Dagur - 20.12.1952, Síða 14

14
JÓLABLAÐDAGS
Jóhann ættfræðingur
- sérkennilegur svarfdælskur fræðimaður
Eftir VALD. V. SNÆVARR
FYRIR TÆPUM 100 árum - eða 8.
uiiir/. 1853 — fæddist í Sælu í Skíðadal
sveinbarn, er í skírnýuii 17. s. ni. lilaut
nafnið Jóhann. Foreldrar lians voru þau
Jóhanna Halldórsdóttir, vinnukona þar,
og Sigurður Jónsson, bóndi í Sælu. Jó-
hanna var svarfdælsk að ætt, en Sigurð-
ur sennilega ættaður innan úr sveitum. —
Sagt er, að Jóhanna liafi hvorki verið fög-
ur kona né glæsileg og eigi heldur af-
kastamikil til verka, og varð því ekki gott
til góðra vista. Hins vegar var hún gagn-
vönduð i alla staði og tTijiig guðhrædd.
Mun hún hafa, jrrátt íyrir allt, átt vin-
sældir rnanna, og urðu margir til að gefa
henni til fata og matar og j>á hún ]>ær
gjafir með |>akklæti og bað Guð að launa
J>ær. Hún var lcngst af í húsmennsku hér
og Jrar, i Skíðadalnum og miðsveitinni
austan árinnar. Aldrei mun hún hafa
beiðst hjálpar, hve mjög sem hungrið
og allsleysið herti að lienni. I-Iún dó sem
húskona á Skeggsstöðum 7. júlí 1890, 57
ára gömul —. Sigurði í Sælu, föður Jó-
hanns, er svo lýst, að hann hafi verið vel
meðalmaður á vöxt, en þrekinn. Flann
var ntikill íjörmaður og bar ellina vel og
var lengst af rólfær ,en blindur J>ó. Flann
varð 84 ára gamall (d. 10. des. 1904). —
Ekki er vitað, hve lengi Jóhanna gat haft
Sigurðsson bóndi á Steinsstöðum lík
Howells austur undan Steinsstöðum.
Það lá við eyri og flaut næstum yfir.
Við rannsókn kom í ljós, að áverki var
á andliti eins og far eftir skeifu.
Frásögn þessari er nú lokið og er
hún öll með líkindum. Eitt atriði er þó
nokkur ráðgáta: Hvers vegna svaf ekki
Howell nóttina áður en áður hann
drukknaði? Sótti feigðin að honum?
Þeirri spumingu verðut' ekki svarað.
Héraðsvötn eru nú brúuð og vonandi
er sá tími liðinn, að þau verði nokkrum
manni að grandi. Samt sem áður er
ekki loku fyrir það skotið, að erlendir
menn komi á íslenzka grund og vaki
þar hina síðustu nótt.
son sinn hjá sér, en )>að hefur víst ckki
lengi vcrið. Móðir liennar, Broteva Gísla-
dóttir, tók hann ungan til sín og ól hann
upp. Naut hann ]>ví fremur ömmu sinnar
en mömmu í uppeldinu. — Snemma varð
hann hins vegar að fara að vinna fyrir
Jóhann Sigurð'sson eettfraðingur.
sér, að svo miklu leyti, sem veikir kraftar
hans leyfðii og ef til vill sér um megn. Xiu
úra gamall var liann lánaður smali í
Böggvisstaði. Hversu vel honum hel'ur
látið smalamcnnskan, greina ekki Jiekkt-
ar heimildir, en hitt er víst, að yíirleitf
þótti honum frernur ósýnt um líkams-
vinnu og talinn var liann ólagvirkur. —
Eftir 9 ára aldur verður að álíta, að lrann
hafi tímum saman verið lijá vandalaus-
um, en átt Jress á milli athvarf hjá Brot-
evu, ömmu sinni, Jiar til hún dcyr, 5. nóv.
1866. Hefur Jóhann ]>á verið 13 ára gam-
all. — Trúlegast er, að Jóllann hafi einskis
notið frá löður sínum, enda var hann
litils mégnugur og hafði lyrir heimili að
sjá: Jóhann mun því hafa á þessum ár-
um átt fárra kosta völ. Tilverubaráttan
hér í sveitinni hclur tvímælalítið verið
liörð J>á, eins og oftar, og ekki er laust
við að manni virðist sem sjálfsagt liafi
verið talið liér sem viðar, að lialda bæri
umkomulitla unglinga nokkru liarðara
en vandabundna. Líklcgt má ]>ví telja, að
Jóhann, sem lengi lrani eftir mun hala
verið þroska- og vaxtarsmár, — liafi feng-
ið að kcnna á hörku tíðarandans, bæði í
atlæti og viðurgerning. Um nám fram
ylir hið allra nauðsynlegasta til ferming-
ar hefur fráleitt verið að tala. Hann liel-
ur lært að lesa í æsku, sennilega hjá ömmu
sinni eða að liennar tilhlutan, en um
kennslu í öðrum greinum, var víst ekki
að tala, nema J>á í kristnum íræðum lijá
sóknarprestinum, séra Páli Jónssyni sálma-
skáldi á Völlum, er fermdi hann. Víst er,
að hann var „litt skrifandi". — Jóhann
gengur J>á þannig út í lífið, að J>ví er bczt
verður vitað: Hann hann að lcsa, litið sem
ekkert að' skrifa og þaðan af minna að
reikna. Hann kann það í kristnum freeð-
urn, er krafizt var lil fermingar, en i hinu
verklega var kunnáttan takmörkuð og
verklecgnin smáveegileg. Hann liefir )>ví
átt sér lítils góðs að vænta af lífinu og
virðist ekki heldur hafa gjört sér neinar
glæsivonir. Honum mun miklu fremur
hafa fundizt liann vera settur skuggameg-
in í tilveruna, — en óréttvíslega þó. Strax
á mótum æskuáranna og þroskaaldursins
mun J>essi sára kennd hafa tekið að mynda
beizkju í huga lians og orðið lipnum til
ævilangrar kvalar. Hann |>ráði að fá að
njóta menntunar, en sú lcið var honum
lokuð, eins og fleirum á ]>eim árum. Al-
J)ýðufólk á Norðurlandi átti ekki margra
kosta völ. Sá einn var Jóhanni fyrir hendi
að gjörast vinnumaður. En ]>ar sem ekk-
ert orð fór af honum sem miklum verk-
manni, nema síður væri, varð hann að
sætta sig við lífið kaup. Hann var nokk-
ur ár vinnumaður hjá Jóhanni hrepp-
stjóra á Ytra-Hvarfi ,og J>ar hygg ég að
honurn hafi liðið vel. Sagt er, að húsmóð-
irin hafi beffið stúlkur sínar, að stríða
honum ekki. Hún hefir skilið það, heið-
urskonan, að þeim má cigi stríða cr illa
J>ola mótgerðir. — Sú sögn lifir hér ,að
i >