Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1993, Blaðsíða 31

MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1993
31
Menning
Strandarkirkja og
áheitin á kirkjuna
Strandarkirkja skipar sem kunnugt er alveg sér-
stakan sess í hugum fjölmargra íslendinga. Sú trú
hefur lengi verið tengd kirkjunni að hún sé sérstak-
lega góð til áheita, en nýleg trúarlífskönnun sýnir að
35% Islendinga hafa einhvern tíma heitið á kirkju, og
þar er Strandarkirkja í algjöium sérflokki.
Fyrir hina fjölmörgu unnendur Strandarkirkju í
Selvogi er það í senn óvænt og ánægjulegt að ný bók
skuli gefin út um Strandarkirkju aðeins tveimur árum
eftir að sr. Magnús Guðjónsson, fv. biskupsritari, tók
saman rit sitt um Strandarkirkju. Um það rit fjallaði
undirritaður hér í DV 17. sept. 1992.
Vissulega er rit dr. Jóns Hnefils ítarlegra en rit sr.
Magnúsar Guðjónssonar en munurinn á ritunum er
þó miklu minni en maður hefði búist við úr því að
ákveðið var að ráðast í að gefa út nýtt rit um hana svo
skömmu á eftir riti sr. Magnúsar. í báðum ritunum
er íjallað um helgisagnirnar um upphaf Strandar-
kirkju, um sögu kirknanna á Strönd, um presta kirkj-
unnar, áheitin og muni kirkjunnar. Að sjálfsögðu er
þar blæbrigðamunur á framsetningu, og að öllu leyti
er meira í bók Jóns Hnefils lagt. Hana prýða t.d. lit-
myndir og nafnaskráin eykur á gildi hennar.
Meðal efnis sem bók dr. Jóns Hneffls hefur fram
yfir rit sr. Magnúsar er kaflinn „Biskupsboðskapur
um Strandarkirkju" þar sem lýst er viðhorfi einstakra
biskupa til Strandarkirkju og áheita á hana gegnum
tíöina.
En forvitnilegastur er lokakaflinn, „Forsendur
áheita á Strandarkirkju - kirkjukenningin og þjóðtrú-
in“. Þar bendir höfundur á að það sé umhugsunarefni
hve htlar sagnir fara af áheitum á Strandarkirkju fyr-
ir siðaskipti, en fram að þeim tíma voru heitgjafir
eðlilegt og sjálfsagt atferh hér á landi. Hér bendir hann
á og tekur undir tilgátu Árna Óla um þetta efni, sem
er á þá leið að það sé ekki fyrr en eftir að siðbótar-
menn höfðu afnumið og bannað áheit á Þorláksskím
og krossinn helga í Kaldaöamesi að áheit manna taka
að beinast til Strandarkirkju. En þá er eftir að skýra
hvers vegna það var einmitt Strandarkirkja sem tók
við þessu hlutverki í evangehskum-lútherskum sið.
Þar bendir höfundurinn á helgisögnina um uppruna
Strandarkirkju - um kraftaverkið er bjargaði sjó-
mönnum úr sjávarháska - sem hafi frá öndverðu lifað
í Selvoginum og átt stærstan þátt í því hve sóknar-
menn stóðu öflugan vörð um kirkjuna þegar hrófla
átti við henni um miðja 18. öld. Leiðir Jón Hnefih get-
um aö því að það hafi verið í kjölfar átaka um kirkj-
una vegna fyrirhugaðs flutnings hennar um miðja 18.
Strandarkirkja skipar sérstakan sess í hugum
fjölmargra íslendinga.
Bókmenntir
Gunnlaugur A. Jónsson
öld sem menn fóm að beina gjöfum til kirkjunnar og
í framhaldi af því hafi hún orðið sérstakur áheitahelgi-
dómur. Fljótt á htið virðist þessi kenning sennheg.
Hér er ekki rúm th að rekja frekar ýmislegt forvitni-
legt sem fram kemur í þessu áhugaverða riti. í um-
sögn minni um bók sr. Magnúsar um kirkjuna kvaðst
ég sakna meiri frásagna af „samskiptum" einstaklinga
við kirkjuna - en sú gagnrýni á síður viö um þetta rit
- og benti í því sambandi á að Helgi berklalæknir Ingv-
arsson hafi um áratugaskeið gengið árlega frá Vífils-
stöðum og að Strandarkirkju í þeirri trú að þaö yrði
honum og fjölskyldu hans tíl heilla. Þó Helgi sé nú
allur eru þessar göngur ekki aflagðar og er allstór
hópur manna sem gengur árlega að Strandarkirkju.
Er það til marks um það aðdráttarafl sem hún hefur
enn fyrir fjölmarga íslendinga.
Jón Hnefill Aöalsteinsson
Strandarkirkja. Helgistaöur viö haf
Háskóli íslands - Háskólaútgáfan 1993 (94 bls.)
Gríman felld
Á hverju ári koma út bókmennta-
verk eftir menn sem hafa haslað
sér vöh á öðrum sviðum þjóðlífs-
ins, menn sem bíða ekki eftir eh-
inni með að láta drauminn rætast,
eins og skurðlæknirinn sem trúði
rithöfundinum fyrir því að hann
ætlaði að skrifa þegar hann kæmist
á eftirlaun. Og rithöfundurinn varð
svo glaður að heyra það því að sjálf-
ur haföi hann hugsað sér að helga
sig skurðlækningum á efri árum.
Móralhnn í sögunni er sennUega
sá að menn þurfi að byija snemma
að skrifa tíl að ná árangri'í orðhst-
inni. En þá er ekki tekiö með í
reikninginn að hægt sé að þjálfa sig
í henni án þess að hirða um skrift-
ir, og því gleymist aðalatriðið: að
galdurinn hggur í lifandi tengslum
við áheyrendur en ekki í langsetum
við skrifpúlt og tölvur. Nú hefur
Valgeir Guðjónsson komið okkur á
óvart. í stað þess að syngja popplag
í sínum dúr og hvetja aha til að
ganga heim hefur hann skrifað
sögu tveggja skólabræðra sem vita
htið hvor af öðrum þar tíl þeir
verða nágrannar í friðsælu út-
hverfi, og nafnlaus lögfræðingur í
opinberri þjónustu slær tU eina
sveitabahshelgi og sér um fjármál
í landsþekktri hljómsveit rokkar-
ans í næsta húsi.
Sögumaður stendur nærri lög-
fræöingnum sem sér rokkarann í
fyrstu aðeins utan frá og við fáum
hugmynd um líf þeirra beggja og
persónur í anda glansblaðanna:
lögfræðingurinn er Utlaus og
venjulegur starfsmaður, óvirkur
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
alki sem reynir að ná tökum á lífi
sínu með morgunskokki, en rokk-
arinn veður í athygli, lífsnautnum
og veislum þar sem allir eru sem
eru eitthvaö, hvað svo sem það er.
En smám saman kynnumst við
þessum mönnum í gegnum galsa-
fuhar sögur frá æsku þeirra og
skólaárum. Skilningur okkar á
hinum hægláta lögfræðingi vex að
vísu ekki mikið en rokkarinn dreg-
ur th sín athyglina og vex og dýpk-
ar eftír því sem á Uður. Við sjáum
sagnagrímuna sem hann bregður
fyrir sig í vel skrifuðum talmáls-
og slangureinræðum sínum, en
komumst líka nær honum og loks
innfyrir þá grímu sem sviðið,
fjölmiðlamir og hann sjálfur hafa
haldið að fólki. Við fylgjumst með
honum lifna með bílskúrsbandi í
fýrsfa sviðsljósinu og fáum jafn-
framt hugmynd um það fen og
sturlun sem bíður þeirra sem selja
sál sína skemmtanasjúkum múgn-
um.
Framan af fer sagan töluvert út
um víðan völl eins og kálfar á vori,
og dregur fram uppsafnaðar sögur
úr skólalífinu af löngum ferh
sagnamanns sem hefur greinilega
oft sagt frá mörgu af því sem hér
er skrifað. En þegar endurlitunum
sleppir og þeir félagar leggja upp í
helgartúrinn á vit landsbyggðar-
Valgeir Guðjónsson. Saga tveggja
skólabræðra sem vita litið hvor
af öðrum þar til þeir verða ná-
grannar í friðsælu úthverfi.
innar þéttist frásögnin mikið og
verður markvissari uns hún geng-
ur mjög skemmtilega upp í þeirri
heildstæðu mynd sem dregin er af
Grími rokkara og sálarangist hans.
Eins og vænta má eru ýmis byrj-
endaeinkenni á sögunni sem koma
helst fram í því að höfundur getur
ekki stillt sig um að segja frá ýmsu
sem á kannski ekki brýnt erindi til
að byggja upp hinn listræna heim
skáldsögunnar en nýtur sín þó oft
vel vegna þeirrar augljósu sagna-
gleði sem að baki býr. Og þegar
sagnaandinn er á sínum stað má
sjá í gegnum fingur með ýmislegt
annað smálegt.
Valgeir Guðjónsson
Tvær grlmur (skáldsaga, 258 bls.)
Mál og menning 1993
Heiður Baldursdóttir.
Undur og
ævintýr
Galdur steinsins er í raun tvær sögur sem Heiöur tvinnar saman á
skemmtilegan hátt. Söguefnið eru tveir ólíkir heimar. Annars vegar hinn
kaldi raunveruleiki nútímans og hins vegar ævintýraheimur hins auðuga
ímyndunarafls.
Yfirborðssagan segir frá Gunnhildi sem er tólf ára. Hún er astmasjúkl-
ingur og þar sem sjúkdómurinn háir henni á ýmsan hátt líður hún fyrir
hann. Hún getur ekki tekið þátt í ærslafullum leikjum skólasystkina sinna
og verður þ.a.l. útundan og einmana. En ef líf hennar er dauft á yfirborð-
inu er það þeim mun fjörlegra hið innra. Með hjálp töfrasteinsins „sér“
hún inn í annan og meira spennandi heim ævintýranna þar sem Hildur
heyr hetjulega baráttu við ill öfl og freistar þess að frelsa kóngsson úr
klóm fláráðra flagða.
Bókmeimtir
Oddný Árnadóttir
Það eru greinilegar hliðstæður
milh þessara tveggja heima sem
sagan greinir frá. Gunnhildur á
eldri systur sem heitir Ásrún og í
ævintýrinu heitir hetjan Hildur og
á systur sem heitir Ása. Ásrún er
fjórtán ára og dæmigerður sjálfhverfur unglingur sem getur ekki sett sig
í spor htlu systur sinnar. Þetta skapar ákveðna fjarlægð milh systranna
sem eykur enn á einstæðingsskap Gunnhfldar sem skflur ekki af hveiju
systir hennar vih ekki vera með henni. Höfundi tekst að draga upp sann-
færandi mynd af þessari togstreitu sem veldur því að Gunnhfldur dregst
stöðugt meira inn í sjálfa sig, á vit ævintýranna sem eru svo miklu meira
spennandi en raunveruleikinn.
Mér finnst höfundur einnig komast vel frá túlkun sinni á sambandi
móður og dóttur. Það kemur skýrt fram að móðir Gunnhfldar ofverndar
hana og þannig fær lesandi skýringu á því hversu uppburðarlítfl og feim-
in hún er. Sjálfsímynd hennar er ekki upp á marga fiska, sérstaklega þar
sem mamma hennar er alltaf að tala um hvað hún sé horuð og þurfi að
borða meira. M.ö.o. er móðirin að kaffæra hana í umhyggju sem Gunn-
hfldur leggur út af á versta veg eins og krökkum er svo gjarnt á þessum
viðkvæma aldri.
Ævintýraheimurinn er flóttaleið Gunnhfldar frá sínum eigin vandamál-
um en boðskapur sögunnar er greinflega sá að það sé hollara að takast
á við vandann en að flýja frá honum. Höfundi tekst að koma þessum
boðskap á framfæri án þess að predika og sagan er hin skemmtflegasta
aflestrar, ekki síst saga Hfldar sem sver sig í ætt við Grimmsævintýri.
Heióur Baldursdóttir
Galdur steinsins
Vaka-Helgafell 1993
Til leigu nálægt
Hlemmtorgi
Til leigu u.þ.b. 440 ferm. hæð í Brautarholti, nálægt
Hlemmtorgi. Hæðin er óinnréttuð að mestu en getur
hentað vel undir ýmsa starfsemi t.d. skrifstofur o.fl.
Einnig er til leigu nú þegar á sama stað 390 m2 skrif-
stofuhúsnæði, að öllu leyti tilbúið fyrir starfsemi.
Nánari uppi.: Helgi Jóhannesson hdl.
s. 812622 fax. 686269