Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1993, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Grýla er fundin
Grýla er fundin aö nýju. Hún fannst í Rússlandi í
kosningunum um helgina og gengur undir nafninu Zhír-
ínovskí. Þar leikur hún hlutverk, sem skiptir ekki minna
máh en fyrri hlutverk hennar. Hún sýnir Rússum og
nágrönnum þeirra, aö fara verður aö mörgu meö gát.
Eftir á aö hyggja er skiljanlegt, aö þjóðernisæöingur
fái fjórðungs fylgi í Rússlandi. Þar í landi ríkir aö mörgu
leyti svipað öngþveiti og í Weimar-lýðveldi Þýzkalands
eftir fyrri heimsstyrjöldina. Slíkt ástand er kjörinn jarö-
vegur þjóðemisæðinga á borð viö Hitler og Zhírínovskí.
Zhírínovskí er meira aö segja ruglaöri en Hitler, svo
sem sést af umfjöllun hins fyrmefnda um ísland. Hann
veröur hins vegar ekki eins hættulegur og Hitler fyrr en
hann fer aö safna um sig vopnuðum dólgasveitum að
hætti Hitlers. Þaö hefur Zhírínovskí ekki gert enn.
Að þessu leyti er hann ekki eins hættulegur og Kash-
búlatov var sem þingforseti, þegar hinn síðamefndi kom
sér upp vopnuöum sveitum til mótvægis gegn ríkisvaldi
Jeltsíns. Enn sem komiö er hefur Zhírínovskí sérhæft sig
í stóryrðum einum; og þau em innan ramma lýöræöis.
Upphaf og ris Þriöja ríkis Hitlers á svipuðu fylgi og
Zhírínovskí hefur nú er sagnfræðileg staöreynd, sem
hægt er aö læra af. Ríkisvaldið verður aö hafa bolmagn
til að koma í veg fyrir rekstur vopnaöra dólgasveita á
vegum stjórnmálaflokks, ef Zhírínovskí reynir slíkt.
Einnig er mikilvægt, aö stjómmálaöfl í Rússlandi átti
sig á þeirri reynslu af Hitler, að ekki er hægt aö nota
þjóðemisæðinga í stjórnarsamstarfi. Þessa sagnfræöi
skilja bæöi framfarasinnar og afturhaldsmenn í Rúss-
landi og vilja því ekkert hafa meö Zhírínovskí aö gera.
Þótt þjóöemissinnar og kommúnistar séu öfgaflokkar
í Rússlandi, em þeir þaö hvorir meö sínum hætti. Lífs-
skoðanir þessara öfgaihópa em svo andstæöar, aö óþarfi
er aö leiða líkur aö nánu samstarfi þeirra. Miklu líklegra
er, aö ýfingar veröi með flokkunum, vonandi munnlegar.
Kommúnistar em einkum studdir af öldmðu fólki, sem
saknar öryggisnets velferðar flokksmanna í Sovétríkjun-
um sálugu, en þjóöemisæöingar era einkum studdir af
því fólki á starfsaldri, sem hefur fariö halloka í svipting-
um efnahagslífsins í Rússlandi á allra síðustu árum.
Rússar hafa litla reynslu af lýöræöi og em sumir hverj-
ir ginnkeyptir fyrir lýöskrumurum á borö viö Zhír-
ínovskí, sem notar einfold slagorö sem svör viö öllum
hugsanlegum vandamálum og ræktar hvem þann for-
dóm, sem finnanlegur er í hnignandi þjóðfélagi öreiga.
Þaö er ekki fín auglýsing fyrir Rússa, að fiórðungur
kjósenda skuh styöja mann, sem er róttækari nasisti en
Hitler var. Fylgi Zhírínovskís er þó skiljanlegt viö þær
forsendur, sem þjóðarsaga og þjóöarhagur hafa búiö til
1 Rússlandi. Þeim forsendum þarf að breyta smám saman.
Mikill ágreiningur er milli alvöruflokka Rússlands,
annars vegar þeirra, sem vilja halda meira eöa minna
óbreyttum hraða í átt til vestræns hágkerfis, og hinna,
sem vilja hægja á þeirri þróun og jafnvel stööva hana.
Allir geta þeir þó verið samtaka gegn Zhírínovski.
Einhver málamiðlun milli framfara og kyrrstöðu er
vænlegasti kostur Rússlands í framhaldi af þingkosning-
um helgarinnar. Alvöruflokkamir veröa að hafha þeirri
freistingu, aö þeir geti grætt á að taka þjóðemisæðinga
inn í samstarf um meirihluta á nýkjömu þingi.
Hin nýja Grýla er raunar gott tækifæri fýrir Rússa,
nágranna þeirra og Vesturlandabúa til að rifja upp inn-
reið nasismans og læra af mistökum, sem þá vom gerö.
Jónas Kristjánsson
Má gera allt sem hægt er aö gera? Hver svarar þeirri spurningu?
Siðrof og hættan á
gráa svæðinu
íslendingum stendur ógn af
auknu ofbeldi. Menn spyrja sig:
hvað er að gerast? Eru heimilin og
fjölskyldan að bregðast? Er óþol
samkeppnisþjóðfélagsins að ná
tökum á þegnum þess? En aukið
ofbeldi er ekki séríslenskt fyrir-
brigði. Afbrot, ofbeldi og félagsleg
vandamál virðast í auknum mæli
einkenna hin flóknu samfélög Vest-
urlanda.
Á liðnum áratugum hefur samfé-
lag okkar verið að breytast. Ný
gildi og ný markmið hafa rutt sér
til rúms. Vaxandi þéttbýh, þar sem
tengsl milli einstakhnga verða æ
minni, aukinn hraði, flókið samfé-
lag aðskihnna hópa, sem iha skilja
hver annan, valda aukinni streitu.
Þegar einfaldari heimur hðinna
áratuga hverfur, trúarbrögð og fé-
lagslegt aðhald sameiginlegra lífs-
viðhorfa missa áhrifamátt sinn og
upplausn verður ghðnar aht.
Eldri siður og siðmenning eru á
fahanda fæti, en festa og mikilvæg
ghdi ná ekki fótfestu. Siðrof verð-
ur. Gamh siðurinn hverfur og nýr
kemur ekki í staðinn. Samkeppnin
hefur ágirndina th vegs og efnis-
hyggjan ryður burt sjónarmiðum
mannúðar. Neysluþrældómur ryð-
ur sér th rúms.
í þessu umhverfi hraöa og upp-
lausnar, þegar hin gömlu raun-
sönnu ghdi mannlífsins falla í
skuggann, missa mörg okkar efni-
legustu ungmenna fótanna.
Veröld andstæðna
í shku umhverfi verður gráa
svæðið milli tækninnar og siðfræð-
innar æ hættulegra því að þeir sem
ekki hafa áttavita æðstu ghda og
hugsjóna mannlífsins aö stýra eftir
vhlast auðveldlega. Heimurinn er
í vaxandi mæh sundurklofin veröld
andstæðna og það svo að frá heimi
tækni og framfara sést varla yfir
th heims hsta og tilfinninga.
Hátt yfir blóðugum strætum
Sarajevo, þar sem mæður hlaupa
grátandi með blóðug, deyjandi
Kjallarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
formaður Verkfræðinga-
félags íslands
böm sín í fanginu, gengur maður-
inn í geimnum utan aðdráttarafls
jarðarinnar. Þar eru unnin hæstu
vísindaafrek mannsandans og leið-
réttur sjónauki sem á að grafast
fyrir um flókinn uppruna alheims-
ins.
Með gríðarlegum framforum í
læknisfræði, líffræði og lífefna-
fræði er unnt að gera ótrúlega hluti
á sviði líffæraflutninga og erfða-
verkfræði. Þróunin er hröð og
menn spyrja sig: Má gera aht, sem
hægt er að gera: Hver svarar þeirri
spurningu?
Foreldrar geta vahð sér barn af
ákveðnu kynferði og jafnvel
ákveðnum eiginleikum. Hugmynd-
um hefur verið varpað fram um
framleiðslu dýraafbrigða, er rækt-
uð væru th framleiðslu líffæra er
nota megi th ígræðslu.
Lyf og líf
Deha hefur staðið um lyf og
hormóna er auka hæfni th íþrótta-
og vaxtarræktar.
Er stutt í lyf er auka hæfni th að
njóta hsta, t.d. hljómlistar eða auka
afrek á sviði stærðfræði og eðhs-
fræði.
í ritinu The Economist var nýlega
varpað fram framtíðarsýn. Lyf
munu lengja líf manna og valda
vandkvæðum. Nú hafa menn sætt
sig við fóstureyðingar th þess að
spoma við fólksfjölgun. Höfundur
greinarinnar varpaði fram spurn-
ingunni um líknardauða, sem e.t.v.
yrði jafneðhlegur og fóstureyðing
þegar lyfin gætu lengt líf manna
svo mjög. Takmörkun fólksfjölda á
báðum endum.
Hætta er sú á tímum hraða og
upplausnar, þegar lífsghdin brest-
ur og verðmæti hinnar óljósu og
hlhöndlanlegu siðfræði faha í
gleymsku, að maðurinn meðhöndh
fjöregg mannkynsins eins og óviti
tvíeggja sverð.
Vafalausustu ghdi mannlífsins
felast ekki í auglýsingamennsku og
samkeppni þótt hvort tveggja sé
nauðsynlegt og óhjákvæmilegt.
Þannig þýtur margt í gegnum hug-
ann þegar fæðingarhátíð trésmiðs-
ins frá Nasaret nálgast.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Gamli siðurinn hverfur og nýr kemur
ekki í staðinn. Samkeppnin hefur
ágirndina til vegs og efnishyggjan ryð-
ur burt sjónarmiðum mannúðar.
Neysluþrældómur ryður sér til rúms.“
Skoðanir annarra
Jarðbundnari væntingar
„Kreppan, sem hér hefur gengið yfir á síðustu
fimm árum og hefur enn ekki runnið sitt skeið á
enda, hefur orðið okkur th góðs á margan hátt. í
einkafyrirtækjum um land aht hefur verið gert gífur-
legt átak í því að hagræða í rekstri, spara í útgjöld-
um, draga úr óþarfa kostnaði og treysta rekstur fyr-
irtækjanna á allan hátt. Væntingar starfsmanna og
stjómenda eru orðnar jarðbundnari en var um skeið.
Hið sama á augfjóslega við heimihn í landinu.“
Ur Reykjavíkurbréfi Mbl. 12. des.
Lögin um tóbak og áfengi
„Lög, sem ekki er borin virðing fyrir, gengisfeha
öh lög önnur, hversu skynsamleg þau kunna að vera.
Þetta mættu þingmenn reyndar hafa í huga við störf
sín almennt og yfirleitt.... Á meðan stjómarskrár-
nefnd skhar engur betra ber okkur þó að virða þá
stjórnarskrá, sem við höfum. í stað þess að setja sí-
feht fleiri (og óþarfari) lög um aht mannlegu viðkom-
andi ættu þingmenn að sjá sóma sinn í að afnema
verstu ólögin, sem stríða gegn stjómarskránni. Af-
nám laganna um auglýsingabann tóbaks og áfengis
er jafngóð byrjun og hver önnur.“
Andrés Magnússon blaðam. í Pressunni 9. des.
Þrengir að f iskveiðum
„Lítum þá á söguna út frá því sjónarmiði að hval-
imir séu og hafi verið alvarlegir keppinautar mann-
skepnunnar um lífsbjörg úr höfunum, að þeir veiði
- jafnvel nú á dögum - á við fullkomnustu úthafs-
flota manna.... Reyndin er sú að það er aukin tækni
til fiskveiða (og um leið th hvalveiða, þótt það komi
þessu máh ekki við), ásamt mengun af manna völd-
um, sem þrengir nú að fiskveiðum okkar og fleiri
þjóða.“
örnólfur Thorlacius, líffræðingur
og rektor MH, i Mbl. 14. des.