna. Og
textamir eru ekki aðeins stuttir heldur á
annan hátt brotakenndir líka. Yfirleitt gerist
ekkert í þeim, allt situr við það sama í lok
sögu sem í byijun. Sérstaklega er dregið fram
hið hversdagslega en þannig sést að til er
valkostur við hversdagsleikann, ftjótt og
auðugt líf, jafnvel er það beinlínis sýnt stund-
um (bls. 72):
„Konan sést aldrei stíga dans útá götu. Hún
sést aldrei gera annað á götunni en að gánga
og halda á körfunni sinni, þótt líklegt sé að
hún hafi til að bera meðfæddar ástríður, og
þær vildu undir einstæðum kringumstæðum
knýja hana til að stíga dans á götunni eða
leika sér að því að rétta fram annan fót sinn,
en standa á hinum og kannski að sveigja lík-
amann, eða hegða sér eins og gatan væri
henni fijáls og leikur væri ekki nema snar
þáttur í lífi hennar."
Heildarsvipur bókarinnar bætir engu við
ritverk Steinars í heild. Því þessir stuttu text-
ar eru eins og klipptir úr sögum hans á
ýmsum tímum. Þannig minnir „Minning"
og ferleg kvenlýsingin í „Túnglið óð í skýj-
um“ á fyrstu skáldsögu Steinars, ástarsögu,
þótt hvergi komist nærri henni að gæöum.
Staglið 1 „Tölur“ minnir á Kjallarann fyrir
tveimur árum. Sum brotin (á bls. 99-118)
gefa allgóða hugmynd um framvindu og stíl
annarra skáldsagna Steinars, svo sem Síng-
an rí (1986) eða Sáðmenn (1989), en stuttu
textamir eru ólíkt auðlesnari.
Stíll
Steinars er að vanda sérkennilegur. Hann
er oft staglsamur, miklar endurtekningar um
Bókmenntir
Örn Ólafsson
þýðingarlausa hluti. Töluvert ber á eins kon-
ar nýyrðum, sem allt eins mætti kalla útúr-
snúning því þau virðast aðeins notuð til að
sniðganga algeng orð af sama stofni. En þetta
er með öðru til að gefa málfari persónu sér-
Steinar Sigurjónsson.
stæöan blæ, talmálskenndan, enda ber mikið
á hugsanaflæði, í belg og biðu, með ófullgerð-
um setningum. Einnig er ruglast á orðum,
t.d. er í eftirfarandi dæmi blóð í stað guð,
syndin persónugerð og annað eftir því (bls.
45):
„Og bráðum kemur gamli maðurinn með
magann að reka í bijóst henni og svo sprett-
ur hatrið upp og svo drepur hún og blóðið
vellur sem ég lifandi. Hún hefur mikla sælu
í þvi og kannski er barnið grátt af lús, og ef
ég bara ef ég spríng í blindneskju og hún er
yfir mér að sprengja, ha, og blóð minn góður
og syndin öslast í veröldinni af öllum kröft-
um og flugur skrækja í loftinu þúnghlaðnar
fjósafýlu. Menn og skepnur streitast af synd-
ugri leti og sóhn svífur sveitt í syndinni og
svo sprengir hún guð minn blóð, þvílíkt gums
og ég gæti æpt í sveittri móðunni og svo
smellur í og blóðið lekur af fíngrum fram og
glúúúú!"
Þessi bók kemst auðvitað ekki í hálfkvisti
við helstu sögur Steinars. En með þeim fyrir-
vara getur hún nýst sem eins konar sýnisbók
af ritum hans.
Steinar Sigurjónsson:
Brotabrot
Forlagið 1993, 151 bls.
10 daga tilboð
Brana segir frá
spólan
B0NUSVIDE0
í Mjódd - Þönglabakka 6, s. 670066
„Þrír vinir" er fræðibók í frásagn-
arformi um líf sela, einkum landsela.
Sagan er lögð í munn urtunni Brönu
sem byijar sögu sína strax í móður-
kviði, lýsir fæðingu sinni í selalátri
á Breiðafiröi og æviferli fyrstu árin.
Jafnaldrar hennar og félagar gegn-
um þykkt og þunnt eru Hrönn og
Hrappur. Fyrstu vikumar hafa
mæöumar vakandi auga á þeim, en
þegar kóparnir fara að bjarga sér
gefa þær þeim smám saman lausari
tauminn. Þá taka við margvísleg
ævintýri, ýmist skemmtileg eða
hættuleg; vinimir missa alveg sjónar
á mæörum sínum, en helsti leiðbein-
andi þeirra verður gömul vitur urta
sem þau kalla ömmu.
Ævintýri selkópanna tengjast flest-
öll fæöuleit því þeir þurfa geysimitóð
að éta og höfundurinn, Karvel Ög-
mundsson, veit margt um lífshætti
og fæðuval sela. Sagan minnir oft á
Karvel ögmundsson. Urtan Brana
er sögumaður i bók hans.
bækur Sigurðar Thorlacius skóla-
stjóra, Sumardaga um gimbrina
Bókmermtir
Silja Aðalsteinsdóttir
HANKOOK
VlimRDBÍHEV
á lága verðinu
Frábær vetrardekk - Einstakt verð
Verðsýnishorn stgr. Verðsýnishorn stgr.
145R12 KR.3540 KR.3186 185R14 KR. 5680 KR.5112
155R12 KR.3770 KR.3393 175/70R14 KR.5100 KR.4590
135R13 KR. 3540 KR.3186 185/70R14 KR. 5440 KR.4896
145R13 KR.3660 KR.3294 195/70R14 KR.6280 KR.5652
155R13 KR.3980 KR.3582 205/75R14 KR.7580 KR.6822
165R13 KR.4100 KR.3690 175/65R14 KR. 5550 KR.4995
175/70R13 KR. 4440 KR.3990 185/60R14 KR. 5980 KR.5382
185/70R13 KR.4880 KR.4392 165R15 KR.4770 KR.4293
175R14 KR. 4980 KR.4482 185/65R15 KR.6420 KR.5778
Barðinn hf. Sendum gegn póstkröfu.
Skútuvogi 2 - sími 683080
Brúðu og Um loftin blá sem segir frá
dýralífi við strendur landsins, fugl-
um (einkum æðarfugh), selum, ref
og mannfóltó. Um leið og Karvel lýs-
ir lífsbaráttu selanna er lesandi
fræddur um lifnaðarhætti annarra
sjávardýra, útsela, hrognkelsa,
krossfiska, sandsíla, flyöru, þorsks,
loðnu og svo framvegis. Það er helst
gamla „amma“ sem fræðir ungviðið
og lætur sig þá ektó muna um að
vitna í mannlífið. Til dæmis segir
hún þegar hún hefur lýst sóninum
„sem myndast við gegnumstreymi
um gin og tálkn“ loðnunnar: „Ég hef
frétt að slík hljóð hjá mönnunum
kallist fótatak og andardráttur."
Hér er komið að stærsta galla bók-
arinnar. Ég held að það hafi verið
illa ráðið af Karvel að velja fyrstu-
persónu frásögn dýrs og freista þess
að halda sig alveg við sjónarhorn
tegundarinnar. Það setur hömlur á
frásögnina sem höfundur ræður ektó
viö. Sigurði Thorlacius tókst furðu-
lega vel aö halda sig viö hugarheim
Brúðu í Sumardögum enda eru
sauökindur nátengdar mannfólkinu.
En hann kaus aðferð hins alvitra
sögumanns í Um loftin blá. Þá gat
hann tetóö mið af mannlífinu þegar
honum sýndist án þess að rjúfa eðli-
lega frásögn. Það verður klaufalegt
þegar Brana kópur vitnar í skýrslur
fiskifræðinga um loðnugengd (44)
eða gerir samanburð á líffító hafsins
og lífgrösum í túni (45) en slíkum
fróðleik heíöi verið auðvelt að miðla
ef alvitur sögumaður segði frá.
Bókin er ætluð bömum og letur og
línulengd er við hæfi. En stíllinn er
nokkuö þunglamalegur, til dæmis er
laus greinir ofnotaöur: ......hinn
dauði kópur tópptist fram um hálft
fet við hið snögga átak Hrapps." Svo
er ektó bamavænt að hafa bæði
formála og eftirmála og þá frekar tvo
en einn. Kort, til dæmis af Breiða-
firði, heföi gert meira gagn.
En myndimar bæta mitóö úr skák.
Á nærri því hverri opnu em ein eða
fleiri litmyndir eftir Hilmar Þ. Helga-
son, nákvæmar og fallegar myndir
af dýrum og auk þess klippimyndir
í ljósbláum ht sem setja skemmtileg-
an svip á bókina. Flottustu myndim-
ar em af glitrandi sandsílastólpanum
á bls. 21 og árás háhyrninganna á
síöu 64-65. Makalaust vel gerðar.
Þrir vinir
Ævintýri littu selkópanna
Myndlr: Hilmar Þ. Helgason
örn og örlygur 1993